"nahiz + partizipioa + objektua" sortu da tikan mekanismo berbera zein "ustez + partizipioa + objektua"

Aurreko sarreretan genioen ze "ustez + partizipioa + objektua" estruktura sortu dá aurreratuz edo dislokatuz aurrerantza hala nexu estrukturala ("ustez") nola-ere aditza (partizipioa) respektu euren osagarriak. Hori da justuki ber sorrera zein suposatu behar zaion ki estrukturá "nahiz + partizipioa + objektua", non pentsatzekoa da ze "nahiz" hori hasiko zen signifikatzen "nahi izanez" an kokaera buruazkena, nola gaur ere den:

Hori egin nahiz, bestea eragin zuen. = Hori egin nahi zuelarik, bestea eragin zuen.

eta amaituko zen hartuz esanahi konzesiboa an kokaera burulehena, behin dislokazioa eginda:

Nahiz hori egin, bestea eragin zuen. = Hori egin nahi zuelarik ere, bestea eragin zuen.

edo:

Nahiz-eta egin hori, eragin zuen bestea.
Nahiz egin hori, eragin zuen bestea.

Hemen ere, berdin nola an "ustez...", bádaude aldaerak kin "-(e)la" edo "-(e)n", nola ikusi ahal dugun an OEH:

Tr. Documentado al Norte desde Dechepare; al Sur aparece en Refranes y Sentencias, en Mendiburu y en autores de los ss. XIX y XX. El vb. de la subordinada introducida por nahiz es generalmente un participio en textos meridionales (tbn. algún ej. aislado en Duvoisin, J.B. Elissamburu, Mattin y Xalbador), y una forma vbal. con suf. -(e)n en los septentrionales (tbn. en algunos ejs. de F. Irigaray (141), Orixe o Albeniz). Hay tbn. ejs. de formas de indicativo o subjuntivo con suf. -(e)la en Etcheberri de Ziburu, Axular, Argaignarats, Mendiburu, Iturriaga, Aguirre de Asteasu, Arrese Beitia, JanEd y Orixe (in Gazt MusIx 46). Se documentan además cinco ejs. de imperativo en Refranes y Sentencias, Etcheberri de Ziburu, Oihenart, Iturriaga y Orixe respectivamente; de vb. precedido de ba-, en Etcheberri de Sara, Bilintx y Noe; de radical verbal, en Lizarraga de Elcano y Orixe, y de sust. vbal. con suf. ines., en Lizardi. En DFrec hay 646 ejs. [OEH]

Baina, finean, a-mekanismoa nondik sortu da "nahiz + partizipioa" dá ber mekanismoa nondik sortu da "ustez + partizipioa", izanki oso mekanismo interesgarria. [⇶]

Ez soilik estruktura sintaktiko bat, baizik-ere mekanismo sintaktiko bat

Aurreko sarreretan ikusi ditugu zenbait aukera sintaktiko ezberdin zeinekin eman ideia bera. Ikus ondorengo zerrenda, non, abiatuz tikan aukera guztiz buruazkenak, helduko gara ki aukera guztiz burulehena:

Jangoikoa engañatzen duelako ustes
Jangoikoa engañatzen duela ustes
Jangoikoa engañatu ustes
Ustes-ezen Jangoikoa engañatzen duela
Ustes-eta Jangoikoa engañatzen duela
Ustes-ezen Jangoikoa engañatzen duen
Ustes-eta Jangoikoa engañatzen duen
Ustes Jangoikoa engañatzen duela
Ustes Jangoikoa engañatzen duen
Ustes Jangoikoa engañatu
Ustes engañatu Jangoikoa (224). LE-Ir. [OEH]

Hor ez dugu soilik estruktura sintaktiko bat ("Ustes engañatu Jangoikoa"), baizik-ere mekanismo sintaktiko bat. [⇶]

"Ustes engañatu Jangoikoa" = "Jangoikoa engañatu ustes"

Aurreko mezuan hitz egin dugu buruz desdoblamendua-e estrukturá "ustez" an "... atsegin egin uztez",  nondik sortu da alternatiba burulehená "uztez ... atsegin egin", non "uztez" mugitu edo dislokatu da ki hasiera-e perpausa. 

