Teoria chomskyar-biologikoak ezin du azaldu kontu bat hain zentrala an realitate linguistikoa nola dén bere joera diakroniko orokorra aldé VO

Hipotesi buru-parametriko chomskyarrak ezin du azaldu zergátik garai batean ordena guztiz maizkoena bide zén OV, bitárten gaur egun ordena maizkoena bihurtu dén VO. Ikus: 

• [1434] Banaketa sinkroniko berriagoa (Dryer & Haspelmath, 2013) orobat erákutsiz nóla VO bihurtu dén maizkoagoa zein OV

Atzokoan genioen ze VO ordena joan da bihúrtzen maizkoena artén munduko sintaxiak (jarraikiz Tomlin, 1986), eta abiatuz ti antzinako egoera bat non, oso probableki, OV zén erabat nagusi (ikus adibidez "Yamamoto (2005): '... it seems most likely that human languages originally started with SOV basic word order ...'"):

Gauza da ze banaketa horretan bertan ikusten dugu nóla VO sintaxiak dirén jada gehiago zein OV sintaxiak: 

• OV: 185  (%46)

• VO: 217  (%54)

Kontuan hartuz ze gatoz ti egoera bat non OV ordena zén guztiz nagusia, argi gelditzen da zéin izaten ari den norabidea on aldaketa: 

• OV ⇒ VO

Hor dugú joera diakroniko nagusi bat, zein, jakina, egoki azaldu behar den.

Berrikiago, hauexek dira zenbakiak zein Dryer eta Haspelmath-ek (2013) erabili dituzten an euren atlasa on estruktura sintaktikoak (ikus "Order of Subject, Object and Verb". Dryer, 2013):

Hots:

• OV: 579

• VO: 607

non orobat agertzen dén VO maizago zein OV, markatuz joera diakroniko orokor argi bat ti OV bauruzki VO, zein, jakina, azaldu behar den.

Teoria buru-parametriko chomskyar-biologikoak ezin du azaldu kontu bat hain zentrala an realitate linguistikoa nola dén bere joera diakroniko orokorra aldén VO. [1743] [>>>] [A19] [A20] [A21]

Dryer (1980): "...; in fact, the tendency applies to all sentential NP's, but is stronger for sentential NP's with initial complementizers."

Dryer-ek (1980) dioskunez, Grosu-k eta Thompson-ek lehenago (1977) aurkeztua zutén ondoko hierarkia posizionala (Dryer-en berbera) baina soilik aplikagarria ki perpaus nominalak kin hasierako konplementatzailea (subordinatzailea):  

Hortaz, Dryer-ek zabalduko dú hierarkia horren aplikagarritasuna ki sintaxiak non ez dagoen hasierako konplementatzailea, nahiz hor hierarkiaren tendentzia beteko litzaké gutxio indartsuki:

Hortaz, tendentzia hori buruzki kokatu perpaus nominalak preferenteki an bukaerako posizioa izanen litzaké ez soilik aplikagarria ki sintaxiak non existitzen den konplementatzaile prepositiboa, baizik-ere ki sintaxiak non ez dagoen halako konplementatzaile prepositiborik, nahiz azken kasu horretan tendentzia ez zen izanen hain indartsua. Beraz, izanen litzaké tendentzia orokor bat. [1718] [>>>]

Dryer (1980). "The discussion here applies only to the finite construction."

Aurreko sarreretan ari gara egiten zenbait komentario burúz Dryer-en 1980ko artikulua titúlatzen "The positional tendencies of sentential noun phrases in universal grammar", non autorea referitzen den soilik i estruktura nominalak kin aditz finitua, esan nahi baitá jokatua. Dryer-ek dio (1980): 

The discussion here applies only to the finite construction. [Dryer, 1980:131]

Sarrera honetan gure helburua ez da baizik argi uztea puntu hori: ari gara gain estrukturak kin aditz jokatua (adibidez, aurreko estruktura hori: "... argi uztea puntu hori" dá estruktura nominal ez-jokatu bat, ez-finitua, zein ez den sartzen barnén Dryer-en azterketa). [1714] [>>>]

14 perpaus osagarri objetu aúrka 0 perpaus osagarri sujetu

Behin ikusita an aurreko sarrerak nóla Ojibwa hizkuntzan orohar konfirmatzen dá tendentzia orokorra aldén kokatu informazio berria an esaldi-bukaera noiz baldintza komunikatiboak ez diren bereziki kontextualak (ikus "Ojibwa-ren VSO ematen dá an egoera oso kontextualak, non eman ohi da aditz soila (nola espero genuke)"), eta hortaz, ez dirudiela egokia aurkéztea Ojibwa nola salbuespena respektu tendentzia orokor hori, ikus daigun orain zér esan ahal dugun gain rhematikotasuna on perpaus nominalak, zeintaz Dryer-ek zalantza egiten zuen (ikus ere "Mundu-mailan, OVS ordena balitz sinkronikoki maizkoa eta diakronikoki gerota maizkoagoa, hori bái izanen litzake erakusle argia on joera bat buruzki kokatu informazio berria lehenago ze informazio zaharra"):

Hor Dryer (1980) mintzo da gain perpaus osagarri sujetuak kizún ilustratu bere dudak, baina gure galdera dá: Nolákoak izaten dira tipikoki perpaus osagarriak? Sujetu modukoak ala objetu modukoak? Zeren, kontuan hartuz ze objetuak gehinetan izaten dirá informazio berria, erantzun horiek asko argituko ligukete bidea.

Eta erantzun horri hurbilketa xume bat egitearren, egin dugú datu-bilketa txiki bat erábiliz lehenengo berria zein den agertzen gaur an Berria egunkaria (bertsio elektronikoa) eta titulatuá "Indarrean da Israelek eta Jihad Islamikoak adostutako su etena", zeinen eduki osoa dén ondorengoa (sinatua ganik Igor Susaeta eta Paulo Ostolaza):

Hiru egunetako bonbardaketen ondoren, bart gauerdian sartu da indarrean Israelen eta Jihad Islamikoaren arteko su etena, Egiptoko bitartekariek Gazara egindako bisitaren ondoren. Jihad Islamikoak nahiz Israelgo Gobernuak, biek baieztatu dute menia. Ostiralean hasi zen Jihad Islamikoaren aurkako Egunsentia operazioa, eta etenik gabe egin du gora geroztik biktima kopuruak. Azken informazioen arabera, gutxienez 44 dira Israelek hildako palestinarrak (tartean 15 adingabe), eta 360tik gora zaurituak. Jihad Islamikoak jakinarazi duenez, talde armatuko hamalau kide daude hildakoen artean; tartean, bi komandante.

