Aplikazio bát on signario zeltiberikoa ki inskripzio bat

Eta behin gogóratuta atzokoa eta herengungoa, gogora daigun halaber ondorengo aplikazioa on signario zeltiberikoa ki inskripzio zeltiberiko bat, zein jada ikusi genuen an:

• Oinarrizko inventario grafiko-fonemikoa ti zeltiberikoa

eta zein, diogunez, gogoratu nahi genukén:

Behin ikásita nóla irakurri textu zeltiberikoak, entreteni gintezte irákurtzen ondoko textutxua ti tesera bat zein den aurkitu an antzinako hiria déitzen Kontrebia Belaiska:

lubos alizo/kum aualo ke(ntis)

kontebiaz/belaiskaz

Hor ikusten dugu ablatibo bat an "-z", bitan emana: "kontebiaz / belaiskaz" (alfabetoak ez zuen onartzen idáztea "-tre-" an "kontrebia"), zein itxuran ez duén signifikatzen prozedentzia, baizik zeinékin egin den paktua on ospitalitatea.

Horko "alizokum" izanen litzaké morfologikoki antzekoa nola atzoko "abulokum" eta herengungo "conterbiacom". [1824] [>>>]

Eta gogora daigun halaber alfabeto zeltiberikoa, zeinekin ia osoki deskodetu ahal dén Irulegiko Eskua

Atzokoan gogoratzen genuen nolákoa izanen ziren zeltiberikoaren deklinazioak. Eta gaur gogoratuko dugu nóla idazten zuten:

• Oinarrizko inventario grafiko-fonemikoa ti zeltiberikoa

kontuan hartuz gainera ze idazkera prelatinoek irabazi duté gaurkotasuna kin aurkikuntzá on Irulegiko Eskua, zeinen textua gogoratzen dugún beherago xedé egín konparazioak:

Horrá oinarrizko inventario grafiko-fonemiko bat (klikatu gain irudia afin hobeki ikusi):

eta horrá textua on Irulegiko Eskua:

Goragoko taulan topatuko ditugú zeinu gehienak. [1823] [>>>]

Gogóratuz deklinazio-taula zeltiberikoa

Aipatzen genuén atzo hiru sarrera tika Agud eta Tovar-en (1993) "Diccionario Etimológico Vasco, VI", non erlazionatzen zén "-ko" sufujoa kin beste hizkuntzetako antzeko partikulak, zeinen artean nabarmenduko genukén bere antzekotasuna kin zeltiberoa, nondik, aráuz Schuchardt edota berrikiago Domene, mailegatu zén "-ko" hori. Ikus:

• Domene (2011): "El sufijo de genitivo locativo (...) es '-ko', (...), y procede por adstrato del sufijo celtiberico '-co-' ( Conterbia-co-m = 'los de Contrebia ', Lutia-co-s, etc.)"

non Domene-k aipatzen zuén (2011):

Conterbia-co-m = 'los de Contrebia ', Lutia-co-s, etc.

an:

El sufijo de genitivo locativo (G1) es -ko, que utiliza el sufijo -ta- en la EMN indefinida, como los casos locativos, y procede por adstrato del sufijo celtiberico -co- ( Conterbia-co-m = 'los de Contrebia ', Lutia-co-s, etc.) [Domene, 2011:134]

Horren harira gogora daikegu ondorengo sarrera, non jasotzen genuén deklinazio zeltiberikoa (2016an egina):

• Oinarrizko inventario grafiko-fonemikoa ti zeltiberikoa

Atzoko sarreran ikusten genuen nóla deklinatuko zirén izenak an mintzaira zeltiberikoa aráuz berreraikipena ganik Beltrán-Lloris/Jordán Cólera ("Celtibérico", 2016, Prensas de la Universidad de Zaragoza):

Hor agertzen zaigú "abulokum", kin kasu genitibo plurala on temak an "-o", zein litzakén goragoko "Conterbiacom" horren parekoa, nahiz, dirudienez, deklinazio horretako sufijo genitibo plural orokorrena amaituko litzaké an "-um". "-ko" ez litzake kasu deklinatibo bat, baizik sufijo derivatibo bat. [1822] [>>>]

Agud-Tovar (1993): "Demasiado fantástico todo"

Gure atzoko sarrera amaitzen genuén komentatzen Krutwig-en planteamendu preindoeuroparra gain "-ko" sufijoa:

Horren [Krutwig-en] arabera, "-ko" izanen litzaké sufijo preindoeuropar bat zein grekera klasikoak mailegatuko zuén, bitárten euskaran "-ko" sufijo hori izanen litzaké propioa, bere horretan gordea ti garai preindoeuroparrak. 

Guk, oraino behintzat, uste dugu ze "-ko" izan ahal da euskararen sufijo bat, sortua bidéz bere mekanismo sortzaile zaharrak (eta berriak) erábiliz bere materialak.

