Gain aldaketa ti SVO ki VSO: akaso ez da hain rutinarioa, eta bai okasionala azpi baldintza estruktural eta komunikatibo partikularrak eta zirkunstantzialak

Pagel (2016) (2016) ez zen soilik referitzen ki transizioak ti SOV ki SVO noiz mintzo zen gain aldaketa rutinarioak, baizik-ze baita referitzen zen ki transizioak ti SVO ki VSO (ikus hemen ere):

Gure ereduan, ordea, SVO lehenetsiko litzake gain VSO, nahiz biak, nolabait, talde berean egon:

• SVO1O2...On  = 0 noiz n→ ∞

• VSO1O2...On = 1 noiz n→ ∞

• SOn...O2O1V → ∞ noiz n→ ∞

• VO1O2...OnS → ∞ noiz n→ ∞

• On...O2O1VS → ∞ noiz n→ ∞

• On...O2O1SV → ∞ noiz n→ ∞

Azken buruan, gauza da ze VSO ordenak ez du jartzen sujetua aurrena (hala egiten dute munduko sintaxi gehien-gehienek) afinda aurkéztu aurreneko posizio horretan material thematiko nagusia zeintaz orohar predikatuko den zeozer (predikatua, zein, gainera, OVS ordenan gelditzen dén zatitua), halan-ze ez dirudi, ez, oso ordena egokia azpi baldintza komunikatibo orokorrak. Hortaz, komeniko litzake aztértzea nóiz gertatu diren aldaketa horiek eta zéin baldintzatan: izan ere, baldintza komunikatibo sinple-kontextualagoetan sujetuak galtzen du inportantzia, eta ondo errazago koka daiteke atzerago an esaldia.

Ikus daigun zér dioten Gell-Mann-ek eta Ruhlen-ek (2011) gain puntu hoti:

eta gogora daigun Tomlin-en maiztasun estatikoak (1986):

Alde batetik, kopuru horiek ikusita, ez dirudi ze aldaketa hori tikan SVO ki VSO dén hain rutinarioa nola Pagel-ek dioen, baizik akaso hobeki okasionala (VSO litzaké munduko sintaxien %9, zein ez den hain kopuru handia nola esáteko ze haranzko aldaketa dá rutinarioa). Bestalde, Gell-Mann-Ruhlen-ek grafikatu duté a gezia tikan SOV dara SVO berdin lodia nola geziá ti SVO ki VSO, noiz akaso egokiago litzake adiéraztea bigarren gezi hori ondo finagoa zein lehenengoa, zeinen aldaketa (SOVtik SVOrakoa) finean gertatu dén askoz maizago zein bigarrena.   

Bestalde, ikusten dugu ze bádira bi bide (rutinario?) ti VSO ki SVO, eta, oso deigarriki, horietako bat pasatzen da ti VOS, non sujetua agertzen zaigún are atzerago zein an VSO: justuki bukaeran. Horrek ematen digu ideia bat gain baldintza komunikatiboak zeintan akaso gertatuko zirén aldaketa horiek: nagusiki oso kontextualak, non sujetua bukaeran ez dén arazo berezia. Hala ere, espero izatekoa da ze zénbat-eta baldintza orokorrago-akontextualago-exigenteagoak, orduan-eta SVO gehiago. 

Gainera, gogora daigun a tendentzia intralinguistikoak on Steele (1978): 

non VSOk (eta VOSk) bádu SVO nola ordena alternatibo komuna, bitárten alderantziz ez den gertatzen (are gutxiago VOS), halan-ze SVO litzake estableagoa zein VSO (eta VOS).

Horregatik, askoz zehatzago aztertu behako litzake zéin baldintzatan gertatu diren ustezko aldaketa rutinario horiek, zeren ez dirudite oso rutinarioak, baizik gehiago aski okasionalak azpi baldintza estruktural eta komunikatibo partikularrak eta zirkunstantzialak. [1411] [>>>]

Kontaktu linguistikoaren efektua kendutakoan, desagertzen bide dá SVO -> SOV aldaketa

Genioen atzo:

..., Maurits & Griffiths-en ereduak ez luke kontuan hartuko realitate sozial bat zein, hizkuntzalari batzurentzat (adibidez, Miren Azkarate-rentzat) izanen zén faktorerik azpimarragarriena an aldaketa linguistikoa: kontaktu linguistikoa. Muga nabarmena da hori, zeren kontaktu linguistikoak azaldu ahal ditú aldaketa horiek aldé SOV, zein diren askoz gutxiago eta zaharragoak, eta ez hainbeste ki explikatu aldaketák buruzki SVO, halan ze kontaktua bihurtzen dá faktore oso kontuan hartzekoa.

