Hortaz, justuki aipátuz Pagel (2009, 2016) eta Gell-Mann & Ruhlen (2011) ...

Genioen an sarrera hau:

Ferrer-i-Cancho mintzo zaigu an 2014 gain ziklizitatea on aldaketa linguistikoa artén SOV eta SVO ("a typical example"), zein, bere ikuspegitik, oinarritu liteken an etengabeko lehia bát arten maximotzea buruen aurrikuspena eta minimotzea online-memoria:

Baina, zergátik tematzen da Ferrer-i-Cancho mintzátzen gain zikloak artén SOV eta SVO, itxuran simetrikoak ("bistable system"), baldin ziklo horien ustezko bi norabieak ez badira batere simetrikoak ez an euren maiztasunak (zein SVO-rako izanen litzaké askoz handiagoa eta askoz estableagoa) ezta ere an euren inguruko baldintzak (zein SVOrako kasuan izanen liraké askoz naturalagoak, eta gutxio induzituak ganik faktore extralinguistikoak nola izan ahal dén kontaktu linguistikoa)? 

Izan ere. gauza da ze ...

• SVO-tik SOV-rako aldaketa dá orohar aski raroa,

• SVO prepositibotik SOV postpositibora dá orohar are raroagoa,
  

OVtik VOrako aldaketa dá erabat maizkoena azpi baldintza orokor naturalak, halan ze gaur egun, abiatuz ti antzinako egoera bat non "OV" zén oso-oso nagusia, ailegatu gara ki egoera bat non "VO" dén maizkoena.

Eta orain, justuki aipátuz Ferrer-i-Cancho-k (2014) aipatutako Pagel (2009) eta Gell-Mann & Ruhlen (2011)...

• SVO-tik SOV-rako aldaketa dá orohar aski raroa:
  

  Pagel (2009), for instance, found that SOV routinely gave rise to SVO word orders, [...], but that reverse transitions were rare ... [Pagel, 2016 mintzátuz gain Pagel, 2009: ikus sarrera hau]

• SVO prepositibotik SOV postpositibora dá orohar are raroagoa [oinarritua an Pagel, 2009: ikus sarrera hau].

• SVO-tik SOV-rako aldaketak dirá gehien-bat induzituak zatio kontaktu linguistikoa

  In word order change, the progression SOV > SVO or sometimes VSO seems to have no exceptions apart from cases of diffusion, ... [Gell-Mann & Ruhlen, 2011: ikus sarrera hau]

• OV-tik VO-rako aldaketa dá erabat maizkoena azpi baldintza orokor naturalak, halan ze gaur egun, abiatuz ti antzinako egoera bat non "OV" zén oso-oso nagusia, ailegatu gara ki egoera bat non "VO" dén maizkoena. [Gell-Mann & Ruhlen, 2011: ikus sarrera hau] 

Hóri da koadro (evoluzio) orokorra, zein dén lehenengo kontua zein azaldu behar den (gero baita ere azaldu beharko dirá bestelako kasu partikularrak, zein sortu ohi diren ti salbuespenezko egoera partikularrak). Ikus halaber "Hala an Pagel (2009) nola an Gell-Mann & Ruhlen (2011) nabari dá norabide orokor bat ti SOV (post) ki SVO (pre), zein azpimarratu beharko litzake gain bestelako aldaketa zirkunstantzialagoak". [1408] [>>>]

Pagel-en (2009) datazioen arabera, hizkuntz indoeuroparren adar indo-iraniarra oso goiz bananduko zen ti enbor indoeuropar komuna, printzipioz manténduz antzinako ordena (SOV)

Atzokoan Pagel (2016) zúen zehazten zértan datzan analisi filogenetiko-estatistikoa, zeintan, genioenez, konbina litekén informazio sintaktikoa kin-eta informazio filogenetikoa derivatua ti evoluzioa on lexikoa. Gaur erakutsi nahi genuke ondorengo ilustrazioa ganik Pagel (2016), non ikus daiteken nóla konbinatzen diren informazio ezberdin horiek afinda ordénatu eta datátu aldaketak an hitz-ordenak:

edo, handiago jarrita:

Datazio filogenetiko horren arabera, hizkuntz indoeuroparren adar indo-iraniarra oso goiz bananduko zen ti enbor indoeuropar komuna, printzipioz manténduz antzinako ordena (SOV). Pagel-ek (2016) dio:

The presence of SOV in Hittite and Sanskrit -two languages that branched off early from the root of the tree- suggests that SOV is the ancestral state, and statistical modelling supports this inference. [Pagel, 2016]

