"zein" moduko erlatiboetan, informazio rhematikoena (finena, informatiboena) kokatzen dá an posizio postverbala, naturaltasun osoz, neutrotasun osoz

Azken egunotan ari gara mintzatzen burúz hitz-ordena nagusia an perpaus erlatibo prepositiboak kin "zein", alegia:

zein + adizkia + gainerako osagaiak

zein dén guztiz koherentea kin perpaus horien jatorri galdetzailea (ikus atzokoa). Gaur soilik azpimarratu nahi genuke ze, ordena horretan, perpaus erlatiboko aditza eta geroko osagarriak izaten dirá tipikoki informazio berria (izaten dirá rhematikoak), hala nola ere ze informazio rhematikoena (finena, informatiboena) kokatzen dá an posizio postverbala, naturaltasun osoz, neutrotasun osoz. [2672]

Jatorri galdetzaileko "zein" erlatiboak: galdera indirektoak erantzun bihurtuak (eta hortaz, jatorriz: "zein + adizkia + gainerako osagaiak", murriztaileak, mugagabeak eta erámanez "-n" subordinazio-marka)

Atzo eta herenegun ikusi dugú ze "zein" moduko perpaus erlatiboetan ordena nagusia izaten dén hau:

(1 ORDENA) zein + adizkia + gainerako osagaiak
( ... ) kontritioneaz bertze dolore molde bat, parabisurako loriaren galtzeko, edo ifernuko
penetara ioaiteko beldurtasunetik heldu dena, zein deitzen baita: Arritio, Acrizionea.
(Axular: Gero, 1643)

[Alberdi-García, 1998:246-247]

non aditza kokatzen dén justu atzén anaforiko erlatiboa ("zein"), eta aditzaren ondoren beste osagai guztiak.

Gaurkoan gogoratu nahi genuke ondorengo bi sarrera hauek non justifikatzen genituen halako perpausen zenbait ezaugarri ("zein + adizkia + gainerako osagaiak", murriztaileak, mugagabeak eta "-n" subordinazio-marka) an euren jatorri galdetzaile, eta zehazkiago an euren jatorri galdetzaile indirektoa:

• [409] Jatorri galdetzaileko "zein" erlatiboak: jatorriz murriztaileak, mugagabeak eta VOak

Aurreko sarreran bervisitatu dugú hori-prozesua nondik euskarak garatu zituén bere nexu erlatiboak tik galdera-erantzun korrelatiboak, jarráiki bere bide propioa, zein zen, ageri denez, universala ere. Eta gauza da ze justuki jatorri galdetzaile horrek ematen dizkie "zein" erlatiboei jatorrizko ezaugarri batzuk (zein diren soilik jatorrizkoak, ez gehiago eta ez gutxiago) zein diren ondo interesgarriak:

• Jatorriz murriztaile: sorrera galdetzaile-korrelatiboak berak emanen zien euren jatorrizko izaera murriztailea ere (ikus hemen: V. 33: çein erre ez çiteçan "(solamente) los que no se quemaron", relativo y no final. [87 or.]), zein gero, arazorik batere gabe, zabalduko ziren garatuz erabilera azaltzaileak ere (eta ondo da hori), baina gogora dezagun behintzat ze jatorriz zirén murriztaileak.
• Jatorriz mugagabe: sorreraz galdetzaileak direlarik ("zein", "zeinen", "zeini"...), jatorriz mugagabe izanen ziren (ikus hemen: V. 33: çein erre ez çiteçan "(solamente) los que no se quemaron", relativo y no final. [87 or.]), eta gero, arazorik batere gabe, zabalduko ziren garátuz erabilera mugatuak ere (eta ondo da hori), baina gogora dezagun behintzat ze jatorriz zirén mugagabeak.
• Jatorriz VO: sorreran galderak daudelarik, aditzek izanen zuten joera handia (nahiz antzinako garai hartan ez hain markatua nola egun) ki joan justu atzén galdetzailea (nola egin ohi da galderetan) eta lehenago ze perpauseko beste osagarriak, nola izan ahal dén objetua (VO); eta gero, arazorik batere gabe, estruktura hori zabalduko zen ki beste ordenamendu batzuk ere (eta ondo da hori), baina gogora dezagun behintzat ze jatorriz zirén VO.

Azken boladan akaso pentsa liteke ze "zein" erlatiboak izan ahal dira soilik azaltzaile-mugatu-OV, halan-ze ondo etor daiteke gogoratzea euren sorrera murriztaile-mugagabe-VO-a.

