Aukeran eman behar dira berrikuntza linguistiko ustez funtzionalenak, eta erabilerak esanen

Aurreko sarreretan ikusi dugu nóla garai batean "*ezan/egin" aditzak bihurtu zirén laguntzaile, barnén mekanismo sortzaile bat ze erabiltzen zituén aditz horien forma sintetikoak afinda sortú forma perifrastikoak. Honelaxe genioen herenegun:

Gero, forma perifrastikoak sortzean, aditz horietako batzuk bilakatuko zirén laguntzaile, adibidez "egin" transitiboa, eta garatuko zirén formak nola:

ekar egian (indikatiboa: aoristoa = ekarri zuen)
ekar dagiket (potentzial-futuroa)
ekar dagien (subjuntiboa)
ekar egizu (inperatiboa)

denak ere konpártituz ber forma: ber aditz-erroa eta ber laguntzailea, "egin", nahiz izán semantikoki oso ezberdinak. Eta antzekoa esan ahal da respektu aditz intransitiboak kin "*edin" ("bilakatu") eta "-te" morfema.

Ikuspuntu sinkroniko batetik, gaur egun, aoristoa desagertua da, eta baita gorago aipatutako geroaldi arkaikoa ere, gelditzen zaizkigularik soilik forma potentziala, subjuntiboa eta inperatiboa, zein, ez izanik indikatiboak, dúten konpartitzen zenbait ezaugarri semantiko (ez-indikatibo), zeini Josu Lavin-ek deituko lieke "ezaugarri subjuntiboak" (horra, kontu nominalista). [Balbula, 2020]

Gainera, eta erabiliz oso antzeko mekanismo sortzailea (baina orain kin "*edun/izan" laguntzaileak eta markatzaile aspektualak: "-tzen", "-tu" edo "-ko"), joan ziren garatzen, gradualki, egungo adizki-sorta erabilienak (kasu horretan akaso mailegatuz zenbait eredu estruktural eta, dirudienez, "-tu" markatzaile aspektuala ti latina). Orobat aipatu nahi genuke "ahal" modala, zein lehiatzen ari da kin potentzialak kin "-ke", sintetikoagoak (ikus sarrera hau).

Eta gauza da ze, gaur egun ere, nahi dugularik minímotu aditzen luzera eta konplexitatea (ikus adibidez [919]), adi egon beharko ginake ki edozein erabilera zein izan liteken interesgarri afinda lortu helburu funtzional hori, emanez aukeran forma ustez funtzionalenak, hala an aditza nola an sintaxia (arlo batean zein bestean, mekanismo eta erabilera interesgarriak egon, bádaude). Erabilerak esanen. [942] [>>>]

"ekar ezazu/egizu" inperatibo orokorra sortu bide zén erabilíz ber mekanismo analitikotzailea zein erabili zen an aoristoa, potentziala edo subjuntiboa, baina independenteki (ez datoz batzuk ti besteak)

Zioén atzo Josu Lavin-ek:

ekar deçaçu gaur egun ere ekar eçaçu errannahiaz erabilcen da.

Eta gauza da ze, euskal inperatibo zaharrenak (sintetikoak), formalki ez ziren baizik indikatiboko orainaldiak kin intonazio ezberdina:

Zatoz!
Zoaz!
Nantzuzu!
Nakusu!

salbu noiz adizkiaren objetua (an transitboak) zén 3. personakoa, non, nola dioskun Celine Mounole-k an bere "Le verbe basque ancien: étude philologique et diachronique" (2018:84), genuén beste konposizio hau:

Lorsque le patient est de 3ème perssone (singulier ou pluriel), la forme finie imperatif des transitifs ne prend pas le préfixe d- des formes de present. Autremen dit, la forme de présent et celle d'imperatif ont une composition morphologique différente. Cette dernière semble être constituée à partir du radical verbal par suffixation des pronoms personnels correspondants (egin "faire" > egi-k " (pers. fam.)", egi-zu "faites-le (pers. resp,)" vs dagik "tu le fais (pers. fam.)", dagi-zu "tu le faites (pers. resp,)":

Egiçue (Leiz[arraga])  "faites le"
Esadaçu (Laz[arraga]) "dites-moi"
...

[Mounole, 2018:84]

Esan nahi baita ze, adizkiaren objektua 3. personakoa zelarik, adizki inperatiboak ez dira jada nola orainaldikoak, baizik bestelakoak, morfologikoki diferenteak ("aditz-erroa + prononbre sufijatuak"), non, nabariki, ez den agertzen 3. personetako orainaldietako "d-" morfema:

Ezazu
Egizu

Eta, erabilíz ohiko mekanismoa, hala "ezazu" ("*ezan") nola "egizu" ("egin") inperatibo sintetikoak hasiko ziren osatzen konposizio inperatibo perifrastikoak kin laguntzá on aditz-erroa:

Ekar ezazu
Ikus egizu
... 

Horrela, "ekar ezazu/egizu" inperatibo orokorra sortu bide zén erabiliz ber mekanismo analitikotzailea zein erabili zen an aoristoa ("ekar zezan"), potentziala ("ekar dezake") edo subjuntiboa ("ekar dezan"), baina independenteki: mekanismoa bera izan zén, eta hortik antzekotasun formal handiak, baina lau erabilera ezberdin (ez datoz batzuk ti besteak). [941] [>>>]