Palestinako WAFA berri agentziaren arabera, Jabalia eta Beit Hanun herrietan izan dira gaur arratsaldeko erasoak, eta bost lagun hil dira haietan.

Jihad Islamikoaren gertuko hainbat iturrik eta Egiptoko bitartekariek jakinarazi zuten atzo talde armatua eta Tel Aviv bake akordio bat adostear zeudela.

Jihad Islamikoak erantzun egin zuen larunbatean, Israelera suziriak jaurtiz eta horietako batzuk Tel Avivera ere zuzenduz. Israelen iritziz, 200 inguru jaurti zituen, baina, Al-Quds miliziaren —Jihad Islamikoaren adar militarra da— esanetan, 60 izan dira. Hiru pertsona zauritu zituzten, baina, Israelgo iturri ofizialek jakinarazi dutenez, suziri gehienak neutralizatu dituzte.

Iazko maiatzeko gerratik ez da gatazka oso larririk egon Gazan. Joan den urtekoak bi aste inguru iraun zuen, eta 256 pertsona hil ziren Gazan, eta hamalau Israelen. Zisjordanian Israelek okupatutako eremuetan izandako erasoen ondoren datoz atzo hasitako borrokak. Sarekada bat egin zuen armadak astelehenean, eta Bassam al-Saadi Jihad Islamikoko buruzagia atxilotu zuen. Hasi duen erasoaldia justifikatu zuen herenegun Tel Avivek, esanez «prebentiboa» dela, iruditzen zaiolako atxiloketa horrengatik mendekua bilatzeko eta erasora jotzeko asmoa zuela erakunde islamistak.

Gerra hotsak entzun daitezke Gazan, aintzat hartuta alde bateko zein besteko buruzagiek diotena. «Israelek ez du gatazka luzatu nahi, baina beldurtu ere ez da egingo», adierazi zuen Yair Lapid Israego lehen ministroak atzo gauean, telebistan emandako diskurtso batean. Israelgo hedabideek kaleratu dutenez, astebeteko iraupena izan dezakeen erasoaldi baterako prestatzen ari da armada. Gantz instalazio militar batera joan da gaur, eta azpimarratu du Jihad Islamikoari «min handia» egingo diotela. Tel Avivek esan du goizaldean Jihad Islamikoko hemeretzi militante atxilotu dituela Zisjordanian.

Hamas mugimendu islamistak kontrolatzen du Gaza 2007tik; Jihad Islamikoarekin lotura estua du, eta ohar baten bidez jakinarazi du «erresistentzia» bat eginda dagoela «bere armekin eta fakzio militarrekin», eta «azken hitza» izango duela. Jihad Islamikoko kide batek Reuters berri agentziari azaldu dionez, ez da «su etenerako» garaia, «erresistentziarakoa» baizik.

Israelen eta Gazako talde armatuen arteko bitartekaria izan da historikoki Egipto, eta su eten bat adosteko proposamena egin die bi aldeei. Egiptoko iturri militarrek adierazi diote DPA berri agentziari negoziatzaile talde bat Gazara eta Israelera joateko pronto dagoela. NBE Nazio Batuen Erakundeak ere bere burua eskaini du bi aldeen arteko bitartekari izateko. Tor Wennesland NBEren Ekialde Hurbilerako mandatariak esan zuen, herenegun, «inplikatuta dauden alde guztiekin konprometituta» dagoela beste gatazka bat eragozteko.

«Erresistentzia islamikoa»

Israelgo Estatuaren etsaia da Iran, eta, hala, Teheranen babesa dute Hamasek eta Jihad Islamikoak. Hori dela eta, Palestinako talde armatuaren idazkari nagusi Ziad Al-Nakhalah Irango Guardia Iraultzaileko buru Hossein Salamirekin batzartu zen atzo, Teheranen. «Erresistentzia islamiko palestinarraren erantzun azkarrak erakusten du, zalantzarik gabe, aro berri bat hasi dela erresistentziak agintea har dezan», adierazi zuen Salamik. Bide batez, Tel Avivi ohartarazi zion egindakoagatik «ordainduko» duela. Gantzek erantzun zion haiek ere «kontua» ordaindu beharko dutela.

Al-Nakhalah pozik agertu zen «erresistentzia islamikoak garapen oso on eta eraginkor bat» eduki duelako eremu militarrean. «Baldintza oso onetan gaude, eta erregimen sionistaren edozein erasori modu egokian erantzun diezaiokegu».

Nazioartetik, bestalde, neurritasunez jokatzera deitu dituzte alde guztiak. Errusiako Atzerri ministro Maria Zakharovak eskatu die berriro ezar dezatela «su eten jasangarri bat». Eta EBko Atzerriko Ekintzarako Zerbitzuak adierazi du, ohar baten bidez, «ahal den guztia» egin behar dela «gatazka handiago bat» saihesteko.

Hor aurkitzen ditugú 14 perpaus osagarri objetu aúrka 0 perpaus osagarri sujetu. Nahiz izán oso hurbilketa tentatiboa, emaitza, hain biribila izanda, iruditzen zaigu oso erakusgarria. [1711] [>>>]

Batez ere baldintza eta behar linguistikoak exigenteagoak egiten doazenean, hizkuntzak jotzen duté ki kokatu sujetua (tipikoki thematikoa) an posizio kanoniko gerota aurreratuagoa, eta objetua (tipikoki rhematikoa) an posizio kanoniko gerota atzeratuagoa

Aurreko sarreretan saiatu gara ikusten nóla Ojibwa hizkuntza ezin den konsideratu salbuespen bat ki tendentzia universala aldén kokatu informazio berria an esaldi-bukaera. Hortaz, gogoratu nahi dugu ze Dryer (1980) honela mintzo zén gain Ojibwa: 

Furthermore, Creider (1975) and Tomlin and Rhodes (1979) present evidence that the tendency for new information to occur late in sentences may not be universal. Tomlin and Rhodes argue that the opposite tendency exists in Ojibwa. [Dryer, 1980:175]

hala ere, ikusi dugu nóla hizkuntz ipar-amerikar hori askoz hobeki erabil litekén aldéztuz tendentzia universal hori:

• Gerota argiago ikusten ari gara ze Ojibwa ezin liteke erabili nola kontradibidea respektu ustezko tendentzia orokorra aldén kokatu informazio berria an esaldi-bukaera, eta bai askoz errazago alderantziz, nola beste adibide bat areago indártuz tendentzia hori
  

• Orohar espero dugú informazio rhematikoena an objetua, eta ez an sujetua, halan-ze Ojibwa-ren SVO ordena maizkoen horretan, tipikoki informazio berria agertuko litzaké an esaldi-bukaera

Batez ere baldintza eta behar linguistikoak exigenteagoak egiten doazenean, hizkuntzak jotzen duté ki kokatu sujetua (tipikoki thematikoa) an posizio kanoniko gerota aurreratuagoa, eta objetua (tipikoki rhematikoa) an posizio kanoniko gerota atzeratuagoa. 