Bide beretik, ondorengo sarreran gehitzen genuén "-n" subordinazio-marka ki aurreko hiru jatorrizko ezaugarri horiek:

• [410] "zein" erlatiboak: aukeran murriztaile, mugagabe, VO eta... gabén subordinazio-marka

Azken sarreran aipatzen genituén zenbait mota on "zein" erlatiboak (mota murriztailea, mota mugagabea, VO ordena an perpaus erlatiboa), zein, izanik ere ondo sustraituak (tik sorrera bera on erlatibo horiek) eta izanik ere ondo interesgarriak diskursiboki, ez diren gaur egun gomendatzen (an instantzia ofizialak), baizik, gehiago, desgomentatzen:

Ikus: "Zein" erlatiboa: zer hintzen eta non hago!

Aldiz, eta nola komentatzen genuen hemen, báda erlatibo horien laugarren jatorrizko ezaugarri bat zein, aitzitik, aldezten den. Ari naiz burúz beharra ki erabili "-n" subordinazio-marka an perpaus erlatiboak, zein ez litzakén baizik zeharkako galderetako "-n" bera.

Dakigunez, zenbait autoreren lumetan, jatorrizko erabilera hori zabalduko zén ki erabilera arinagoak non ez zen itsasten halako marka subordinatiboa:

Ikus: Aukerako "-(e)n" edo "bait-" an aditz laguntzaile subordinatuak
edo:  Ez genuke eginen baizik segitu bidea zein zabaldu zuten zenbait idazle zaharrek 

Sarrera horietan genioenez, aukerako "-n" subordinazio-marka erlatiboa dá beste aukera sinplifikatzaile interesgarri bat zein ez litzaken galdu behar.

Nolabait esanda, jatorri galdetzaileko perpaus erlatibo horiek izanen liraké  galdera indirektoak erantzun bihurtuak (eta hortaz, jatorriz: "zein + adizkia + gainerako osagaiak", murriztaileak, mugagabeak eta erámanez "-n" subordinazio-marka). [2671] [>>>]

Alberdi-García (1998): "Datu hauetatik ageri denez,... autoreek ["zein" erlatiboetan] adizkia izenordainaren atzean bertan kokatzeko joera agertzen dute."

Atzoko sarreran ikusten genuen ze euskararen tradizioan perpaus subordinatu erlatiboak erabili dirá ondo nagusiki an ordena hau:

(1 ORDENA) zein + adizkia + gainerako osagaiak
( ... ) kontritioneaz bertze dolore molde bat, parabisurako loriaren galtzeko, edo ifernuko penetara ioaiteko beldurtasunetik heldu dena, zein deitzen baita: Arritio, Acrizionea.
(Axular: Gero, 1643)

[Alberdi-García, 1998:246-247]

non aditza kokatzen dén justu atzén anaforiko erlatiboa ("zein"), eta aditzaren ondoren beste osagai guztiak. Gaurkoan nabarmendu nahi genuke ze ordena horren nagusitasuna joan zén areagotzen mendez-mende harik XIX. mendea, non hurrenkera horrek lortu zuén bere kota maximoa, alegia %60 respektu erlatibo prepositibo guztiak, nola ikusi ahal dugun an ondorengo datuak on Alberdi eta García:

Autoreek konkluitzen dutenez:

Datu hauetatik ageri denez, ordena nagusia lehenengoa da, hau da, autoreek adizkia izenordainaren atzean bertan kokatzeko joera agertzen dute.[Alberdi-García, 1998:246-247]

hau da: zein + adizkia + gainerako osagaiak. [2670]

Xabier Alberdi-k eta Julio García-k (1998) aztertzen dute nolákoa izan den hitz-ordena barnén perpaus subordinatu prepositibo oinarrizkoenak ("zein" erlatiboak): nagusiki "zein + adizkia + gainerako osagaiak"

Amaitzen genuen atzo esánez ze:

Baina kontua da ze, euskara idatziaren hasieratik bertatik, existitzen dira perpaus subordinatu prepositiboak ere, non objetua normaltasun eta neutrotasun osoz kokatu ohi dén atzén bere aditza, antzera nola an anitz perpaus printzipal.