Adibide horretan, baina, aditz-partizipioa ("atsegin egin") ez da mugitu, eta hala, agertzen zaigu an bukaera-e perpausa ("uztez ... atsegin egin"). Ikus, ordea, ondorengo adibidea non partizipioa ere mugitu da ki posizio burulehena (respektu bere osagarria):

Ustes engañatu Jangoikoa.  (224). LE-Ir. [OEH]

zein, aurreko sarrerako ereduan, izanen litzake hau:

Ustes Jangoikoa engañatu.

non partizipioak itxiko luke perpausa; eta zein, eredu buruazken betean, izanen litzake hau:

Jangoikoa engañatu ustes.

Goragoko versioa ordea (esan nahi baita "Ustes engañatu Jangoikoa") dá guztiz burulehena, aurrena doalarik nexu estrukturala ("Ustes"), gero aditza, zein kasu honetan den aditz-partizipioa ("engañatu"), eta azkenik aditz-osagarria ("Jangoikoa").

Hor, aparte erabili "ustes" desdoblamendua, orobat erabili da VO estruktura, zein ez den baizik desdoblamendu burulehena-e OV, halatan ze, emaitza agertzen dá guztiz burulehendua. [⇶]

"hari atsegin egin ustez " = " ustez hari atsegin egin"

Jarraituz kin "ustez..." tresna, ikus ondorengo adibidea an betiko OEH:

Eraman zuten haren burua Dabit gana, uztez hari atsegin egin. Lg I 299. [OEH]

non "ustez" (esan nahi baita "uste(aga)z" edo "ustearekin") osatzen da kin aditz-partizipioa. Eta gauza da ze hori bera adieraz liteké honela ere:

Eraman zuten haren burua Dabit gana, hari atsegin egin uztez.

non, orain, "uste + z" estruktura nominala jarraikitzen zaio ki aditz-partizipioá "atsegin egin".

Gainera, pentsatzekoa da ze azken egitura buruazken hori ("... atsegin egin uztez") sortuko zén lehenago zein aurreneko estruktura burulehena ("uztez ... atsegin egin"), eta hor gertatu dela desdoblamendu bat, halatan ze, orain, dauzkagú bi aukera, bata buruazkena, eta bestea burulehena. [⇶]

"uste eze" fusionatu liteke an "ustez"

Aurreko sarrera batean ikusi dugu "ustez eze" edo "uste-ze" estruktura sintaktikoa, eta nóla horren aldaera bat zén "ustez-e" (Eibar aldeko hiztegia), zeinen adibide bat topa dezakegu an weborriá Bergarako euskara:

2. ustez. (c). izena. Ematen du. Beti artzekuekin dago, ustez e bere kontura bizi gala./ Liñuak loria ederra eukitzen dau, anillan kolorekua, dana berdiñ-berdiñ, ustez itxasua dala. Aniz. [Bergarako euskara]

Bi adibide horiek bádatoz an OEH ere, eta bigarren horrek, non erabili "ustez" soila, bádakar bere sarrera propioa an terminu hauek:

USTEZ: Como si. "Liñuak loria ederra eukitzen dau, anillan kolorekua, dana berdiñ-berdiñ, ustez itxasua dala" Elexp Berg. [OEH]

Eta interesgarria iruditu zait ikustea nóla "eze" partikula, hasieran independentea, joan den atxikitzen ki bere aurreko aditza harik-eta heldu ki bere fusio totala an formá "ustez" (zeintaz esan behar da ze nahastu liteke kin "uste + z", zeinen esanahia den ezberdina). [⇶]

"uste eze...": "Konparaziño matiza emoten detsa esandakuari,..." [Eibar aldeko hiztegia]

"uste eze" dá beste estruktura interesgarri horietako bat kin "eze" (edo antzekorik). Ikus honako adibideok, zein agertzen an Eibar aldeko hiztegia:

Interesgarria iruditzen zait nóla: konparaziño matiza emoten detsa esandakuari, baiña konpletiba itxuria be badaka, halatan ze itzul liteke nola "como si...".

Bestalde, hor ikusten dugu a-aldaera "uste-ze" eta, interesgarriki, "ustez e" ere, non akaso egokiagoa litzake idazteá "ustez-e", kin gidoia, adieraziz ze "e" atono hori bihurtu dá klitiko, esan nahi baita fonetikoki dependente, respektu "ustez", berdin ere nola gertatzen an "uste-ze", non gidoiak adieraziko liguke a-dependentzia fonetikoa e-"ze" respektu "uste", zeintan apoiatzen den eta zeinekin batzen den. Eta bide horretatik ez legoke txarto bideratua idazteá "uste-eze" ere. [⇶]