Horrá beste ondorio batzuk zein aisa atera ahal dirén ti egungo maiztasunak an hitz-ordenak

Genioén herenegun ze:

Dudagabe, hitz-ordenen egungo maiztasun-banaketa oso iturri ona da arrén lortu intuizio komunikatibo ondo interesagarriak (goragoko hori eta beste batzuk ere bai),...

Bai, bádaude beste maiztasun estatiko ondo esanguratsuak nola maiztasun oso esanguratsuki altua on hitz-ordenak zein hasten dirén kin sujetua (%84) respektu beste ordena posibleak (erakutsiz lehentasun orokor bat zein explikatzen dén argiki bidéz arrazoi informatiboak, thematiko-rhematikoak), edota OSV ordenaren maiztasun esanguratsuki oso baxua (%0 an Tomlin-en datuak, non agertzen dén alde batetik objetua lehen ze sujetua, eta bestetik, aditza amaieran), zeintaz mintzo ginén an sarrera hau:

• [#3] Zero OSV hizkuntza an Tomlin (1986), esan nahi baita, bat ere ez

Hasi garelarik konparatzen OSV eta SVO ti ikuspuntua on euren potentzia-efektibitate komunikatiboa:

Adibidez, nóndik sostengatzen dute ze OSV eta SVO dirá berdin potente-efektiboak an baldintza komunikatibo orokorrak? Nón daude evidentziak? Inon ez!

Eta hori gutxi balitz, Laka (akaso sintaxilari influienteena an ikerkuntza akademikoa, esan nahi baita, universitatekoa) saiatzen da baztertzén (deitúz "sasiteoria") beste teoria bat zeinen aldeko evidentziak pilatzen diren. Zér da hau? (ikus hemen)

ikusi dugu an [#1] nóla Laka-k laburbiltzen zigun ze:

...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan. [Laka]

eta an [#2] aurreko horren azalpen komunikatibo sendoa:

... izan ere, sujetua, baldintza orokorretan, gehientsuenetan izaten dá tematikoa (zehaztuz zértaz mintzo den), eta halako referentzia informatiboa, noiz behar den, komunikatiboki hobeki joango da hasieran zeinda ez beste edonon, nola an OSV. Honela genioen an "Buruz hizkuntzen garapen sintaktikoa" (2014:135):

Hurrengo galdera da: ordena sujetulehen horiek nagusitzen al dira gain besteak an munduko banaketa estatikoa (sinkronikoa) eta dinamikoa (diakronikoa)? Erantzuna dá argiki baiezkoa. Ikus ondorengo taula kin datuak ti Tomlin (1986), zein Laka-k erábilí an bere "Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean" (2008:7):

Datu estatiko horietan, sintaxi sujetulehenak dirá %87 bitartean-ze besteak %13, diferentzia handia, zeinen azalpen funtzionala aurkitzen dugún an [#1] eta [#2]. Ikuspuntu formaletik (chomskyarretik), ordea, ez dago azalpenik (harantzago ti ustezko estruktura sintaktiko biologiko eta azaldubako batzuk) baina hala ere baztertu nahi dituzté "sasiteoriák" zek bádute azalpen komunikatibo argia, batere argudiorik gabe. Hau guztia zinez absurdua da.

Báda, gainera, bigarren datu deigarri bat: Tomlin-en datu-basean (1986) justuki agertzen dirá zero OSV hizkuntza, esan nahi baita, bat ez. Dakigunez, maiztasun estatikoak soilik ematen dute informazio partziala, argazki moduko bat zein dén oso pobrea respektu informazio dinamikoa (zeintaz mintzatuko garen), non ikus daikegun (edo saiatu behintzat) pelikula askoz osoagoa (baldintza evolutiboak barne); baina, hala ere, bádira kasuak, nola maiztasun nulu hori (zero hori), non jada datu estatikoak dirén ondo adierazgarriak.

Bai, egungo maiztasun estatikoetatik atera ahal dirá ondorio interesgarriak, baina, genioenez, euren evoluzio dinamikoa dá are gako inportanteagoa, non islatzen den nóla VO ordenak doazén irabazten inportantzia erlatiboa abiátuz ti jatorrizko OV oso nagusi bat (ikus adibidez "Tily (2010): "...as the needs of language users become increasingly complex, other pressures (…) begin to favor a shift to SVO...""). [2467] [>>>]

Evoluzio sintaktikoak bilatzen dú optimizazio (edo maximizazio) komunikatiboa

Atzo mintzo ginen burúz planteamendu zientifikoa on Piantadosi, Tily eta Gibson, zeinen hipotesi nagusia baitzén ze hizkuntzak, esan nahi baita kode linguistikoak, evoluzionatzen dira bilátuz optimalitate komunikatiboa: 