Krutwig-en planteamendu preindoeuropar horretatik segituko litzaké ze "-ko" atzizki grekoa edota guantxea izanen litzaké, jatorriz, euskararen "-ko" bera. Ez zen izanen euskaran mailegua, eta bái adibidez grekeran. 

Halaber, aipa daigun ze Agud eta Tovar (1993) mintzo dira gain "-ko" sufijoa an euren "Diccionario Etimológico Vasco, VI", non ez duten aipatzen Krutwig-en goragoko ikuspuntua an euren zerrendá on saioak ki erlazioantu "-ko" kin munduko hizkuntza ezberdinak, hala nola  zeltikoa (zeltiberoa), nubioa, udoa, burush., cabileñoa edo tuarega. Aipu horretan nabarmendu dugú Schuchardt, nok "-ko" horretan ikusi zuén mailegu zeltiko bat, konkretuki ti zeltiberoa:

Sch. [esan nahi baitá Schuchardt] (v. Bähr RIEV 25,243) en Iber. Decl. lo considera préstamo céltico. Observa la semejanza con el sufijo -ko nubio, pero prefiere lo de céltico. Este mismo autor RIEV 3,243 señala que -co en Austin-co es el conocido celtiber. vasco. (v. lber Dekl. 44; particularmente aquit. Estenconis Gen. XIII, 271). [Agud-Tovar, 1993:1011-1012]

Azkenik, eta náhizik laburbildu ha iritzia on Agud-Tovar gain konparazio horiek, errepikatuko dugu euren goragoko expresio horiztatu hori:

Demasiado fantástico todo. [Agud-Tovar, 1993:1011-1012]

[1821] [>>>]

Domene (2011): "El sufijo de genitivo locativo (...) es '-ko', (...), y procede por adstrato del sufijo celtiberico '-co-' ( Conterbia-co-m = 'los de Contrebia ', Lutia-co-s, etc.)"

Genioen an atzoko sarrera:

Hala nola referentzia askotan topatuko dugún adibidez nóndik datorken "-kin" soziatiboa, edo "-an" inesiboa, edo "-ki" datiboa, ez dugu aurkitu referentzia gehiegirik ki "-ko" genitibo lokatiboa, zeinen jatorria, antza, ez dagoen batere argi. 

Guk ondorengo sarreretan aztertu nahi genuke ze akaso "-ko" genitibo hori deskonposatu daiteke an "-(k)o", kin gure betiko "-k-" epentetikoa eta "o" demostratibo zaharra. Jarraitukó an ondorengo sarrerak.

José Fernando Domene-k laburbltzen digú hori zein izan litekén oraingo azalpen nagusia (an bere "La lengua vasca. Originalidad y riqueza de una lengua diferente", 2011):

El sufijo de genitivo locativo (G1) es -ko, que utiliza el sufijo -ta- en la EMN indefinida, como los casos locativos, y procede por adstrato del sufijo celtiberico -co- (Conterbia-co-m = 'los de Contrebia ', Lutia-co-s, etc.) [Domene, 2011:134]

 Hortaz, "-ko" atzizkia izanen litzaké mailegu bat ti hizkuntza zeltiberoa:

• Conterbia-co-m = 'los de Contrebia'
  

Eta akaso hola da (ez dut nik ukatuko posibilitate hori), baina, halako kasuetan, aukeran, guri probableagoak iruditzen zaizkigu barnetiko azalpenak, zein, jakina, izan beharko liraké koherenteak eta gutxienez antzera justifikatuak nola azalpenak bidéz mailegua. Jarraitukó. [1819] [>>>]

Oinarrizko inventario grafiko-fonemikoa ti zeltiberikoa

Atzoko sarreran genúen ikusten nóla deklinatuko zirén izenak an mintzaira zeltiberikoa segun berreraikipena ganik Beltrán-Lloris/Jordán Cólera ("Celtibérico", 2016, Prensas de la Universidad de Zaragoza):

Eta akaso faltan botatzen da jakítea gutxi gorabehera zéin fonema, zéin soinu erabiltzen zituzten (zénbat vokal, zéin konsonante,...), eta ja bide batez, nóla idazten zituzten. Horrá oinarrizko inventario grafiko-fonemiko bat (klikatu gain irudia afin hobeki ikusi):

Behin ikásita nóla irakurri textu zeltiberikoak, entreteni gintezte irákurtzen ondoko textutxua ti tesera bat zein aurkitu den an antzinako hiria déitzen Kontrebia Belaiska:

lubos alizo/kum aualo ke(ntis)

kontebiaz/belaiskaz

Hór ikusten dugu ablatibo bat an "-z", bitan emana: "kontebiaz / belaiskaz" (alfabetoak ez zuen onartzen idáztea "-tre-" an "kontrebia"), zein itxuran ez dún signifikatzen prozedentzia, baizik zeinékin egin den paktua e ospitalitatea. [⇶]