Egon daitezke baldintza eta behar komunikatibo bereziak (gaiti oso kontextualak) non sujetuak izaten diren hain eskuragarriak ti kontextua zeinda gehienetan ez dira ematen explizituki, edo ematekotam, ematen dira an bukaera (an OVS edo VOS). Baina, gure analisitik, halako egoera bat soilik manten liteke azpi aipatutako baldintza oso bereziak, zeren behar komunikatiboak akontextualagoak egitean (eta hortaz exigenteago) gerota gehiago beharko dirá sujetuak an esaldi-hasiera (zatio arrazoi diskursibo-funtzionalak).

Gainera, gertatzen da ze sujetuak ez dira bereziki dependenteak ti sintaxi burlehena edo buruazkena, halan-ze orohar aski erraz mugi daitezke ki hasierako posizio kanonikoa. Eta hala egiten dute. [1710] [>>>]

Ojibwa-ren VSO ematen dá an egoera oso kontextualak, non eman ohi da aditz soila (nola espero genuke)

Zioén Dryer-ek (an bere "On the six-way word order tipology", 1997:96-97) nóla Tomlin eta Rhodes-ek (1979) ez zuten aldarrikatu VOS nola ordena maizkoena an Ojibwa, baizik-ze soilik postulatu zutén VOS nola Ojibwa-ren oinarrizko ordena (saiátuz azaltzen diferentziá artén Tomlin eta Rhodes-en VOS ordena (1979) eta bere SVO ordena maizkoena,):

It should be noted, however, that Tomlin and Rhodes made no claim that VOS is most frequent, only that it was basic. Their notion of basic word order is different from the one assumed in this paper.

Hortaz, proposamen ezberdin horiek justifikatuko liraké zatio euren definizio diferenteak on oinarrizko ordena. Horretaz mintzao da Christianson (2002) hemen ere:

Edonola ere, sarrera honetan azpimarratu nahi genuke nóla Tomlin eta Rhodes-en ordena neutro hori gertatzen dá hantxe non normalean ematen dirén aditz soilak (gabén osagarri explizituak):

... VOS order, since it occurs in contexts where one usually finds verb-only sentences (with pro-dropped NPs), ...

esan nahi baita ze VOS ustez neutro hori gertatuko litzaké an egoera oso kontextualak, antzeko kontextualak nola horiek non erabiltzen dén aditz soila (gabén osagarri explizituak). 

Bai, hala espero genuke: bukaerako sujetuak gertatzen dirá justuki an egoera oso kontextualak, antzeko kontextualak nola horiek non ez diren ematen explizituki. Baina, sujetua axola denean, sujetua ez denean hain kontextuala, edo hobeto, sujetua eta objetua ez direnean hain kontextualak (biak obviagarriak) askoz gehiago gertatuko dá SVO zein VSO, hala perpaus nagusietan nola  subordinatuetan.

Horrek guztiak konfirmatzen dú gure buruketa ezen egoera sinple oso kontextualetan sujetua gehienetan ez da emanen explizituki, eta ematekotan, ondo ager liteke bukaeran (kontextulaki aski argi baitago), baina egoera komunikatiboak konplexuago bihurtzen direnean, báda tendentzia argi bat (sinkronikoa eta diakronikoa) aldén ordena progresiboago bat, non sujetuak izaten duén joera sendoa aldén aurreneko posizioa, bitárten objetuak jotzen duén ki bukaera (geldiroago, zeren hor askotan dependentzia gehiago sartzen dirá an ekuazioa).

Beraz, eta amaitzeko, Ojibwa-ren VSO ematen dá an egoera oso kontextualak, non eman ohi dén aditz soila. [1706] [>>>]

Orohar espero dugú informazio rhematikoena an objetua, eta ez an sujetua, halan-ze Ojibwa-ren SVO ordena maizkoen horretan, tipikoki informazio berria agertuko litzaké an esaldi-bukaera

Azken sarreretan saiatzen ari gara diluzidatzen ea Ojibwa sintaxia ez den bat egiten kin joera orokorra aldén kokatu informazio berria an esaldi-bukaera (ikus "Mundu-mailan, OVS ordena balitz sinkronikoki maizkoa eta diakronikoki gerota maizkoagoa, hori bái izanen litzake erakusle argia on joera bat buruzki kokatu informazio berria lehenago ze informazio zaharra"):

Dryer-ek (1980:175) atzo eskaini zigún argumentazio bat zein zen oinarritzen an bi premisa afinda iritsi ondorio bat:

... if there is a universal tendency for new information to occur in clause-final position, and if sentential NP's tend to be new information, then one would expect that sentential NP's would tend to occur in clause-final position. [Dryer, 1980:175]

nahiz gero zabaltzen zituén zenbait duda gain demostrabilitatea on premisa horiek:

Neither of the premises of the explanation are demonstrably true. [Dryer, 1980:175]

Hortaz, eta Dryer-en lehenengo premisari eutsiz, ezin liteke demostratu ze existitzen da ...

... a universal tendency for new information to occur in clause-final position, ... [Dryer, 1980:175]

Beherago, Dryer-ek zehazten dú:

Furthermore, Creider (1975) and Tomlin and Rhodes (1979) present evidence that the tendency for new information to occur late in sentences may not be universal. Tomlin and Rhodes argue that the opposite tendency exists in Ojibwa. [Dryer, 1980:175]

Ildo horretatik, saiatu gara aztertzen zéin ote den hitz-ordena maizkoena an Ojibwa (ikus hemen):

Christianson-ek berak interpretatzen dizkigu datu horiek esánez:

Verb form varied predictably according to question type, and one word order (SVO) occurred far more frequently than would be predicted by question type alone. [Christianson, 2002:96-97]

horrela konfírmatuz emaitzak on Proulx (1991) eta Dryer (1997). Hortaz, bádirudi ze, genioenez sorpresiboki, SVO ordena ageri dá askoz maizago zein beste edozein ordena an Ojibwa hizkuntza.

ondorioztatuz ze ordena maizkoena dá, alde handiz, SVO.