Our approach follows directly from the hypothesis that language approximates an optimal code for human communication, ... [Piantadosi, Tily & Gibson, 2012]

Holako planteamendu optimizatzailea egiten genuen guk ere an gure 2007ko sarrera titúlatzen "Sintaxia da ekonomia purua", zein gogoratu nahi genuke osorik:

• Sintaxia dá ekonomia purua

Munduko hizkuntzen sintaxiak dirá momentuko emaitza puntualak zein diren sortzen ti maximizazio komunikatibo-ekonomiko konkretuak zein doazen garatzen diakronikoki an hizkuntzak segun zenbait irizpide orokor (zeinen relevantzia doán aldatzen), eta azpi zenbait restrikzio estruktural (zeinen indarrak ere aldakorrak baitira). Honako hauek izanen lirateke maximizazio horren irizpide eta restrikzio nagusiak:

Irizpide nagusiak:

1. IRIZPIDEA: Irizpide adierazkor-bapatekoa: aurrena joanen da hori zein nahi baita bereziki nabarmendu edo enfatizatu; alegia, informazio rematikoena, eta gero emanen da informazio gutxiago rematikoa edo guztiz kontestuala. Irizpide hau bereziki aplikagarria izan daiteke an egoera sinple-kontestualak, non parte rematikoa oso laburra den, eta parte ez-rematikoa oso kontestuala: tipikoki aurrena (edo soilik) emanen da zuzenean objetua, zein izaten den informazio rematikoena; gero akaso aditz jada kontestual bat, eta azkenik sujetua, zein egoera horietan izan daiteke kontestualki ondo ezaguna. Irizpide honek favoretzen du OVS ordena

2. IRIZPIDEA: Irizpide informatiboa: aurrena joanen da gaia zeini buruz arituko garen (burua), eta gero emanen da informazio xehea buruz gaia (osagarria). Irizpide honek minimizatzen du atzerakarga, eta ahalbidetzen du karga informatibo handiak edo/eta konplexuak erosotasunez ematea an estruktura koherente, ireki, jarraitu, efiziente eta eraginkor bat. Irizpide honek favoretzen du SVO ordena.

3. IRIZPIDEA: Irizpide digestiboa: osagarri luzeak hobe baldin ez badoaz artén osagarri laburrak: zehazkiago, osagarri luzeak hobe baldin badoaz esaldi-amaieran, edo bestela, arrazoi sintaktikoak edo pragmatikoak existituz gero, an esaldi-hasiera. Adibidez, ez da digestiboa osagarri-sorta luze bat artén sujetu labur bat eta aditz are laburrago bat. Irizpide honek nahiago du SVO edo, zenbait zirkunstantziatan, OVS gain SOV.

Restrikzio nagusiak:

1. RESTRIKZIOA: Hizkuntzen maximizazio linguistiko-ekonomikoa dá garatzen azpi baldintza eta posibilitate estruktural konkretuak an garai ezberdinak. Hizkuntzen hasieran ez dago ezer: zerotik abiatzen da, eta nonbaitetik hasi behar da: hor, hizkuntzetan, aurrena sortzen dira baliabide konkretuagoak, nola izenak, eta gero sortzen doaz elementu abstraktuagoak, nola aditzak, halatan ze, OV ordena, non aurrena doa izena eta gero aditza, da konkretuagoa ezez VO non aditz abstraktuagoa aurreratu da ki objetua. Diogunez, restrikzio hau nagusitzen da an sorrera on hizkuntzak, non hiztunak derrigor hasi behar dira kin baliabide konkretu sortzeko-errazagoak, lehenago ze, akaso, joan garatzen estruktura eta baliabide abstratu eta potenteagoak nola ordena VO edota preposizioak, zein diren sortzeko-zailagoak (justuki zatio izan abstraktuagoak). Irizpide honek favoretzen du hasierako OV ordena postpositiboa. Gero, hortik mugitzeko, posibilitate estrukturalak ez dira beti erosoak.

2. RESTRIKZIOA: Hizkuntzen maximizazio linguistiko-ekonomikoa dá garatzen azpi behar komunikatibo konkretuak an jendarte eta garai konkretuak. Adibidez, ez da berdin izanen maximizazioaren emaitza an testuinguru sozial bat non betebehar komunikatiboak dira oso-oso sinple, kontestualak (hor errazago mantenduko dira estruktura konkretuzaleak eta irizpide adierazkor-bapatekoa, hein handi batean), edo maximizazio horren emaitza noiz betebehar komunikatiboak bihurtu diren askoz konplexuagoak (hemen nagusituko da irizpide informatiboa (eta digestiboa) gain besteak, nahiz-eta bestelako restrikzioek izanen dute euren eragina). Segun restrikzio hau, hizkuntzen aurreneko estadioetan gailenduko da SOV edo akaso, hasiera batean, OVS, eta gero, noiz nagusitu baldintza komunikatibo konplexuak, SVO.