Hortaz, galdera da: nóla geldituko lirake aldabide nagusiak artén hitz-ordenak baldin saiatuko bagina kentzen efektuá on kontaktu linguistikoa? Halako saio bat egin zutén Gell-Mann-ek eta Ruhlen-ek (2011), nok gogoratzen ziguten ze: 

According to Givón, "To my knowledge all documented shifts to SOV from VO ... can be shown to be contact induced" (12), a conclusion also arrived at by Tai (14) and Faarlund (15). [Gell-Mann & Ruhlen, 2011]

Givón zúen idatzi hori an 1977, eta errepikatu zuén an 2005 (ikus sarrera hau). Tai-k idatzi zuén bere artikulua an 1976, eta Faarlund-ek an 1990. 

Eta gauza da ze puntu hori ezin da saihestu noiz aztertzen tendentzia globalak an hitz-ordenak, zeren, behin kendutakoan aipatutako efektua on kontaktu linguistikoa, orduan evoluzio naturala (natural drift without diffusion) argiki joango litzaké tika OV buruzki VO: 

Horretaz, azpímarratu bi puntu:

1.: Kontaktu linguistikoaren efektua kendutakoan, desagertzen bide dá SVO → SOV aldaketa.

2.: Obviatzen badugu sujetuaren posizioa, geldituko litzaiguké norabide orokor argi bat tika OV buruzki VO.

Bestalde, kontaktu linguistikoaren efektu orokorra ere aldatzen doa: izan ere, zenbat eta VO sintaxi gehiago egon (jada dirá gehiengoa), kontaktu linguistikoaren eragina bihurtuko dá (jada bihurtu da) nagusiki baruzki SVO, hola azkártuz prozesu teknologiko globalá buruzki ordena efektiboago bat azpi baldintza orokorrak, nola dén SVO ordena burulehena. [1349] [>>>]

Tily (2010): "... as the needs of language users become increasingly complex, other pressures (…) begin to favor a shift to SVO..."

Galdetzen dú Mendi-k an aurreko sarrera:

Galdera funtsezko batzuk:

- NOIZ, ZERGATIK eta NOLA sortzen dira PREPOSIZIOAK?

- Zer zegoen lehen, POSPOSIZIOA ala PREPOSIZIOA?

Nire ustez, gai hauek dira askoz garrantzitsuagoak ezen esaterako, data behar bezala idatzi edo Nor-Nori erabili ez dakit ze aditzetan.

Hara, gogora dezagun zér dioen Givon-ek (akaso hizkuntzalari funtzionalistarik famatuena baita) gain evoluzioa on hitz-ordena (2005):

In general, SOV is the oldest attested word-order in human language. Most natural (non-contact induced) drift is, as far as I know, always away from SOV, not toward it (Givon 1979; Ruhlen & Gell-Man, forthcoming). [Givon, 2005]

eta Gell-Mann-ek eta Ruhlen-ek (2011) gogoratzen digute ze: 

According to Givón, "To my knowledge all documented shifts to SOV from VO ... can be shown to be contact induced" (12), a conclusion also arrived at by Tai (14) and Faarlund (15). [Gell-Mann & Ruhlen, 2011]

Horrela, gaur egun munduko hizkuntzen erdiak (gutxi gorabehera) pasatu dirá ki VO ordena, eta prozesuak jarraitzen du, zeren SVO ordena dá, baldintza orokorretan, askoz funtzionalagoa zein OV.

Izan ere, behar linguistikoak igo ahala, gero eta egokiagoa da ez soilik SVO ordena, baizik ere beste estruktura eta baliabide burulehen guztiak (elkarrekin osagarriak eta sinergikoak baitira), zeinen artean aurkitzen dirén preposizioak. Ikus hurrengo aipua ti Tily ("The role of processing complexity in word order variation and change", 2010), non aipatzen dén Goldin-Meadow eta beste:

Goldin-Meadow and colleagues suggest that agent-patient-action may represent a “cognitively basic” order for representing events, linguistically or non-linguistically. They argue that SOV is therefore the likely candidate for the basic order of some earlier form of all languages, but that as the needs of language users become increasingly complex, other pressures (…) begin to favor a shift to SVO. (Tily, 2010:94)

Hortaz, NOIZ? Baldin hizkuntza batek topatzen baditú preposiziogai egokiak azpi baldintza egokiak, prozesua erlatiboki erraza izan liteke. Baina orokorrean prozesua ez da zértan izan erraza, halatan non ez da batere txikia kopurua on hizkuntzak non oraindik ez den sortu ia batere baliabide prepositiborik (japoniera SOV postpositibo zurruna, kasu).

ZERGATIK? Azken buruan, zeren baliabide burulehenekin esanguratsuki irabazten dá an botere rekursibo funtzionala hala nola an zehaztasun erosoa...

NOLA? Baldintza egokietan, hizkuntzak aski espontaneoki sortu (edo mailegatu) ohi dituzté euren preposizioak, abiatuz ti adverbioak edo beste elementu lexikoak; baina baldintzak (estrukturalak eta bestelakoak, intra eta extralinguistikoak) ez dira zértan izan egokiak, eta prozesua ez da zértan izan erraza. Euskararen kasuan ez da erraza, eta beharko litzaké jarrera proaktiboa ganik instituzio eta autoritate linguistikoak. [187] [>>>] [A5] [A6] [A7]