Comrie (1999): "The earliest, abstract native system [referitzen da ki istema binarioa bat], operates efliciently only for the very lowest numerals,..."

Atzokoan genioén ze sistema numeriko binarioa, nahiz ez-gutxitan izán aurreneko garapen numerikoa an hizkuntza ezberdinak, ez da baliagarria azpi baldintza orokorrak (zeintan askotan erabili beharko dirén kantitate ondo altuak). Moreno Cabrera-k, ordea, ez du ikusten báizik sistema horren potentzia matematiko-teorikoa, zein ez den aplikagarria ki erabilera humanoa. Baina, adibidez Comrie linguista famatuak ez du ezta argudiatu behar ere sistema horren inefizientzia noiz dioén ondorengoa referitua ki hizkuntza harauaiarra:

The earliest, abstract native system [sistema binarioa on Harauai hizkuntza], operates efliciendy only for the very lowest numerals, as expressions rapidly become very long. [Comrie 1999:85]

Bai, soilik for the very lowest numeral an kontraste bizia kin atzoko afirmazio nahasgarria ganik Moreno Cabrera (2004). [2243] [>>>] [A1] [A1-2] [A1-3] [A1-4] [A2]

Moreno Cabrera (2004): "Este sistema posibilita contar hasta números muy elevados. Y no es otro que el sistema binario de la informática moderna..." [Faltsua noiz aplikatua ki gizakiok, zein diren gure gaia]

Zioén Moreno Cabrera-k an atzoko sarrera:

Este sistema [alegia, sistema binarioa] posibilita contar hasta números muy elevados. Y no es otro que el sistema binario de la informática moderna... [Moreno Cabrera, 2004:264]

Baina, hor Moreno Cabrera egiten ari da nahasketa engainagarri bat arten sistema horren posibilitate matematiko teorikoak eta haren posibilitate humano praktikoak, zein diren azaleratzen noiz analisi horretan sartzen dugún giza-prozesamendua. Esan nahi baita ze, prozesamendu-kostu humanoak konsideratuz gero, goragoko afirmazio hori ez da egiazkoa, baizik faltsua, sortua ti razonamendu falaze bat.

Zeren hor Moreno Cabrera, nahizik demóstratu bere afirmazio hori, esanen digú:

Y no es otro que el sistema binario de la informática moderna. [Moreno Cabrera, 2004:264]

Aski bistan denez, Moreno Cabrera hor ari dá nahasten ordenagailuek egin ahal dutena eta gizakiok egin ahal duguna, zein dén oso ezberdina, halan ze ordenagailuek egin ahal dutena ez da hedagarria edo aplikagarria an gizakiak, zein diren gure gaia, eta zein diren anitzez mugatuagoak zein ordenagailuak an euren potentzialitate prozesatzaileak.  

Ezin dira nahastu ordenagailuak eta gizakiak ki saiatu demostratzen ze sistema binarioa ez da oso problematikoa an zenbaketa altuxeak, eta zér esanik ez an zenbaketa are altuagoak. Argumentazio hori dá falazia bat, eta ondorioa falazea (ikus biharko sarrera). [2242] [>>>] [A1] [A1-2] [A1-3] [A1-4] [A2]

Bat-adibide ti sistema numeriko binarioak: hizkuntza arandarra (Australia)

Atzokoan aipatzen genituén sistema numeriko binarioak ki adibidetu teknologia bat zein izan ahal den akaso oso egokia azpi baldintza eta behar sinpleak baina zein den bihurtzen erabilgaitza noiz beharrrak handitzen diren:

Horrela, hainbat hizkuntzetako sistema numeriko binarioak (zein zirén egokiak ki eman kantitate baxuak) bihurtu zirén oztopo noiz eman nahi zirén kantitate handiagoak; edota, era berean, esapide multiplikatiboak sortzean, "-ko" sufijoa garai batean izan zitekén aurrerakuntza interesgarria baina soilik azpi baldintza eta exigentzia sinpleak, eta ez azpi baldintza orokorrak.

Baina irakurleak ez du zértan jakin zér den sistema numeriko binario bat, halan ze emanen dugú horren adibide bat aterea ti hizkuntza australiar bat, hizkuntza arandarra, non dúten erabiltzen sistema numeriko binario inkonpleto bat kin lau kantitate hauek:

ninta = bat

tara = bi

tara-mi-ninta = hiru

tara-mi-tara = lau

Hortik aurrera erabiltzen dituzté expresioak nola "anitz" edo "gutxi" (horregatik da inkonpletoa). Ikus ondoko pasarte luze samarra ti nire artikulua titúlatzen "Buruz hizkuntzen garapen sintaktiko-diskursivoa" (1914:113-114) non den aipatzen sistema numeriko arandarra:

Hortxe dugú sistema numeriko binario bat, zein, genioenez, ez den batere aukera arraroa arten sistema numeriko primigenioak (an zentzua te "aurrena sortuak"). Jakina, primigenioa izateak ez digu ziurtatzen bere ondoko efizientzia orokorra (azpi baldintza eta exigentzia orokorragoak). [2241] [>>>]

Erantzunez ki Moreno Cabrera (1): Teknologia

Moreno Cabrera (MC) mintzo zaigú gain ...

