Etengabeko desekilibrio sintaktiko (eta lexiko) ttipi (edo handi) metagarriak

Gogoetatzen du Erramun Gerrikagoitiak an aurreko sarrerako komentario bat ezen:

Desequilibrio ttipi ascoc ekar lezaque bloqueoa, inefficacia,...

mintzo delarik, printzipioz, buruz lexikoa. Eta sarrera honetan azpimarratu nahi nuke ber ideia an esparrua on sintaxia, non, berdin ere nola an esparru lexikoa, joanen dira pilatzen efektuak on desekilibrio ttipiak (edo handiak) ki lortu gainkostu sintaktiko konparatibo ondo handia respektu sintaxiak non ez diren etengabeko arazo antikomunikatibo horiek (esan nahi baita respektu sintaxi burulehenak).

Har dezagun, adibidez, a textua ze erabili genuen an atzoko sarrera:

Chang'e 4 zundak esploraziorako ibilgailu bat eta modulu bat ditu. Abenduaren 8an jaurti zuen espaziora Martxa Handia 3B suziriak, Xichango Satelite Jaurtiketa Zentrotik (Sichuan, Txina). [Berria, 3. eta 4. paragrafoak, 2019-1-3]

Hor autoreak bigarren esaldian erabiltzen du OVS estruktura sintaktikoa noiz SVO estruktura, aparte izan potenteagoa, izango litzake askoz egokiagoa (diskursiboagoa, koherenteagoa), nola konprobatu ahal den an textu burulehena:

Concluyó así la primera etapa de una misión que comenzó el pasado día 8, cuando un cohete Larga Marcha 3-B impulsó al Chang'e 4 al espacio, y que reviste gran complejidad porque la luna se interpone entre la Tierra y la sonda e impide la comunicación directa. [Zigor Aldama, El Correo, 4. paragrafoa, 2019-1-3]

Textu buruazkenak guztiz baldintzatua daude zatio arrazoi sintaktikoak, baina horrek ez die eragozten joatea metatzen desekilibrio sintaktiko ttipi antikomunikatiboak. Guztiz baldintzatuta egonda ere. [⇶]

Edozein parrafotan, edozein artikulutan

Jarraitzen dugu irakurtzen a-albistea ze ari gara komentatzen (hemen eta hemen), zeinen 3. eta 4. paragrafoek diote honela (behin zuzenduta):

Chang'e 4 zundak esploraziorako ibilgailu bat eta modulu bat ditu. Abenduaren 8an jaurti zuen espaziora Martxa Handia 3B suziriak, Xichango Satelite Jaurtiketa Zentrotik (Sichuan, Txina). Lau egun behar izan zituen Ilargiaren orbitara iristeko. Txinako Espazio Agentzia bitan saiatu da orbitaren distantzia laburtzen. Azkenengoz, abenduaren 30ean.

Espazio zundaren eta Lurraren arteko komunikazioa ahalbidetzeko, Queqiao satelitea jaurti zuen Txinak, joan den maiatzean. Sateliteak ispilu lana egiten du zundaren eta espazio agentziaren artean. [Berria, 3. eta 4. paragrafoak, 2019-1-3]

Eta gauza da ze, dudarik gabe, kazetari ezezagun horrek berak oso-oso ezberdin idatziko luke baldin eskura balitu baliabide eta estruktura sintaktiko burulehenak (gaztelaniaz edo euskaraz). Ikus nóla idatzi zuen Zigor Aldama kazetariak antzeko informazioa (El Correo, 4. paragrafoa):

Concluyó así la primera etapa de una misión que comenzó el pasado día 8, cuando un cohete Larga Marcha 3-B impulsó al Chang'e 4 al espacio, y que reviste gran complejidad porque la luna se interpone entre la Tierra y la sonda e impide la comunicación directa. Para solucionar este problema, China lanzó el satélite Queqiao, que orbita más allá de la luna y que se encarga de rebotar la señal para permitir el control de la misión. Ahora, un robot explorador deberá dedicarse a analizar la superficie y enviar los datos a tierra. [Zigor Aldama, El Correo, 4. paragrafoa, 2019-1-3]

Finean, emaitza da ze hasierako bi parrafoak (banatuak an 7 esaldi) dirá sintaktikoki naifak, monotonoak, zurrunak, nekez gozagarriak eta nekezago eraginkorrak, bitarten bukaerako parrafo bakarrean (banatua an 3 esaldi) informazioa emanen da askoz modu jarraituagoan, landuagoan, flexibleagoan, egokituagoan eta eraginkorragoan. Ez da baizik beste adibide e-efektu bat ze errepikatzen da (praktikoki) edozein paragrafotan, edozein artikulutan. [⇶]