Horretaz, handitu daigun goragoko bigarren grafikoa, non lotzen dirén adar filogenetiko ezberdinetako hizkuntza konkretuak eta euren hitz ordena:

non "Hittite" dén "Anatolian", "Sanskrit" dén "Indo-Iranian", "Polish" dén "Slavic", "English" dén "Germanic", "Irish" dén "Celtic" eta "French" and "Italic" dirén "Romance". [1407] [>>>]

Pagel-en (2016) aipu luzeago bat, zeintan integratzen dén atzoko aipua, azalduz zértan den analisi-modu filogenetiko-estatistikoa

Atzo aipatzen genituén ondoko hitzak on Pagel (2016), non autoreak berak laburbiltzen zizkigún bere 2009ko emaitzak (justuki an Pagel, 2009; Ferrer-i-Cancho-k hemen aipatua) respektu aldaketak artén hitz-ordenak an hizkuntza indoeuroparrak erábiliz analisi-modu filogenetiko-estatistikoa (ikus sarrera hau):

Pagel (2009), for instance, found that SOV routinely gave rise to SVO word orders, and SVO to VSO, but that reverse transitions were rare or nonexistent. [Pagel, 2016]  

Gaurkoan honatu nahi genuke pasarte osoago bat (non den integratzen atzoko aipua ere), zeintan Pagel-ek (2016) azaltzen dú analisi-modu filogenetiko-estatistikoa:

Dá beste hurbilketa bat, zeinekin konbina litekén informazio sintaktikoa gain evoluzioa on hitz-ordenak eta informazio filogenetikoa derivatua ti evoluzioa on lexikoa. [1406] [>>>]

Pagel (2016) mintzátuz gain (Pagel 2009): "Pagel (2009), for instance, found that SOV routinely gave rise to SVO word orders, and SVO to VSO, but that reverse transitions were rare or nonexistent."

Genioen an sarrera hau:

Ferrer-i-Cancho mintzo zaigu an 2014 gain ziklizitatea on aldaketa linguistikoa artén SOV eta SVO ("a typical example"), zein, bere ikuspegitik, oinarritu liteken an etengabeko lehia bát arten maximotzea buruen aurrikuspena eta minimotzea online-memoria:

Baina, zergátik tematzen da Ferrer-i-Cancho mintzátzen gain zikloak artén SOV eta SVO, itxuran simetrikoak ("bistable system"), baldin ziklo horien ustezko bi norabieak ez badira batere simetrikoak ez an euren maiztasunak (zein SVO-rako izanen litzaké askoz handiagoa eta askoz estableagoa) ezta ere an euren inguruko baldintzak (zein SVOrako kasuan izanen liraké askoz naturalagoak, eta gutxio induzituak ganik faktore extralinguistikoak nola izan ahal dén kontaktu linguistikoa)?

Hor, Ferrer-i-Cancho-k (2014) aipatzen zuén Pagel (2009) arrén sostengatu bere planteamendu finean-ziklikoa artén zenbait hitz-ordena, eta partikularzki artén SOV eta SVO:

Jada komentatu genuen ha asimetria zein den segitzen ti analisia on Pagel (2009), baina gauza da ze 2016an Pagel-ek berak komentatu zuén bere 2009ko artikulu hori an beste artikulu bat titúlatzen "Darwinian perspectives on the evolution of human languages", non dioén:

Pagel (2009), for instance, found that SOV routinely gave rise to SVO word orders, and SVO to VSO, but that reverse transitions were rare or nonexistent. [Pagel, 2016]  

Beraz, routinely aúrka rare or nonexistent. Dirá hitzak on Pagel (2016) reféritzen ki Pagel (2009), non argiki Pagel bera ari den azpímarratzen asimetria argi bat artén SOV eta SVO an aldaketa linguistikoa (baita artén SVO eta VSO, baina hori beste kontu bat da). [1405] [>>>]

Hala an Pagel (2009) nola an Gell-Mann & Ruhlen (2011) nabari dá norabide orokor bat ti SOV (post) ki SVO (pre), zein azpimarratu beharko litzake gain bestelako aldaketa zirkunstantzialagoak

Aurreko postak ikusita, berrikus daigun ondoko aipua ganik Ferrer-i-Cancho (2014):

zeintaz zehaztu behar dugu ze Pagel-ek aipatutako reversioak ti SVO ki SOV (mintzátuz gain hizkuntza indoeuroparrak) enmarkatu beharko lirake barné prozesu dinamiko orokor asimetriko bat zein orohar mugitu litzakén ti SOV postpositiboa ki VSO/SVO prepositiboa, zeintan ezberdinduko litzakén antzinako ordena bat (SOV post) zein izanen litzakén gutxio establea zein amaierako ordena derivatu bat (VSO/SVO prepositiboa), non, finean, hitz-ordena estabilizatuko litzaken, praktikoki bihurtuz definitiboa (ikus hemen):