3. RESTRIKZIOA: Hizkuntzen maximizazio liguistiko-ekonomikoa dá garatzen azpi giro sozial konkretu bat, zein izan ahal da irekiagoa edo itxiagoa respektu berrikuntza linguistikoa. Honen arabera, hizkuntzak ziren garatuko askoz errazago an garai zaharrak, non adibidez ez ziren existitzen akademia arautzaileak, ezenezta an garai modernoak, non kontrol linguistioa den izaten aski handia.

4. RESTRIKZIOA: Hizkuntzen maximizazio linguistiko-ekonomikoa dá garatzen an kontestu interlinguistiko konkretu bat, non ahal da existitzen hizkuntz kontaktu oso estua eta eraginkorra.

Evoluzio sintaktikoak bilatzen dú optimizazio (edo maximizazio) komunikatiboa. [1137] [>>>]

Gibson et al. (2012): 'Our approach follows directly from the hypothesis that language approximates an optimal code for human communication, ...'

Atzo aipatzen genuen Gibson-en idatzia titulazén "Information processing and cross-linguistic universals" (2016), non autorea mintzo zen burúz hizkuntza eta bere evoluzioa an terminuak on prozesamendua on informazioa:

Idazki horretan, beherago, Gibson mintzo da burúz obvietatea on hipotesi hori (Gibson, 2016):

Eta hor aipatutako artikulu horretan (Piantadosi, Tily & Gibson, 2012), autoreek sakontzen dute an puntu hori, esánez adibidez:

Hor, autoreak mintzo dira burúz hizkuntza (zein ez den organo bat, baizik kode bat, edo, hobeki, kode asko) an terminuak on optimalitate komunikatiboa: 

Our approach follows directly from the hypothesis that language approximates an optimal code for human communication, ... [Piantadosi, Tily & Gibson, 2012]

Bai, zinez, oso gogorra egiten da pensatzea ze komunikazioak ez du zerikusirik kin munduko kode linguistikoak eta euren evoluzioa (hori mantentzeko beharko lirake evidentzia sendoak, zein ez diren existitzen). Aldiz, Gibson eta bestek diotenez, obvioa dirudi pensatzea an komunikazioa nola gidari zentral bat an evoluzioa on hizkuntzak. [1136] [>>>]

Ibon Sarasola (2016): "...eta bádaude "mientras" bezalakoak eta okerragoak ere bádaude"

Ordena burulehenen potentzia rekursiboa dá handitzen sinergikoki noiz tresna burulehenak ahal dirén kateatu an unitate analitiko (potentzialki luze-aberatsak) jarraituak, koherenteak, fluituak eta irekiak afin expresatu ideia konplexuak an modu erosoa, moldagarria eta, azken buruan, efektiboa. Horrela, zenbat-eta rekursio gehiago eta zenbat-eta exigentzia gehiago, hainbat okerrago ibiliko dira tresna buruazkenak, hainbat estuago.

Ibon Sarasolak (hemen): "... eta bádaude "mientras" bezalakoak eta okerragoak ere bádaude":

Gogoratu ondorengo sarrera titúlatzen "Tily (2010): "...as the needs of language users become increasingly complex, other pressures (…) begin to favor a shift to SVO..."", non aipatzen genuen nóla tresna burulehen guztiak (SVO ordena barne) dirén elkarren osagarriak eta sinergikoak:

Izan ere, behar linguistikoak igo ahala, gero eta egokiagoa da ez soilik SVO ordena, baizik ere beste estruktura eta baliabide burulehen guztiak (elkarrekin osagarriak eta sinergikoak baitira), zeinen artean diren aurkitzen preposizioak. [Balbula. 2013]

[279] [>>>]
______________________________
Ikus sarrera hauek ere:
1: Entzun mesedez audio historiko hau, non debatitzen duten Ibon Sarasolak eta Patxi Baztarrikak
2: Ibon Sarasola (2016): "...beraz, hor problema haundi bat degu, problema haundi bat degu" 
3: Ibon Sarasola (2016): "...orduan 'bitartean' aurrera bota behar da"
4: Ibon Sarasola (2016): "...ez gara konpetitiboak, oraingoz behintzat..."
5: Patxi Baztarrika (2016): "... ez daukat soluziorik? ba, aurkitu egin behar dut, eta asmatu egin behar dut, bidurrik gabe"
6: Patxi Baztarrika (2016): "... jarreraren kontua, nik uste klabea dela horretan...."