Hala OVS nola VOS nola ere VSO (kin SVO alternatiboa) azal daitezke bidéz sujetu thematiko orohar oso eskuragarriak (askotan eliptikoak) an zirkunstantzia gehienetan ondo kontextualak

Atzoko sarreran aipatzen genuen nóla garai batean VSO ordenak ez ziren batere salbuespenezkoak, akaso islátuz joera diakroniko partzial eta tenporalki mugatu bat aldé VSO, zeintaz genioén:

Bihar saiatuko gatzaio emáten azalbide bat ki joera diakroniko partzial eta tenporalki-mugatu hori aldé VSO (beti ere kin aukerako SVO topikalizatua), zein, edozein kasutan, ez zén baizik joera progresibo bat aldé VO, eta zein, finean, bukatuko zen nagusiki redirekzionatzen aldé SVO.

Horrekin loturik, aspaldi ikusten genuen (an gure sarrerá [118] titúlatzen "Espekulatzen burúz euskara zaharra") nóla sujetuak geldi litezke morfologikoki sufijaturik ki aditza an fase zahar bat, akaso islátuz OVS ordena transitibo bat (zeinen barruan legokén VS ordena):

Espekula dezagun pixkat burúz euskara zaharra, jarráiki haria on aurreko mezua eta komentarioak. Eta gauza da ze, hasieran sortuko zirén mezu oso sinpleak, zeinetan gehienetan nahikoa izanen zen hitz bat:

Ur

Hitz hori izanen zén oso konkretua (ez abstraktua), akaso substantibo bat nola "ur" edo "su". Gerora sortuko zirén aurreneko aditz-forma sinpleak (abstraktuagoak):

Ur da

non "da" horrek adieraziko zuén uraren presentzia, eta akaso balioko zuen adiérazteko nón dagoen ura: gramatikalki "da" horren jatorrizko balioa egon liteke artén aditza, erakuslea eta adverbioa.

Geroago, aditz presentzial sinple horren gainean eraikiko zirén aditz-forma konplexuagoak (bai intransitiboak eta baita transitiboak ere, bide beretik):

Ur da go

Ur da kar

Beranduago joango ziren sortzen aukera komunikatibo gehiago gain aurrekoak (adibidez, emáteko objetu indirektua, edo/ta beréizteko sujetua):

Ur da go ki gu

Ur da kar zu

Ur da kar ki zu gu

Horrelakoxeak izan zitezkeen antzinako esaldiak. Hasiera hartan esaldiak eraikiko ziren gain referentzia oso konkretuak (substantibo konkretuak), hala esaldi intransitiboetan ("ur da"), nola transitiboetan ("ur da kar zu"), eta gertatzen da ze esaldi transitiboetan sujetua agetzekotan, gehienetan agertuko zen an bukaera, izanki oso kontextuala.

Gainera, ohar gaitezen ze, hasiera horretan, amaierako sujetuak ez darama marka ergatiboa, izan ere hitz-ordenak berak (OVS, gaurko terminoetan) gardenki determinatzen du zéin den objetua eta zéin sujetua. Geroago, beste etapa batean, esaldi transitiboetan sujetua pasatuko zen aurrén objetua, eta orduan beharko zutén marka bat beréizteko sujetua eta objetua, nondik sortuko zén ergatiboa:

Zuk ur da kar zu

Guk ur da kar ki zu gu

Hor sujetua agertzen zaigú errepikatua (aurrean eta atzean), eta horrek iradokitzen du ze, estadio horretan, azken "zu" hori jada izanen zén aditz-morfema (akaso lehenago ez). Eta hortxe daukagu gure estruktura SOV ergatiboa.

Aurreko guztia, jakina, da ondo espekulatiboa.

Hasierako OVS espelukatu hori (zein dén oinarritua an morfologia verbala) dá ulertzen azpi baldintza komunikatibo ondo partikularrak, non sujetuak (eta are aditzak) dirén oso kontextualak. Duela sarrera gutxi irakurtzen genuen nóla Keenan (1979) zioén ze:

Thus if the VP preceeds the Subject, hearers will have to suspend an exact interpretation for it until the Subject is enunciated. [Keenan, 1979]

hala nola ze ...

... the problem would quite obviously be more serious in a VOS language than in a VSO language, since more material in a VOS language would be present before the Subject was enunciated. [Keenan, 1979]

Diogunez, arazo horiek praktikoki desagertu ahal dira noiz sujetuak diren oso eskuragarriak ti kontextua, hain eskuragarriak non (ia) ez diren explizitatu behar (akaso nahikoa izaten da referentzia pronominal bat an bukaerá on aditza, nola an "daukazu", zein dén VS).

Edonola ere, antzinako garai batean, munduan aski orokortu zén SOV ordena, zein dén OV nola OVS, eta, denborarekin, zenbait mintzairatan agertu zén aukera ki pasatu aldén VO estruktura diskursiboki progresiboagoa. Mintzaira horietan, bide bat izanen zén pasátzea ki SVO, eta beste bat pasátzea ki VSO kin SVO alternatiboa, topíkalizatuz sujetua noiz nahi den (bi bide horiek dirá VO eta gure eredu teorikoan talde berekoak). 