Eta gauza da ze, orohar espero dugú informazio rhematikoena an objetua, eta ez an sujetua, halan-ze SVO ordena maizkoen horretan, tipikoki informazio berria agertuko litzaké an esaldi-bukaera. Esan nahi baita ze Ojibwak ez dirudi kontradibide batere egokia respektu tendentzia orokorra aldén kokatu informazio berria geroago zein informazio zaharragoa, an bukaera. Eta Dryer-ek begiratutako perpaus osagarrietan, tendentzia hori mantentzen da: ikusi dugunez, esaldi horiek bukaeran kokatzen baitira, eta gehien-gehienetan an SVO ordena eurak ere, esan nahi baita kokátuz perpaus osagarriko informazio rhematikoena preseski an esaldiko bukaera-bukaera. [1705] [>>>]

SVO ordena an perpaus nagusia, eta SVO ordena an perpaus osagarria

Ikusten genuén atzo Dryer-en (1980) adibide bat non agertzen zén ondorengo perpaus osagarri (nominal) ez-transitiboa:

non, supósatuz oinarrizko VOS an Ojibwa, perpaus-objetu osagarria mugituko litzakén ki esaldi-bukaera osátuz VSO ordena (O horretan agertzen dá perpaus osagarria, non bilduko litzakén esaldiko informazio rhematikoena). Adibide horretan, perpaus osagarria ez da transitibo direktoa kin sujetua eta objetua explizituak, halan-ze bihar ikusiko dugu zér gertatzen den kasu horrexetan.

Adibide transitibo hori ematearren, erabili ahal dugú hemengo adibidea, non justuki agertzen zitzaigún perpaus osagarri bat an estilo transitibo direktoa (maizkoena) non explizituki agertzen dirén bai sujetua eta baita objetua ere (biak ere obviatiboak, printzipioz akontextualenak):

Hor ageri zaigú SVO ordena an perpaus nagusia, kin bere parte rhematikoena an bukaerako O (objetua), non aurkitzen dén perpaus osagarria. Gainera, perpaus osagarri horretan ere mantenduko dá SVO estruktura (an estilo direktoa, ondo maizkoena), non berriro ere parte rhematikoena (printzipioz, bere objetua) aurkituko dugún an bukaera, halan-ze, esaldiko elementuko rhematikoena aurkituko litzakén justuki an esaldi-bukaera. [1703] [>>>]

Gerota argiago ikusten ari gara ze Ojibwa ezin liteke erabili nola kontradibidea respektu ustezko tendentzia orokorra aldén kokatu informazio berria an esaldi-bukaera, eta bai askoz errazago alderantziz, nola beste adibide bat areago indártuz tendentzia hori

Azken sarreretan ari gara komentatzen zértan den Ojibwa hizkuntzaren hitz-ordena, zeren, gogoratu nahi dugunez, Dryer-ek (1980) aipatzen zuén Ojibwa nola kontradibide posible bat respektu ustezko tendentzia orokorra artén munduko sintaxiak aldén kokatu informazio berria an esaldi-bukaera (ikus "Mundu-mailan, OVS ordena balitz sinkronikoki maizkoa eta diakronikoki gerota maizkoagoa, hori bái izanen litzake erakusle argia te joera bat ki kokatu informazio berria lehenago ze informazio zaharra"):

Dryer-ek (1980:175) atzo eskaini zigún argumentazio bat zein zen oinarritzen an bi premisa afinda iritsi ondorio bat:

... if there is a universal tendency for new information to occur in clause-final position, and if sentential NP's tend to be new information, then one would expect that sentential NP's would tend to occur in clause-final position. [Dryer, 1980:175]

nahiz gero zabaltzen zituén zenbait duda gain demostrabilitatea on premisa horiek:

Neither of the premises of the explanation are demonstrably true. [Dryer, 1980:175]

Hortaz, eta Dryer-en lehenengo premisari eutsiz, ezin liteke demostratu ze existitzen da ...

... a universal tendency for new information to occur in clause-final position, ... [Dryer, 1980:175]

Beherago, Dryer-ek zehazten dú:

Furthermore, Creider (1975) and Tomlin and Rhodes (1979) present evidence that the tendency for new information to occur late in sentences may not be universal. Tomlin and Rhodes argue that the opposite tendency exists in Ojibwa. [Dryer, 1980:175]

Hortaz, gerota argiago ikusten ari gara ze Ojibwa ezin liteke erabili nola kontradibidea respektu aipatutako tendentzia hori, eta bai askoz errazago alderantziz, nola beste adibide bat areago indártuz tendentzia hori. Dryer-ek berak, an bere 1980ko papera, dio:

non, supósatuz oinarrizko VOS an Ojibwa, perpaus-objetu osagarria mugituko litzakén ki esaldi-bukaera osátuz VSO ordena (O horretan agertzen dá perpaus osagarria, non bilduko litzakén esaldiko informazio rhematikoena). Adibide horretan, perpaus osagarria ez da transitibo direktoa kin sujetua eta objetua explizituak, halan-ze bihar ikusiko dugu zér gertatzen den kasu horrexetan. [1702] [>>>]

Dryer-en kontaketa informalean, SVO ordenaren maiztasunak sobera bikoizten dú hurrengo ordenarena, zein dén VOS

Ikusten genuen atzo...

... SVO ordena explizitu bat (sujetua eta objetua explizituak). Beste ordena batzuk ere gerta daitezkelarik, aurrerago saiatuko gara ezagutzen noláko maiztasunez gertatzen dirén ordena ezberdinak (an esaldi transitiboak kin sujetua eta objetua explizituak). 

Dryer-ek eskaintzen digú lehenengo hurbilketa bat an bere "On the six-way word order tipology" (1997), noiz dioen (1997:83):

eta 12. oinohar horretan Dryer-ek zehazten ditú ondoko maiztasunak (1997:96):

Dryer-en kontaketa informal horiek soilik erabil litezké nola hasierako hurbilketa bat ki gure helburua, baina guztiarekin ere, maiztasun horiek erakutsiko luketé tendentzia argi bat aldén SVO ordena (gain beste lau ordenak zein ageri diren: OSV ez da agertzen). Hor, SVO ordenaren maiztasunak sobera bikoizten dú hurrengo ordenarena, zein dén VOS. [1696] [>>>]

Greenbeeg (1963). "Universal 1. In declarative sentences with nominal subject and object, the dominant order is almost always one in which the subject precedes the object."