Pagel (2009) dú aztertzen nóla aldatu dén hitz-ordena an hizkuntza indoeuroparrak, eskáiniz oso analisi-mota interesgarria zeren ezberdintzen ditú arten antzinako egoera bat (SOV postpositiboa), egora derivatu bat zein amaitzen den izaten definitiboa (VSO/SVO prepositiboa), eta kokátuz euren artean beste bi egoera transizional, mixto eta, hortaz, inharmonikoak zein izanen lirake inestableenak:

non

Solid arrows indicate statistically supported evolutionary transitions, dashed arrows are not supported. [Pagel, 2009]

eta non justuki horregatik, egoera derivatua (VSO/SVO) izanen litzaké establea, esan nahi baita ze azken egoera horretatik nekez aterako da (soilik salbuespenez, an baldintza ondo bereziak), eta beraz, konsidera liteke amaierako egoera, nondik jada ez den mugimendu berezirik:

The derived state seems to be stable in lndo-European languages. [Pagel, 2009]

Bi urte geroago, Gell-Mann & Ruhlen (2011) dúte argiki zehazten ber norabide nagusia an aldaketa linguistikoa, hemen ere kin atzerako mugimenduak aldé SOV nagusiki induzituak zatio kontaktu linguistikoa (ikus hemen):

non:

• (i) The word order in the ancestral language was SOV.

• (i) Except for cases of diffusion, the direction of syntactic change, when it occurs, has been for the most part SOV > SVO and, beyond that, SVO > VSO/VOS with a subsequent reversion to SVO occurring occasionally. Reversion to SOV occurs only through diffusion. 

• (iii) Diffusion, although important, is not the dominant process in the evolution of word order. 
  

Horretaz ari da Dryer (2011), nondik, gaurko honetan, nabarmendu nahiko genuke ha konklusioa ezen "Reversion to SOV occurs only through diffusion", esan nahi baita: soilik bidez kontaktu linguistikoa, ez naturalki.

Hortaz, bi autore horien analisietan argiki antzeman ahal da norabide orokor bat ti SOV (post) ki SVO (pre), zein azpimarratu beharko litzakén gain bestelako aldaketa zirkunstantzialagoak. [1391] [>>>]

Pagel (2009): "These intermediate states violate Greenberg's predictions but are short lived, ..." (egoera inharmonikoak liraké inestableenak)

Atzokoan ikusten genuén ondoko grafikoa referitua ki ordena-aldaketak an hizkuntza indoeuroparrak (Pagel, 2009), non, genioenez:

Solid arrows indicate statistically supported evolutionary transitions, dashed arrows are not supported. [Pagel, 2009]

eta non orain nabarmendu nahi dugún erdiko partea, esan nahi baitá sintaxi-egoera mixto-inharmonikoak, non hitz-ordena arten objetua eta aditza ez den korresponditzen kin ordena artén adposizioak (preposizioak eta postposizioak) eta euren osagarriak: 

Tarteko egoera horietaz, Pagel-ek diosku ze ez dute luzaz irauten:

These intermediate states violate Greenberg's predictions but are short lived, as indicated by the thick arrows pointing to the ancestral and derived states. [Pagel, 2009]

halan ze ordena indoeuropar hibrido horiek tipikoki maiatuko liraké luzagabe...

• ... edo berriro bilakatuz SOV postpositiboak (nondik zetozen) 

• ... edo, alternatiboki, jarraituko lukete euren bidea buruzki ordena burulehen konsistentea: SVO prepositiboki konsistentea, nondik jada ez ziren gehiago mugituko.

Hor ere esan behar dugu ze Pagel-ek (berdin nola Ferrer-i-Cancho-k) ez du sakondu gain baldintzak zeintan gertatu diren norabide ezberdin horiek (hala nola kontaktu linguistikoa, edo baldintza naturalak: ikus Gell-Mann & Ruhlen, 2011), baina, edonola ere, badirudi ze, hizkuntza indoeuroparretan, egoera inharmonikoak liraké inestableenak, bitárten egoera derivatua (VO pre) agertzen zaigun nola estableena artén egoera harmonikoak: izan ere harmoniak berak bádu bere eragin propioa (intralinguistikoa baita), baina, finean, harmonia burulehen ondo artikulatua dá askoz estableagoa zein harmonia buruazken ondo artikulatua justuki zeren askoz hobe erantzuten die ki baldintza komunikatibo orokorrak, non beharrak exigenteak izaten diren. 

