Patxi Altuna: ...alde txiki bat besterik ez...

Herenegungo sarreran gogora ekartzen genituén ondorengo hitzak hen Patxi Altuna buruz erabilera (prepositiboa edo postpositiboa) hen estruktura konkretu bat ("merechian" = "beharrean" = "ordez"):

"Bestez languiten ari denac, merechian Jincoa hetan onsa cerbutchatu..." alegia, "zerbitzatu beharrean". Tartasen pasartean ere ongi dator interpretazio hau, alde txiki bat besterik ez: Tartasek, Belapeyrek ez bezala, posposizio gisa darabilela. [Patxi Altuna an (in?) hitzaurrrea hen liburua (Mensajero, 1996) ganik Ivan de Tartas titulatzén "Arima penitentaren occupatione devotac" (1672)]

Bai,...

..., alde txiki bat besterik ez... [Patxi Altuna]

...eta biak ere euskara hutsa. [⇶]

"merexian nik ere..." = "ordezta nik ere..."

Hona dakarkizugu, edo dakargu ki zu, irakurle, Josu Lavinek hemen aipatutako sarrera hen OEH buruz "merezian" estruktura, zein den berdin burulehen nola buruazken:

MEREZIAN (Con part.). En vez de.
Aita familiazkoak emaiten badu [...] bianda defendiaturik iatera bere [...] zerbutzarier [...], bekhatu mortal egiten du, zeren partizipant rendatzen baita haien bekhatian, harzatz hurak korrijitu merexian. Tt Arima 74. --Nork hausten dü manü haur? --Bestez langiten ari denak, merexian Jinkoa hetan onsa zerbütxatü. Bp I 110. Jinko salbazale huna, zoiñek hanbat maite ükhen benai [...], merexian nik ere ene aldian maite ükhen, ofensatu ükhen dit. Othoitz 20.

Azken erabilera horren referentzia bibliografikoa dá:

Othoitz: Othoitce eta cantica espiritualac Çubero Herrico. Pau, 1734.

Ikus ere beste erabilera hau an Edipa pastorala (Jean Mekol Garindaiñekoa, 1793):

Eta troparen erdian
çu ere hayeky,
merechian bakia
çuc amenx eçary.

Ez dut aurkitu estruktura pre eta pospositibo hori an Euskal Gramatika. Lehen Urratsak (ezta ere an Euskaltzaindiaren Hiztegia), nahiz, hor. inportateena ez da estruktura bera, baizik mekanismo sintaktikoa nóndik sortu den. [⇶]

"merexian (eta)...." = "beharrean (eta)..." = "ordez (eta)..."

Bázen hemen aipatua beste estruktura bat zein guk regularki erabilí orrialdeotan nahiz ez diogun dedikatu batere sarrerarik: "ordez eta..." = "ordezta..." (4 silaba kontra 3 silaba). Eta gauza da ze jada aipatzen genuen estruktura hori an gure 2002ko artikulua titulatzén:

"Euskal Unibertsitatea eta euskararen garapena" (2002:395-402) in (an?) EUSKAL UNIBERTSITATEA 2021 Egiten ari garen euskarazko unibertsitatea.

edota an Euskararen garabideak (Alberdania, 2002), non, gainera jasotzen genituén  (139 orrialdean) ondorengo hitzak hen Patxi Altuna buruz ondoko erabilera hen Belapeyre zuberotarra (XVII. mendea):

"Bestez languiten ari denac, merechian Jincoa hetan onsa cerbutchatu..." alegia, "zerbitzatu beharrean". Tartasen pasartean ere ongi dator interpretazio hau, alde txiki bat besterik ez: Tartasek, Belapeyrek ez bezala, posposizio gisa darabilela. [Patxi Altuna an (in?) hitzaurrrea hen liburua (Mensajero, 1996) ganik Ivan deTartas titulatzén "Arima penitentaren occupatione devotac" (1672)]

Berriro hor dagerkigu euskararen sen desdoblatzailea, hala nola ere bere mekanismoak. Soilik nabarmendu ze:

• "merexian (eta).... + aditz ez-jokatua" = 
• "beharrean (eta)... + aditz ez-jokatua" = 
• "ordez (eta)... + aditz ez-jokatua"

Hirurak ere berdin erabilgarri. [⇶]