Genioén hemen ze ikusi behar genuen zéin den Greenberg-en 1. universal linguistikoa:

Baina, galdera dá: zéin ote da Ojibwa-ren hitz-ordena kanonikoa? 

Ba, Tomlin-ek berak zehaztu behar digu, zeren, logikoa denez, Tomlin-ek konsideratu baitzuen Ojibwa an bere lagina on 402 hizkuntza zeinen azterketaren emaitzak (estatistikoak eta analitikoak) bildu zituen an bere "Basic word order" (1986). Horrá ordena kanoniko hori (1986:224):

Ojibwa VOS

Hortaz, Tomlin-ek jasotzen du Ojibwaren hitz-ordena nola VOS, eta hortaz, izanen litzake VO ordena bat non sujetua ematen den kanonikoki an bukaera, eta, hortaz, ondorenda objetua, ez duelarik betetzen Greenberg-en 1. universal linguistikoa (1963), zein, kasu honetan ere, ez den universal kategoriko bat, baizik universal estatistiko bat. Bihar ikusiko dugu Greenberg-en 1. universal linguistiko hori.

Hor doa, beraz, nóla eman zuén Greenberg-ek bere 1. universal hori an "Some Universals of Grammar with Particular Reference to the Order of Meaningful Elements" (1963):

Universal 1. In declarative sentences with nominal subject and object, the dominant order is almost always one in which the subject precedes the object. [Greenberg, 1963:61]

Gaineratzen zuelarik:

The three [ordenak] which do not occur at all, or at least are excessively rare, are VOS, OSV eta OVS. [Greenberg, 1963:61]

Seguruena halako ordenak, eta batez ere OVS, ez ziren izanen hain urriak an garai zaharragoak, azpi baldintza eta behar komunikatibo oso kontextualak, baina baldintza eta behar horiek orokortu ahala, sujetuak (tipikoki esaldiko parte thematikoena) jo ohi dute ki hasiera, bitárten objetuak (tipikoki esaldiko parte rhematikoena) pixkanaka joan dirén kokatzen atzén sujetua, eta, gerota gehiago, atzén aditz transizionala ere, esan nahi baita ze existitzen dá tendentzia diakroniko orokor bat buruzki VO ordena kin sujetua an hasiera, hots SVO. 

Eta horixe ateratzen zitzaigun an gure eredu teorikoa, non modelatzen genuen 1) hierarkia diskursiboa, eta 2) asimetria diskursiboa:

• Eta justuki modélatuz asimetria diskursiboa, emaitzak bihurtzen dirá ondo koherenteak kin evidentzia diakroniko-sinkronikoa  

Hortaz, Tomlin-en arabera, Ojibwa izanen zén salbuespen horietako bat non S kokatzen dén kanonikoki atzén objetua, eta baita atzén aditza, Bihar ikusiko dugú zér esaten duen Dryer-ek gain ordena hori an WALS (The World Atlas of Language Structures Online, 2013). [1687] [>>>]

Zéin da ha hitz-ordena kanonikoa on Ojibwa hizkuntza aipatua ga Dryer nola kontradibidea ti tendentzia thema-rhematiko orokorra? Dá VOS

Behin argudiatu dugun zergátik ...

• Tomlin (1986): "... data from single languages could not constitute sufficient counterevidence to refute a language-general principle."
  

eta nóla existitzen den dimensio diakroniko bat an azterketá on datuak gain hitz-ordenak, zeintan egon ahal dirén (eta daudén) salbuespenezko egoerak (eta oso salbuesnezkoak) barné tendentzia gerota orokorragoa ki kokatu kanonikoki informazio referentziala (thema) lehénda benetako eduki informazionala on esaldia (rhema) azpi baldintza gerota orokorragoak (ikus hemen), gogora daigun ze Dryer, an bere papera on 1980, zuén aipatzen hizkuntza zehatz bat nola kontradibidea aurká goragoko tendentzia thema-rhematiko hori: Objiwa. Dryer-ek (1980) dio:

Furthermore, Creider (1975) and Tomlin and Rhodes (1979) present evidence that the tendency for new information to occur late in sentences may not be universal. Tomlin and Rhodes argue that the opposite tendency exists in Ojibwa. [Dryer, 1980:175]

Baina, galdera dá: zéin ote da Ojibwa-ren hitz-ordena kanonikoa? 

Ba, Tomlin-ek berak zehaztu behar digu, zeren, logikoa denez, Tomlin-ek konsideratu baitzuen Ojibwa an bere lagina on 402 hizkuntza zeinen azterketaren emaitzak (estatistikoak eta analitikoak) bildu zituen an bere "Basic word order" (1986). Horrá ordena kanoniko hori (1986:224):

Ojibwa VOS

Hortaz, Tomlin-ek jasotzen du Ojibwaren hitz-ordena nola VOS, eta hortaz, izanen litzake VO ordena bat non sujetua ematen den kanonikoki an bukaera, eta, hortaz, ondorenda objetua, ez duelarik betetzen Greenberg-en 1. universal linguistikoa (1963), zein, kasu honetan ere, ez den universal kategoriko bat, baizik universal estatistiko bat. Bihar ikusiko dugu Greenberg-en 1. universal linguistiko hori. [1677] [>>>]

Van Gompel gain arau generatibo-transformazionalak (2013): "... because these rules [arau transformazionalak] could not be applied until the end of the sentence, they were incompatible with experimental evidence for incrementality, ..."

Jarraitu nahi genuke komentatzen Dryer-en hemengo argudioak (non saiatuko garen gehiago mintzatzen gain kontzeptuak nola thema edo rhema) baina ez gaur, zeren, irákurriz herenegungo pasarte hau (Van Gompel, 2013:1):

However, in the early seventies, it was realised that the transformational rules formu­lated by theoretical linguists did not account for processing difficulty during sentence processing (e.g., Fodor, Bever, & Garrett, 1974). Furthermore, because these rules could not be applied until the end of the sentence, they were incompatible with experimental evidence for incrementality, that is, for the most part, language comprehenders interpret sentences word-by-word rather than delaying their interpretation until the end (Just & Carpenter, 1980; Marslen­Wilson, 1973, 1975). [Gompel, 2013:1]

gogoratu gara kin ondorengo sarrera titúlatzen:

• Eredu linguistiko generatiboa versus eredu linguistiko funtzional-diskursiboa

non justuki kritikatzen genuen eredu generatibo-transformazioanala (kin transformazioak a posteriori), zeinen ondoan kokatzen genuén eredu funtzional diskursiboa, arian arikoa. Horrá sarrera:

Genioen atzo nóla gramatika generatiboa (chomskyarra) dá...