Horrela, gauza da ze, behinda heldú ki egoera konsistenteki burulehen ondo artikulatu bat, ordena hori bihurtuko litzaké praktikoki definitiboa. [1389] [>>>]

... eta Pagel (2009): "Solid arrows indicate statistically supported evolutionary transitions, dashed arrows are not supported."

Atzokoan komentatzen genuen nóla Ferrer-i-Cancho (2014) dúen aipatzen ha artikulua ganik Gell-Mann & Ruhlen (2011) noiz mintzátu gain reversioak an hitz-ordena ti SVO ki SOV, nahiz ez den mintzatzen gain papera zein kontaktu linguistikoak izan bide duen an aldaketa horiek:

Eta gauza da ze Ferrer-i-Cancho (2014), noiz mintzátu gain reversioak an evoluzioa on hitz-ordenak (zeinen adibide tipiko bat litzaké ha aldaketa ti SVO ki SOV), dú orobat aipatzen Gell-Mann & Ruhlen (2011):

A typical example is the reversion from SVO to SOV (Pagel, 2009; Gell-Mann & Ruhlen, 2011)

Baina azpimarratu behar dugu ze, nola genioen, Gell-Mann & Ruhlen-en lanean reversio tipiko horiek (ti SVO ki SOV) desagertzen dira noiz referitzen garen ki "natural drift whitout diffusion"...

Gaur, ordea, referituko gatzaio ki beste autore hori zein Ferrer-i-Cancho-k aipatzen duén an bere goragoko pasartetxoa, zein den Pagel (2009):

Pagel (2009) dú aztertzen nóla aldatu dén hitz-ordena an hizkuntza indoeuroparrak, eskainiz oso analisi-mota interesgarria zeren ezberdintzen dituén arten antzinako egoera bat (SOV postpositiboa), egoera derivatu bat zein amaitzen den izaten definitiboa (VSO/SVO prepositiboa), eta kokatzen ditú bi egoera horien artean beste bi egoera transizional, mixto eta, hortaz, inharmonikoak zein izanen lirakén inestableenak:

Grafiko hori, errepikatzen dugu, referitzen da soilik ki sintaxi indoeuroparrak, eta hor, gaurkoan, azpimarratu nahi genuke azken partea, guk gorriztatua an ondorengo irudia:

non,

Solid arrows indicate statistically supported evolutionary transitions, dashed arrows are not supported. [Pagel, 2009]

eta non justuki horregatik, egoera derivatua (VSO/SVO) izanen litzaké establea, esan nahi baita ze azken egoera horretatik nekez mugituko dira sintaxiak (soilik salbuespenez, an baldintza ondo bereziak), halan ze konsidera liteke amaierako egoera, nondik jada ez den mugimendu berezirik:

The derived state seems to be stable in lndo-European languages. [Pagel, 2009]

Hona hemen Pagel-en azalpena gain goragoko eskema hori:

Esan nahi baita ze emaitza horietan berriro agertzen zaigu ha asimetria on aldaketak ti SOV postpositiboak ki SVO (edo VSO) prepositiboak respektu alderantzizkoak: alegia ze, noiz sintaxi indoeuroparrak heltzen diren ki egoera burulehen harmonikoa (zein ez den soilik SVO, baizik SVO prepositibo harmonikoa) nekez (soilik salbuespenez) itzuliko dira ki sintaxi SOV postpositiboa, bitartean ze sintaxi SOV postpositiboak ez diren agertzen nola estatistikoki estableak.

Horrela, grafiko horretako joerak mantenduko balira etengabe, finean sintaxi indoeuropar (ia) guztiak amaituko lirake izáten VSO/SVO prepositiboak, zein den egoera egonkor bakarra (aurreko ia hori nagusiki lotu beharko litzake kin kontaktu linguistikoa, zek, horrek berak ere, gerota gehiago bultzatuko du aldé SVO prepositiboa). Beraz, gerta daitezke salbuespenezko egoerak, baina, analisi horretan, argi dago zein den joera nagusia aldé egoera derivatu burulehen estable bat (VO prepositiboa). [1388] [>>>]

Mark Pagel:"Language is a piece of social technology for..."

Internet-en topatu dut video hau, non Mark Pagel biologoak dú ematen bere ikuspegia buruz zér den hizkuntza bat. Bertan soilik azpimarratu bi hitz:

Language is a piece of social technology for ...   (Mark Pagel, 9' 50'')

Bai, hizkuntza dá teknologia soziala. [182] [⇶]