asteartea, ekaina 20, 2023

Euskal Hiztegi Historiko-Etimologikoa, EHHE (2019): "...; zubereraz '-ei-'dun formak beranduago agertzen dira testuetan..."

Genioenez, zubererako "-i-"-dun formak (nola "hark hura niri dereit > deit") akaso azaldu litezke bidéz analogia kin "izan" aditzeko "nor-nori" formak (nola "hura niri "zait") , horrela emanez batasun gehiago ki sistema verbal osoa. Hortaz, berrikuntza analogiko hori gertatuko zén gain oinarrizko "*eradun" aditza (bilakaera fonetikoa izatekotan, berdin oinarrituko litzaké an "*eradun" aditza), halan-ze, printzipioz, espero genuke "-i-"-dun testigantzak (irregularrak) agertzea beranduago zein "-u-"-dun regularrak. Ikus daigun horretaz zér dioén le EHHE ("le" dá partikula prepositibo-postpositibo bat zeintaz mintzo dén Lakarra [2018], eta zeini egotzi dakioke balio aktiboa, iragarriz sujetu pasiboak edo sujetu aktiboak ere):

...; zubereraz -ei-dun formak beranduago agertzen dira testuetan... [EHHE, 2019]

Testigantza idatziak batzuetan izan ahal dirá apetatsuak, baina kasu honetan bát datoz kin goragoko logika, zein mugitzen dén tik regularitatea aldén irregularitatea. [Ikus sarrera hau. "derauo  > deraio >  dereio > derio > deio > dio"] [2028] [>>>]

Etiketak: ,

asteartea, azaroa 22, 2022

Lakarra (2018) gain "-le" < *le-: "... igaro zen preposizioa postposizio izatera (berranalisiz, agian)."

Aurreko egunetan aipatu ditugú zenbait baliabide prepositibo zein izanen lirakén kandidatu ezin hobeak za izan gaur egun (ere) preposizio:

Horrá, Lakarra-k (2018) emandako zerrendatxo inkonpleto bat non agertzen dén atzo aipatutako "za" partikula arten beste partikula-bikote batzuk zein baita erabili dirén prepositiboki barne preposizio hizkuntza berreraiki bat

..., gi-, la-, da-, za-, le-, i- / -ki, -la, -da/ -t, -z(a), -le, -i bezalako bikoteak.

Beraz, errepikatzen dugú: sinpleki arituko ginake gain partikula prepositibo zahar bat orain rekuperatua bidéz mekanismo propio bat an bere erabilera finala. Euskara hutsa, aukeran.

Zerrenda inkonpleto horretan agertzen zaigú "le-" partikula, zeintaz Lakarrak dio an bere "Euskararen historiaurrea" (2018):

Hori gertatzen da -le (< *le-) atzizkiarekin: (...), soilik erregela fonologiko hori gertatu ondoren igaro zen preposizioa postposizio izatera (berranalisiz, agian). [Lakarra, 2018:188-189]

Hortxe dugú "le" preposizioa, kin balio agentea, euskaratik bertatik berreraikia, ustez erabilera oso zaharrekoa eta  akaso oso egokia gaur egun ere, noiz adibidez lotzen sujetu postverbalak edo pazienteak (besteak beste). Eta, gure ikuspuntutik, guztiz aukeran, hala nahiko balitz. Erabilerak esanen. [1817] [>>>]

Etiketak: ,