...saiatzen deskribatzén ustezko prozedimendu generatibo sintaktiko batzuk, zeinekin, adibidez, estruktura pasibo batera heltzeko, lehenago pasatu beharko zén, haren (momentuko) generazioan, ti estruktura oinarrizkoago bat, previoa, zeini aplikatuko zitzaion arau-multzo bat, osatúz transformazio bat, edo derivazio bat. Baina, estruktura pasibo bat emateko, zergátik pasatu beharko nintzake ti estruktura aktibo bat?

Esan nahi baita ze, noiz ere nahi dugun esán estruktura pasibo bat, gure burmuninean, previoki, generatu beharko zén estruktura aktibo bat, kin bere sujetu transitiboa eta bere osagarri zuzena, ondo definituak, afin gero gure burmuinak burutu ahal izan dezán transformazio estruktural bat non oinarrizko ordena aktibo hori alderantzizkatuko den. Eta hala izanen litzake aldioro noiz sórtu edo genératu nahi dugun esaldi pasibo bat.

Atzo aipatutako Crystal-ek, liburu berean, dio ("The Cambridge encyclopedia of language", 1987:97):

The link between active and passive sentences, for example, could be shown - such as the horse chased the man (active) and the man was chased by the horse (passive). The kind of formulation needed to show this is:

NP1 + V + NP2 → NP2 + Aux + Ven + by + NP1

(...) If this formula were to be translated into English, four separate operations would be recognized:

(i) ...

(ii) The second noun phrase in the active sentence (NP2) is placed at the beginning of the passive sentence.

(iii) ...(iv)

This rule would generate all regular active-passive sentences.

Hortaz, esaldi pasiboaren sujetua (hots, NP2 an NP2 + Aux + Ven + by + NP1) hasieran sortu dá nola bukaerako objetua on esaldi aktibo regular bat (hots, NP2 an NP1 + V + NP2), nondik desplazatuko zen afinda pasiboa derivatu dadin. Hori, sorbide itxia da, ez-diskursiboa, ez-irekia, an zentzua ze hiztunak hasieratik ere jakin eta transformatu behar du hala estruktura nola edukia on esaldia zein eman behar duen (soilik horrela burutu ahal izanen du desplazamendu hori). Bistan denez, prozedimendua (eredua) itxia da, eta ondorioz, kostutsua gana giza-garuna eta komunikatiboki ere.

Ikuspegi diskursibotik, aldiz, hiztuna sinpleki hasiko litzake kin sujeto thematiko bat, zeintaz mintzatu nahi den (the man). Behin hori esandakoan, hiztunak erabakiko du nóla jarraitu aukeratuz artén posibilitate teknologiko komunikatiboak zein hizkuntza bakoitzak ematen dizkion:

The man ...

The man was exhauted.

The man was chased by the horse.

The man, which was chased by the horse, entered the house when he got exhausted.

The man, exhausted, was chased by the horse.

The man became exhausted when he was chased by the horse that I like so much.

Sinpleki, hiztuna arian-arian, diskursiboki, joanen da hautatzen artén aukera horiek zein hizkuntzak eskaintzen dizkion afinda ahalik eta hobekien adierazí bere mezua, zeinen estruktura (eta edukia bera) joango den erabakitzen arian-arian ere (jakina, aurretik ere pentsa daike). Hiztunak thema ematen duenean, bádaki zertaz mintzo nahi duen, baina ez du zértan erabaki hasieratik zér esan behar duen eta nóla. Dá arian-ariko jarduna, zein ez datorren ti estruktura previo bat, previoki guztiz definitua, zein transformatzen den.

Antzeko norabidean doa goragoko aipua ere:

... , because these rules [arau transformazionalak] could not be applied until the end of the sentence, they were incompatible with experimental evidence for incrementality, ... [Gompel, 2013:1]

Ikus ere:

• Chomsky et al. (2019): '...this entails that the nominal is displaced from its original position...'
• Estruktura pasibo bat emateko, zergátik abiatu beharko ginake ti estruktura aktibo bat?

[1672] [>>>]

Dryer-en 1980ko aipuan agertzen zaigu autore ezagun bat, Russell Tomlin, nok, dakigunez, sei urte geroago, 1986 urtean, aurkeztuko zuén bere mugarrizko liburu titulatuá "Basic Word Orders. Functional Principles"

Aurreko sarreretan irakurri dugu nóla Dryer-ek (1980) aurkezten zuén Ojibwa hizkuntza nola evidentzia aúrka universalitatea on tendentzia buruzki kokatu informazio berria geroago ze informazio zaharra an sintaxiak barrén mundua:

Furthermore, Creider (1975) and Tomlin and Rhodes (1979) present evidence that the tendency for new information to occur late in sentences may not be universal. Tomlin and Rhodes argue that the opposite tendency exists in Ojibwa. [Dryer, 1980:175]

Horretaz, atzo genioen ze ordena hori ez da gertatu behar an hizkuntza guztietako esaldi guztiak, ezta an hizkuntza guztietako estadio guztietan ere, zeren existitu ahal dira kontextu eta baldintza komunikatibo bereziak (adibidez, oso kontextualak an hasierako estadio evolutibo bat) non beste printzipio batzuk nagusi litezken. Hala ere, baldintza eta behar komunikatiboak orokorrago egitean, goragoko tendentzia hori joanen da erakusten bere indar gerota handiagoa, eta ondobidean joango da nagusitzen printzipio hori an ordena kanonikoa on sintaxiak (edo saiatuko da bederen). Hortaz ...

... ondo zehaztu nahiko genuke ze ari gara mintzatzen gain tendentzia bat, tendentzia komunikatibo orokor bat, zeinen indarra doan handitzen (eta ondobidean nagusitzen) noiz behar linguistikoak handitzen diren, eta zeinen demostrabilitatea ez da kruzialki dependitzen ti kasu partikular zirkunstantzialak, zein, esana dugunez, linguistikan askotan (ia beti) gertatzen diren, justuki azpi baldintza partikular-zirkunstantzialak.