Eta, kontuan hártuz ze garai hartan (mintzo gara gain oso denbora zaharrak) baldintza komunikatiboak eta bereziki sujetuak segituko ziren izáten gehienetan oso kontextualak, gauza da ze aipatutako bi bide sintaktiko horiek izan litezke zirkunstantzialki oso antzekoak halan-ze bata edo bestea har liteké aráuz ezaugarri linguistiko aski partikularrak, nola akaso morfologia pronominal verbala (ez gutxitan VS) edota antzeko zirkunstantzia sintaktikoak. 

Beraz, sujetuen kontextualtasun handia izan liteké arrazoi nagusia zergátik garai batean VSO izan zitekeen zirkunstantzialki aukera erlatiboki komun bat, nahiz-eta, baldintza komunikatiboak orokortu ahala, sujetu thematikoak akontextualago egin ahala, aukera sujetulehena joango zen irábazten gerota abantaila nabariagoa gain aukera adizlehenak, halan-ze VSO joanen zen gáltzen pisu erlatiboa aldé SVO azpi baldintza gerota orokorragoak. [1426] [>>>]

Besnier (1986) labúrbilduz Keenan (1979): "SVOX > VSOX > VOSX > VOXS"

Atzoko sarreran Keenan (1979) mintzo zén gain prozesamendu-arazoak zein orohar sortuko ziren noiz sujetua ematen den nagusiki an bukaera on esaldia:

Areago, arazo horiek gradatzen ditú noiz dioen ze ...

... the problem would quite obviously be more serious in a VOS language than in a VSO language, since more material in a VOS language would be present before the Subject was enunciated. [Keenan, 1979]

halan ze prozesamendu-arazoak izanen liraké serioagoak edo gutxio serioak segun hizkuntzaren hitz-ordena izán (kanonikoki) sujetuazkena (VOS) edo ez hain sujetuazkena (VSO).

Niko Besnier-ek (1986) honela laburbiltzen digu Keenan-en puntu hori, mintzatuz gain hizkuntza tuvaliarra ("Word orden in Tuvalian"):

nondik azpimarratu nahi dugún azken eskema hori:

zeinen arabera egonen lirake lehentasun sintaktiko orokor batzuk aldé sujetu gerota aurreratuagoak, nondik segituko litzakén norabide orokor bat (aldé hitz-ordenak non sujetua kokatuko litzakén gerota aurreratuago), zein, finean, islatuko litzake an maiztasun tipologikoak. 

Jakina, hori guztia lotu beharko litzake kin baldintza konkretuak zeintan aritzen den hizkuntza bakoitza, halan ze lehentasun eta norabide orokor hori erlatibizatu beharko litzake respektu abididez baldintza eta behar kontextualagoak ado orokorragoak. 

Zehazki, Besnier-ek (1986) ematen digú adibidea on hizkuntza tuvaliarra, zein Dryer-en atlasean agertzen dén nola OVS (ordena maizkoena), nahiz Besnier-ek diosku ze bere oinarrizko ordena izanen litzakén adizlehena (nahiz bere konputoetan izán OVS maizkoena) an bere "Tuvaluan: A Polynesian Language of the Central Pacific" (2000):

nondik nabarmendu nahiko genukén honako ezaugarri hau:

The language exhibits a strong bias for clauses consisting of a single noun-phrase constituent. [Besnier, 1986]

zein iruditzen zaigun aski ezaugarri berezia. Edonola ere, gure asmoa an sarrera hau ez zen sartzea an zirkunstantzia eta ezaugarri partikularrak zein agértzen an hizkuntza tuvaliarra, baizik hona ekartzea goragoko eskema ganik Besnier (1986) burúz hierarkia sintaktikoa on Keenan (1979), non prozesamendu-kostuek eragingo lukete ze sintaxiek (suposatzen da ze azpi baldintza orokorrak) lehenetsiko luketé ordena sujetu-lehenagoagoak gain ordena sujetuazkenagoak. [1420] [>>>]

Keenan (1979): "... the problem would quite obviously be more serious in a VOS language than in a VSO language, since more material in a VOS language would be present before the Subject was enunciated."

Ikus daigun ondorengo aipu luzea on Edward L. Keenan (1979) an bere "On surface form and logical form", non autoreak razonatzen duén zergátik orohar izanen litzakén funtzionalki hainbat hobe baldin emanen balitz sujetua lehenda bere VP, esan nahi baita aurrén bere predikatua (azpi baldintza komunikatibo orokorrak, eta ez bereziki kontextualak):

Thus if the VP preceeds the Subject, hearers will have to suspend an exact interpretation for it until the Subject is enunciated. [Keenan, 1979]

Pasarte horretan, Keenan orobat mintzo da gain temporary memory, non gorde beharko litzakén predikatuko materiala areanda predikatu horren ...

... referents can be established bay the Subject. [Keenan, 1979]

zein gertatuko baita justuki an esaldi-bukaera. Areago, arazo horiek gradatzen ditú noiz dioen ze ...

... the problem would quite obviously be more serious in a VOS language than in a VSO language, since more material in a VOS language would be present before the Subject was enunciated. [Keenan, 1979]

halan-ze prozesamendu-arazoak izanen liraké serioagoak edo gutxio serioak aráuz hizkuntzaren hitz-ordena izán (kanonikoki) sujetuazkena (VOS) edo ez hain sujetuazkena (VSO).

Dá justuki ber argumentua on atzerakarga, baina aplikatua ki sujetua (gure buru diskursiboa) respektu predikatua gure (gure osagarri diskursiboa). [1419] [>>>]