Hizkuntza bat garatuko bada, behar ditu forma berriak, bide berriak, garabideak, zein ez baitira baizik versio berriak e bide zaharrak

Zioen atzo Txopik:

Egoera batean non dagoen erabateko hizkuntz askatasuna, esaterako an Balbula Blogspot, joera on hiztunak izango da geyen erraza, geyen ekonomiko.

eta gero Josu Lavinek, guztiz kontra, zioen:

Decretuz eliminatu behar lirateque inventaturico forma guztiac. Adibidez: zeniezazkiguketen

Eta gauza da ze, gustatu ala ez gustatu, "zeniezazkiguketen" forma hori ez da inventatua, nola dioen Josuk kin zentzu guztiz peioratiboa, baizik, gehien jota, ondo eratorria bidéz euskararen mekanismo sortzaile propioak.  Hain ondo eratorria nola izan zitezken beste asko ere zein, gainera, izanen zirén askoz praktikoagoak. Eta euskarari, edo beste edozein hizkuntzari, kentzen badizkiogu bere mekanismo (verbal, sintaktiko...) sortzaile propioak, hizkuntza hori ezin izanen da garatu nola beharko luken. Eskuak loturik geldituko da, indefensio handienean.

Bestalde, adizki hori norbaitek eratortzekotan, akaso Bonapartek eratorriko zuen, zeren bere adizkitegian agertzen zaigu oso forma antzekoa: "zinitzazkiguketean":

zeini Euskaltzaindiak soilik eman dizkio ukitu regularizatzaile batzuk. Eta forma hori eratortzen da ti "ziñizazkiguten":

zein, an bere formá "cinietzaizquigutén", jada agertzen zaigu an Larramendiren "Artea":

Derivazio horien arazoa ez litzake euren ustezko jatorri "inventatua", baizik euren larregizko luzera nondik sortzen da euren desegokitasun handia nola aukera batua. Ez dezagun dena nahasi an totum revolutum bat non ez dakigun zertaz ari garen. Oxala baldin Larramendik eratorri eta proposatu izan balitu forma verbal guztiz praktikoak zein, gero, idazleek erabiliko zituzten, eta zein gaur egun egon zitezken aukeran.  

Hizkuntza bat garatuko bada, behar ditu forma berriak, bide berriak, garabideak, zein ez baitira baizik versio berriak e bide zaharrak. [⇶]

Adexkiderik bage bizitea da orobat nola testigorik bage iltea

Goiko tituluko esaera horregaz hasten da gaurko Berrian Iker Tubiaren artikulu bat non den gogoratzen a-figura e-Mariano Mendigatxa erronkariar laguntzailea e-Bonaparte printzea:

Adexkiderik bage bizitea da orobat nola testigorik bage iltea

Eta hortxe begitara dagerkigu egitura sintaktiko burulehen interesgarri bezain ahaztu bat: orobat nola..., zein den erabat baliokidea e-berdin nola..., eta zeinen ereduari jarraiki, sortu daitezke beste batzuk nola antzera nola... edo erabat nola...

Non gelditu dira egitura horiek? Noiz hasiko dira sortzen eta erabiltzen beste antzerakoak ere, zein diren hain beharrezkoak ki egin euskara hizkuntza eraginkorrago bat? Noiz hasiko da bultzatzen sintaxigintza berria, zein den euskararentzat orobat nola ura arrainentzat?

Konparatu:

Adixkiderik gabe bizitzea testigorik gabe iltzearen berdina da.

eta: 

Vivir sin amigos es igual que morir sin testigos.

Zein da eraginkorragoa? Zergatik? Zein da bidea? [⇶]