Mintzatuko gara gehiago burúz Ojibwa, baina gaur soilik ohartarazi nahi genuke ze Dryer-en 1980ko aipuan agertzen zaigú autore ezagun bat, Russell Tomlin, nok, dakigunez, sei urte geroago, 1986 urtean, aurkeztuko zuén bere mugarrizko liburu titulatuá "Basic Word Orders. Functional Principles", zein behin baino gehiagotan aipatu dugun barrén orri hauek. Horietarik gaur nabarmendu nahi genuke adibidez ondorengo sarrera hau non Tomlin-ek aurkezten zuén bere teoriaren izaera funtzionala:

• [#12] Tomlin (1986): "These principles derive from fundamental cognitive constraints on the processing of linguistic information."

nondik:

Hau da: finean, prozesamendu-kontuak izanen liraké azken responsableak on desoreka nabarmen horiek artén hitz-ordena diferenteak barrén mundua. Bai, justuki azalpen funtzional bat.

hala nola ere beste sarrera hau non mintzo ginen gain Tomlin-en lehenengo printzipio funtzionala, guztiz pertinentea an diskusioa zeintan ari garen "The Theme First Principle":

• [#13] Tomlin (1986): "The Theme First Principle" eta "... thematic information correlates with subject."

nondik:

Tomlin-en lehenengo printzipio funtzionala dá "The Theme First Principle", zeintaz mintzo den honela (an bere "Basic word order: Functional Principles", 1986:4):

This principle is an attempt to make more precise and explicit the informal idea that "old" information precedes "new" information. [Tomlin, "Basic word order: Functional Principles", 1986:4]

Beraz, printzipio horrek esango liguke ze diskursoan tipikoki emanen dá hasieran informazio referentzial aukeratua, eta behin entzulea edo irakurlea kokatuta, mezu-emailea joanen dá zehazten informazioaren muina. Gauza da ze behar da marko referentzial bat afin mezu-hartzaileak avantailatsuki ulertu ahal izan dezan zéri buruz mintzo den (salbu noiz mexua dén oso kontextuala). Horrexegatik, logikoki, thema diskursiboa kokatzen da lehénda parte rhematikoa.

[OHARRA: Halaber mintzo ginen gain Tomlin-en hirugarren printzipio funtzionala an sarrera hau]

Bai, hor daukagú Tomlin, zein bihurtuko zén ezinbesteko referentzia an literatura funtzionalista gain hitz-ordenak. [1667] [>>>]

Mundu-mailan, OVS ordena balitz sinkronikoki maizkoa eta diakronikoki gerota maizkoagoa, hori bái izanen litzake erakusle argia on joera bat buruzki kokatu informazio berria lehenago ze informazio zaharra

Dryer-ek (1980:175) atzo eskaini zigún argumentazio bat zein zen oinarritzen an bi premisa afinda iritsi ondorio bat:

... if there is a universal tendency for new information to occur in clause-final position, and if sentential NP's tend to be new information, then one would expect that sentential NP's would tend to occur in clause-final position. [Dryer, 1980:175]

nahiz gero zabaltzen zituén zenbait duda gain demostrabilitatea on premisa horiek:

Neither of the premises of the explanation are demonstrably true. [Dryer, 1980:175]

Hortaz, eta Dryer-en lehenengo premisari eutsiz, ezin liteke demostratu ze existitzen da ...

... a universal tendency for new information to occur in clause-final position, ... [Dryer, 1980:175]

Beherago, Dryer-ek zehazten dú:

Furthermore, Creider (1975) and Tomlin and Rhodes (1979) present evidence that the tendency for new information to occur late in sentences may not be universal. Tomlin and Rhodes argue that the opposite tendency exists in Ojibwa. [Dryer, 1980:175]

Baina, galdetzen dugú:

Noláko hitz-ordena izan beharko luke hizkuntza batek zek erakusten du tendentzia argi bat ki eman informazio thematikoa (zaharra) ondórenda informazio rhematikoa (berria)?

eta erantzuna dá:

OVS

Izan ere, O objetuak erakusten dú tendentzia argi bat buruzki izán rhematikoa barnén esaldia (eta are parte rhematikoena), bitárten S sujetuak erakusten dú tendentzia argia buruzki thematikotasuna (gaiti arrazoi diskursiboak, zein doazen bihurtzen gerota inportanteagoak azpi baldintza eta behar gerota orokorragoak). V aditza, bere aldetik, izaten dá rhematikoa baina gutxio rhematikoa ze bere osagarria, zein, esan dugunez, izaten baita esaldiko parte rhematikoena.

Eta zéin da munduko egoera on OVS sintaxiak? Zéin da ordena horren egoera sinkronikoa eta, are esanguratsuago, zéin da bere joera diakronikoa? Horretaz mintzo ginen an gure sarrera titúlatzen:

• OVS sintaxiak ez dira soilik 'much more common' an 'small language families', baizik-ze soilik ematen dira an 'small language families'
  

zein jarraian gogoratzen dugun osorik:

Herenegun ikusten genuén nóla Dryer-ek (2011) zúen ematen argudio kualitatibo bat referitua ki SOV sintaxiak (SOV is much more common in small language families) ...

... suggesting that there was a time a few thousand years ago when SOV was by far the most common word order in the world [Dryer, 2011]

eta atzo gogoratzen genuen ze Lehmann-ek (1992) zúen aportatzen nolabaiteko datu osagarri bat: nóla hizkuntzak zein gehien zabaldu diren geografikoki zehar mundua dúten izaten SVO ordena (inglesa, gaztelania, portugesa, arabea edo txinera). 

Eta gauza da ze ber argudioa zein Dryer-ek aplikatú ki SOV, aplika ahal zaio ki OVS, zeintan, munduan zehar, soilik agertzen zaigu 11 hizkuntza an WALS Online datu-basea (editatua ganik Haspelmath an Dryer bera), guztiak ere oso gutxi zabalduak geografikoki an leku eta bizi-baldintza bereziki prokliveak ki isolamendu linguistikoa, nola izan ahal den Amazonia. Adibide argigarria dá Uranina hizkuntza, zeintaz mintzatu ginen an sarrera titulatzén "XK3: Sujetua urjenteena, edo akaso aditza, baina ia inoiz ez objetua": 

Gauza da ze halako OVS hizkuntzetan mezuak derrigor izanen dira oso laburrak, eta gehienetan sujetua eta aditza izanen dirá aski kontestualak (ia esan gabe doaz), eta keinuak (informazio gestuala) oso inportanteak. Esan nahi baita ze halako hizkuntza bat izanen da tipikoki oso hizkuntza hurbila ti kontestua, oso "ahozkoa" (oso gutxi literarioa), oso gestuala, oso sinplea.