… la falacia de considerar que las lenguas son una especie de objeto que utilizamos para comunicarnos. Es evidente que un cuchillo romo no corta igual que uno afilado y, por tanto, un cuchillo romo limita nuestra capacidad de cortar y un cuchillo afilado la potencia. Pero las lenguas no son objetos que se utilicen para comunicarnos, sino que son el producto siempre efímero, inestable y ocasional de la puesta en práctica de la capacidad lingüística de los seres humanos. … No parece lícito, desde un punto de vista lógico, observar una determinada actuación y luego decir que esa actuación limita o potencia esa misma actividad. Por tanto, desde el punto de vista que mantengo aquí, no tiene sentido la pregunta de si tal lengua tiene o no mayor capacidad comunicativa que otra. (Moreno Cabrera 2014:66-67, enfasia nirea)

Baina, zein hitz-joku mota da hori guztia? Zer esan nahi du ze aktuazio batek ezin lezake mugatu edo potentziatu ber aktuazioa? Zergátik aizto zorrotz batek ahal du potentziatu aktivitatea on moztu ogia, eta zenbaki-siztema zorrotz batek ezin du potentziatu aktivitatea on kuantifikatu zénbat ogi dauzkagun? Zer dala-ta ezin genezakeen konparatu ea eraginkorragoa dan (errazagoa, zehatzagoa...) kuantifikatzea numerikoki (zenbakitzea) edo anumerikoki (subitizatzea)? Konparazio hori ez da soilik zilegi, baizik egin egin dala.

Erakutsia izan danez (ikus nire artikulua an Mikelen liburua), zenbakiak ez dira baizik tresna kognitibo zenbatzaile berezitu eta zorrotzak zein dúten laguntzen egiten errazago eta zehatzago aktivitatea on kuantifikatu. Hortaz, guztiz zilegi da esatea ze zenbakiak dirá nola aizto zorrotzak zeinekin ebakitzen dugún zenbatasuna an modu eroso bezain preziso, bitárten zenbatze anumerikoa litzakén nola aizto kamutsa, zein «es evidente que […] no corta igual que uno afilado y, por tanto, […] limita nuestra capacidad de cortar [zenbakien kasuan: de contar] y un cuchillo afilado la potencia».

Eta ber gauza esan daiteke respektu tresna linguistikoak zein erabiltzen diren ki koordinatu edo subordinatu perpausak edota sintagmak: tresna horiek ere dute laguntzen "ebakitzen" gure mezuak erosoago, fluituago eta egokituago respektu gure intentzio komunikatiboak an edozein diskurso-mota, ahoz edo idatziz (argi eta garbi potentziatuz gure ahalmen rekursibo-diskursiboa). Eta hortxe zentratu beharko litzake debate hau, justuki an esparrua on mekanismo liguistiko zehatzak, aztertuz euren tresnatasuna azpi baldintza komunikatibo orokorrak, non, esan gabe doa, sartzen dirén exigentzia linguistiko konplexuak an edozein textuinguru komunikatibo. Ikus:

Structures such as finite complementation may be likened to linguistic  “tools“ or “technology“. The cognitive ability to handle finite complementation must have already been a feature of the human brain in the more distant past. But in the development of human society, tools and technological practice lag behind cognitive potential (Renfrew 1996). The appearance of the actual mechanisms of finite complementation, the lingusitic “technology“, seems to be a recent feature in the history of many languages. (Deutscher 2000:185-186, enfasia nirea)

MCk, eginaz galá on bere kapazitate nahastaile sinesgaitza, nahi du desbideratu debatea. [198] [⇶] [A1] [A1-2] [A1-3] [A1-4] [A2]

-------------------------------------------------------

Ikus ere:

• Sintaxia da ekonomia purua
• Bai, ekonomia hutsa
  
• Sintaxia eta sintaxiaren evoluzioa ulertzeko ez dugu relevanteki behar biologiarik, baizik logikarik
• Baliabide funtzionalak gradualki

 

Mikel Mendizabal Ituarte: "Hizkuntzen berdintasun komunikatiboa: mitoa ala errealitatea?"

Zaila izaten da topatzea linguista ortodoxoak zein sar daitezen an debatea gain desberdintasun funtzionala on sintaxiak (hizkuntzak). Horrexegatik oso eskergarria da irakurtzea liburu bat non bi hizkuntzalari ortodoxo bezain ezagun saiatzen diran defenditzen euren posizio berdintzailea (Miren Azkarate eta Moreno Cabrera: zinez eskerrak bioi). Zorionak ki autorea, Mikel Mendizabal Ituarte.

Debatearen beste aldean, posizio heterodoxoan, irakurleak aurkituko dú Bernard Bichakjian hizkuntzalaria, zein ez den hain ezaguna nola goiko biak, nahiz izán autorea on oso referentzia garrantzitsuak an topikoa zek gaitún okupatzen. Azkenik, nik neuk ere egin dut nire ekarpena, zeintan erabili ditudan zenbait baliabide prepositibo, batzuk euskaratik hartuak, eta beste batzuk euskaratik eratorriak.

Apárte material hori zein den publikatu, artikulugile batzuek idatzi dituzté zenbait erantzun (bigarren txanda batean) zein ez diren publikatu afin ez luzatu liburua, nahiz berez izán oso interesgarriak ki valoratu zéin den ekarpen bakoitzaren kalitate zientifikoa. Blog honetan saiatuko gara komentatzen zerbait respektu erantzun horiek.

Tituluan esan bezala, liburua deitzen dá "Hizkuntzen berdintasun komunikatiboa: mitoa ala errealitatea?" (Mendizabal, 2014) eta argitaratu da an Utriusque Vasconiae (zorionak ki Utriusque Vasconiae ere). Hauxe da azala:

On egin! [197] [⇶]