Halliday (1967): '... a different purpose ...'

Atzoko sarreran aipatzen genuén honako paragrafoa ganik Halliday (1967), zeinen barruan orain fijatu nahiko genuke an beste puntu bat, non erlazionatzen baitira erabilera pasiboak eta inakusatiboak (gogoratu ze pasiboak kontrajartzen dira ki aktiboak, eta inakusatiboak ki inergatiboak):

Halliday hor dú egiten komentario konparatibo bat respektu bi esaldiok:

the door opened

zein den adibide prototipikoa on erabilera inakusatiboa (orduan ez zitzaion ematen izendapen hori, zein agertuko zen kin Perlmutter an 1978 barné esfera generatibista), eta;

the door was opened

zein den erabilera pasibo bat non ez den explizitatzen egilea (akaso zeren ez den ezagutzen: "...by...").

Edonola ere, Halliday, noiz komentatzén bi erabilera horiek, fijatzen ari da justuki an funtzio komunikatiboa on esaldi bakoitza, an euren orientazio funtzional ezberdina:

... a different purpose ... that of distinguishing between orientation to the process and orientation to the agency, as in the houses sold, the houses were sold; the door opened, the door was opened. [Halliday, 1967:218]

Biak hasten dira kin thema bat ("the door") zeintaz zérbait esan nahi baita. Lehenegoan azpimarratuko da sinpleki prozesuá ezen atea zabaldu zen ("...opened"), bitarten bigarrenean inplizituki doa ze norbaitek (agentea), akaso ezezaguna, zabalduko zuén atea ("... was opened" by...). Dirá estruktura diferenteak, zeinen artean hiztuna joango den aukeratzén segun bere helburu komunikatiboa. [⇶]

Lertxundiren ustez, beti esan behar al dugu "inpotentzia"?

Dio Anjel Lertxundik an bere "Anti-lingua eta beste ele-mele batzuk" (Berria, 2018-7-1):   

Errealitatea lanbrotu eta manipulatu nahi duenak higuina die hitz aratzei, esaldi gardenei. Etsai ditu. Antilingua praktikatzen duenak «terrore semantikoa» dio (espresio hori ere Calvinorena da) errealitatea zuzen izendatzeari, lanari lan eta esplotazioari esplotazio deitzeari. Halako batek agente komertziala deitzen dio saltzaileari, merkatu ekonomia kapitalismoari, lan-osteko konpainia prostituzioari, disfuntzio zutikorra inpotentziari... [Lertxundi, 2018]

Hitzak erabiltzean, berdin nola beste edozein elementu linguistiko erabiltzean, izaten ditugu gure helburu komunikatibo konkretuak, gure intentzio pragmatiko zehatzak, eta horregatik aukeratzen ditugu hitz batzuk eta ez beste, zeren segun zéin aukeratu, hobeto edo txartoago beteko dugu gure intentzio komunikatiboa, askotan konplexua.

Adibidez, merkatu-ekonomia eta kapitalismoa ez dira sinonimo pragmatikoak. Eurekin batera eramaten dituzte planteamendu diferenteak, ikuspuntu diferenteak, azentu diferenteak, intentzio diferenteak. Merkatu-ekonomia neutroagoa da, jartzen duelarik bere azentua an merkatu inpersonala zeintatik segituko litzake emaitza soziala. Kapitalismoak, aldiz, jartzen du bere begia gáin kapitala, zein kontrajarriko litzake ki lana: nolabait esan, izendapen hori apuntatzen ari da ki oposizioa artén kapitalistak eta langileak, horrek ematen diolarik askoz tensio handiagoa respektu merkatu-ekonomia neutroagoa.

Gauza da ze gure hitzak izaten dirá zuzeneko ondorena on gure intentzio komunikatiboa, eta hala bada, hizkuntza teknologikoki ondo erabilita egonen da. Jendeek izaten dituzté intentzio komunikatibo diferenteak, eta horrelaxe espresatzen dira: diferente; baina horrek ez du esan nahi ze euren expresio diferente horiek linguistikoki txarrak direnik.  

Hain pragmatikoki desegokia da erabiltzea kapitalismoa noiz nahi den azpimarratu inportantziá on merkatua an sistema ekonomiko bat (maltzurki edo ez), nola erabiltzea merkatu-ekonomia noiz nahi den azpimarratu inportantziá on kapitala (maltzurki edo ez). Zeren, komunikatzean, gure helburua da justuki-ze expresioa eta intentzio komunikatiboa bat-etor daitezen, efizienteki eta efektiboki, ahalik eta hobetoen, intentzio komunikatibo hori edozein delarik ere.

Jakina, inpotentzia eta disfuntzio zutikorra ere ez dira sinonimo pragmatikoak, eta bakoitzak du bere lekua. Kuestioa da erabilera eta intentzio komunikatiboa bat-etor daitezen. Edo, akaso Lertxundiren ustez, beti esan behar al dugu inpotentzia? Beti esan behar al dugu kapitalismoa? Beti esan behar al dugu ...? (hemen irakurleak aukeratu ahal ditú esapide diferenteak)?

Hori da ukatzea hizkuntzaren alde pragmatikoa, guztiz pobretuz hizkuntza eta... komunikazioa. [314] [>>>]