 

Eta, realitatean, nón bizi dira OVS hizkuntzak?, zéin baldintzatan bizi dira? Aukera dezagun bat: Uranina, eta ikus dezagun, gaingiroki bada ere, zéin ote diren baldintza horiek:

Bistan da: oso hiztun gutxi, Amazonia inguruan, polisintetikoa, ... Akaso, horrelako hizkuntzak izanen zirén askoz frekuenteagoak an garai oso zaharrak, noiz mezuak ziren oso laburrak, oso adierazkorrak, oso zuzenak, noiz ordena ia berdin zen. Pensatzekoa da hala izanen zela, eta hasiera ona da hori, baina gaur egun halako sintaxiek ez dute etorkizunik: hain da mugatua ordena hori.

Bestalde, OVS ordena dá oso sensiblea respektu behar komunikatiboak, horrela izanki oso inestablea, nola genioen an sarrera titulatzen: "OVS ez da ordena egonkorra, baizik oso inestablea":

Edonola ere, gauza da ze OVS hitz-ordena, izanik ere aski argudiagarria an sorrerá on hizkuntza guztiak (akaso an hizkuntza zahar-zahar primigenio bakarra), ez da ordena egonkorra, baizik oso inestablea, izan ere, komunikazio-beharrak igo ahala, sujetuak hartzen doáz gerota paper diskursibo handiagoa, oinarrizkoagoa, eta esaldi-hasierara pasatuko lirake, emanez SOV hurrenkera. Horrela daukagu ze, egun, munduko hizkuntza gehien-gehienek kokatzen duté, normalki, sujetua an esladi-hasiera.

Hortaz, OVS ordena oso inestablea izanik (jotzen du buruzki SOV), gertatzen da ze, periodo historikoan, soilik ezagutzen dira OVS sintaxi gutxi batzuk (oso baldintza berezietan), hala nola ze agertzen zaizkigu SOV protoestruktura asko, praktikoki hizkuntza guztietan, zein denborarekin eta presio komunikatiboa medio ari diren bihurtzén SVO (gutxi gora behera, hizkuntza guztien erdia dá jada SVO).

Kontua da ze bádira ordenak zein askoz probabilitate handiagoz existituko dira noiz hizkuntzak ari diren sortzen (nola OVS edo SOV bera) eta zein, bestalde, mantenduko dira baldin ez bada indar nahikorik arrén alda daitezen. OVS oso inestablea izanik, soilik gelditu da an area oso bereziak (nahizta joera handia izán aldé bihurtu SOV). SOV aldiz askoz estableagoa da, baina hala ere behar komunikatiboak handitzean, eta aukera evolutiboa badu, báditu arrazoiak ki bihurtu SVO (nahikoa litzake SOVO desdoblatua), zein den sintaxi-modu efektiboena azpi baldintza eta behar orokorrak.

Mundu-mailan, OVS ordena balitz maizkoa sinkronikoki, eta gerota maizkoagoa diakronikoki, hori bái izanen litzake erakusle argia on joera bat aldén kokatu informazio berria lehenago ze informazio zaharra. Baina ez da hori evidentzia enpirikoa, baizik justu kontrakoa: SVO dá ordena bakarra zein ari den erakusten tendentzia diakroniko argia aldén izan gerota maizkoagoa azpi baldintza gerota orokorragoak. [1665] [>>>]

Eta nola perpaus osagarriak tipikoki rhematikoak diren, bilatuko dute posizio finala lehenda aurreneko posizioa azpi baldintza eta behar komunikatibo orokorrak

Atzokoan ikusten genuen nóla ...

..., halako perpaus konpletiboak joko luketé aldén ez agértu an erdia on esaldia zeren posizio horretan oztopatuko lukete a prozesamendu jarraitua on esaldi nagusia, zeinen kodifikazio-deskodifikazioa geldituko litzaké etendua (eráginez kostuak an lan-memoria eta eráginez kostu interpretatibo-expresiboak).

Behin erdialdeko posizio hori kenduta (internal position), zergátik lehenetsiko litzake posizio finala (final position) gain aurrenekoa (initial position) nola posizio kanonikoa on perpaus konpletiboak noiz baldintza eta behar komunikatiboak orokortzen diren? Dryer-ek (1980:175) dio ze ...

... I [Dryer] suggested that the tendency for sentential objects to occur in clause-final position in some verb-final languages might be due to a tendency for them to involve new information. (...) In fact, one might offer a general explanation along these lines for the tendency for sentential NP's to occur in clause-final position: if there is a universal tendency for new information to occur in clause-final position, and if sentential NP's tend to be new information, then one would expect that sentential NP's would tend to occur in clause-final position. [Dryer, 1980:175]

Azken buruan eta orohar, dena reduzitzen da ki joan lortzen gerota koherentzia sintaktiko-interpretatibo-expresibo-diskursibo handiagoa (azpi baldintza eta behar gerota orokorrago-exigenteagoak), non esaldiko elementu tipikoki rhematikoagoak joanen dira bilatzen posizio atzeratuagoak zein euren kide gutxio rhematikoak edo guztiz thematikoak (sujetua aurrén predikatua, aditza aurrén bere osagarria, eta, orohar, buru sintaktikoak aurrén euren osagarri sintaktikoak, edo bestela esanda, orohar buru diskursiboak joko dute aldén kokatu kanonikoki aurrén euren osagarri diskursiboak). Esan nahi baita ze, finean, dena gertatzen da gaiti arrazoi funtzional-komunikatiboak. [Bihar jarraituko dugu komentatzen goragoko aipu luze hori] [1664] [>>>]

Dryer (1980): "... these tendencies [ki ez kokatu perpaus osagarria an erdia e esaldia] are due to the processing difficulty presented by centre-embedded sentential NP's: such sentential NP's interrupt processing of the main clause."

Gogora gaitezen nóla Dryer-ek (an bere "The positional tendencies of sentential noun phrases in universal grammar", 1980:126) zúen zehazten honako tendentzia posizional universala an kokapena e perpaus subordinatu nominalak (konpletiboak): 

Sentential NP Position Hierarchy

clause-final position > clause initial position > clause-internal position

Dryer-ek dio ze (1980:168):

... I accept the explanation offered by Grosu and Thompson discussed in 3.1.4.1., namely, that these tendencies [beheko aipuko 109 eta 110 tendentziak] are due to the processing difficulty presented by centre-embedded sentential NP's: such sentential NP's interrupt processing of the main clause. [Dryer, 1980:168]

Hortaz, halako perpaus konpletiboak joko luketé aldén ez agértu an erdia on esaldia zeren posizio horretan oztopatuko lukete a prozesamendu jarraitua on esaldi nagusia, zeinen kodifikazio-deskodifikazioa geldituko litzaké etendua (eráginez kostuak an lan-memoria eta eráginez kostu interpretatibo-expresiboak). [1663] [>>>]