Azken sarreran, Gilen-ek dio, referituz ki textua zein gatozen komentatzen
hemen eta
hemen:
Baldin
atxiki nahiko banu gaztelaniaren sintagma-ordena (nahiz eta, libreki
aritzera, beste era batean antolatuko nukeen ia seguru), honelatsu
emango nuke euskara batuan:
Eusko Ikaskuntza-Sociedad de Estudios Vascos (EI-SEV) da entitate bat zientifiko kulturala, izaera pribatukoa, zeina 1918an fundatu baitzuten Araba, Bizkai, Gipuzkoa eta Nafarroako Diputazio Foralek nahizik (eta) eman erantzun global eta integratzaileak Euskal Herriaren erronka sozialei, aintzat hartuz haren lurralde-berezitasunak eta gaindituz hesi administratibo, ideologiko eta sozialak.
Ni behintzat konformatzen nahiz, gaur gaurkoz, "progresibotasun" horrekin.
Nik orain hitz egin nahi nuke gain estrukturá "
nahizik eman..." zein Gilen-ek erabili hor. Estruktura horrek damaigu
eredu guztiz funtzional bat (
nexu subordinatzaile burulehena + partizipioa) eze
ezin hobeto prestatzen gaitu ki jaso informazio xehetuagoa ti osagarri
potentzailki luze edota
konplexu edo
ezusteko bat (justuki erábiliz
nexu subordinatzaile burulehen bat eta partizipio bat).
Eta gauza da ze
aukera
hori dá guztiz hedagarria ki beste edozein mota e perpaus
subordinatuak, lortuz alde batetik artikulazio koherente eta
efektiboagoa (nexuak eta aditzak ematen baituté oinarrizko informazioa),
eta bestetik aditz-erabilera sinpleagoak, ez baita gutxi. Dudarik gabe,
halako aukerak, non
nexu burulehenek aurkezten dituzté perpaus subordinatuak eta
aditz sinplifikatuek euren osagarriak, izanen lirake
aurrerapausu itzela respektu aukera
buruazken aski zurrunak, zeinekin sortzen diren diskurso sintaktikoki
ondo baldintzatuak. Dudarik gabe, horixe da bide ona, garabidea.
Eta, bai, akaso horixe izan beharko litzake
lehenengo fasea an garapen sintaktiko
graduala on euskara batu estandarra, zeinetan
normaltasunez erabili ahalko lirake nexu burulehenak ki iragarri
edozein modutako perpaus subordinatuak, eta non partizipioek ondo zimentatuko lukete ondoko osagarrien interpretazioa (laguntzaile
eliptikoak izan beharko lirake aukerakoak
noiz ere funtzionalak diren).
Baina, behin horra ailegatuta, edo hobeto
aldi berean, orobat joan beharko ginake
lantzen baliabide burulehenak zeinekin aurkeztu
sintagma nominal
luze edota konplexuak (nola adibidez "
artén A eta B", edo "
gain...",
edo "
burúz..." edo "
aldéz..." edo "
aurká..."), eta zein
diren
guztiz beharrezkoak ki erlajatu estuasun sintaktiko komunikatibo buruazkenak. Hor, sinpleki aplikatu beharko lirake euskararen
mekanismo sintaktiko sortzaileak, zein diren
euskararenak eta zein, bestalde,
horretarako dauden.
Bigarren fase horretan gerotxoago, edo
hobeki gaurdanik, orobat landu beharko litzake
edozein bide posible (adibidez
morfologiak eman ahal ditu aukera ederrak) nondik lortu baliabide
funtzionalak zeinekin artikulatu
era guztietako sintagma burulehen irekiak,
jarraituak,
potenteak eta, azken buruan,
eraginkorrak (zeinen efektu komunikatiboa den
etengabekoa).
Zenbat eta
lehenago héldu
haruntzago,
hobeto. [398] [
>>>]
Etiketak: aditza, ezbidea, garabideak, gradualki, koherentzia sintaktiko-interpretatiboa, mekanismoak, nahizik