Horren harira, azter daigun nóla osatu ohi dirén an euskal tradizioa perpaus subordinatu akaso oinarrizkoenak eta inportanteenak (gure ikuspuntutuk, perpaus erlatiboak), jarráiki lana on Xabier Alberdi eta Julio García titulatuá "'Zein (...) bait- / -n' erlatiboa: Literatura-Tradizioa" (1998), non aurkitzen dugún ze "zein" moduko perpaus erlatibo horietanen barne-ordena hagitez maizkoena dén hau:

(1 ORDENA) zein + adizkia + gainerako osagaiak
( ... ) kontritioneaz bertze dolore molde bat, parabisurako loriaren galtzeko, edo ifernuko penetara ioaiteko beldurtasunetik heldu dena, zein deitzen baita: Arritio, Acrizionea.
(Axular: Gero, 1643)

[Alberdi-García, 1998:246-247]

Alegia: zein + adizkia + gainerako osagaiak. [2669] [>>>]

Zértan oinarritzen da Juan Garzia ki arautu ordena neutro bakar zurrun hori?

Zértan oinarritzen da Juan Garzia ki arautu ordena neutro bakar zurrun hori? Juan Garzia oinarritzen da an hitz-ordena on perpaus subordinatu postpositiboak (non objetua kokatzen dén lehenago ze bere aditza):

Euskaraz, esate baterako, eman ditugun aldaera horietatik guztietatik, garbi dago zein baliatuko genukeen, kanonikoki,  honelako egitura batean: 

[perpausa] + -( e )NEZ GERO → 

[subjektua + objektua + aditza] + -(e)NEZ GERO

[Garzia, 2014:27]

Baina kontua da ze, euskara idatziaren hasieratik bertatik, existitzen dira perpaus subordinatu prepositiboak ere, non objetua normaltasun eta neutrotasun osoz kokatu ohi dén atzén bere aditza, antzera nola an anitz perpaus printzipal. [2668] [>>>]

Horrá Juan Garzia-ren ereduko ordena transitibo neutro bakarra: Sujetua-Zirkunstantzialak-Datiboa-Objetua-Aditza

Esaten eta galdetzen genuén atzo:

Hor nahiko genuké informazio gehiago burúz nóla ordenatzen dirén gainerako osagai horiek tartén sujetua eta aditza. Eta, momentu honetan, bereziki interesatzen zaigú nón kokatzen den objetua an esaldi transitibo neutroak. Bihar saiatuko gara erantzuten ki galdera hori.

eta joaz ki Mounole-ren referentzia nagusia, zein dén Juan Garzia-ren "Esaldiaren antolaera. Funtzio informatiboak gako." (2014), aurkitzen dugú honako erantzuna, erakutsiz zéin den Garzia-ren ereduko ordena transitibo neutro bakarra: 

Sujetua (erg.) - Zirkunstantzialak - Datiboa - Objetua - Aditza

Eta erántzunez ki gure bigarren galdera, eta jarráiki Garzia (2014), esaldi transitibo neutroetan objetua kokatzen dá justu aurrén aditza. Horixe. [2667] [>>>]

Mounole (2024): "Euskarazko oinarrizko perpausa subjektuarekin hasi eta aditzarekin bukatzen da."

Hortaz, joan gaitezen ki mamia. Nolákoa da euskararen ordena neutroa (edo oinarrizkoa) aráuz Mounole hizkuntzalaria eta Gramatika Batzordeko euskaltzaina?

Euskarazko oinarrizko perpausa subjektuarekin hasi eta aditzarekin bukatzen da (229). Haien artean kokatzen dira gainerako osagaiak (predikatu osagarria, objektua, datibozko objektua...). [Mounole, 2024:129]

Beraz, euskararen hitz-ordena neutroa ofizialki "... aditzarekin bukatzen da". Gainera:

Haien artean kokatzen dira gainerako osagaiak (predikatu osagarria, objektua, datibozko objektua...). [Mounole, 2024:129] 

Hor nahiko genuké informazio gehiago burúz nóla ordenatzen dirén gainerako osagai horiek tartén sujetua eta aditza. Eta, momentu honetan, bereziki interesatzen zaigú nón kokatzen den objetua an esaldi transitibo neutroak. Bihar saiatuko gara erantzuten ki galdera hori. [2666] [>>>]

Celine Mounole hizkuntzalari eta euskaltzainak (Euskaltzaindiko Gramatika-Batzordekoa) eskaintzen digú aukera ezin hobea ki gogoratu euskararen hitz-ordena ofiziala

Herenegun genioén ze:

Tipikoki, holako desoreka informatiboak gertatzen dira zeren Berria-n (jarráiki basikoki Juan Garzia-ren eredua, nola izaten den ohikoa an euskararen instituzio publiko guztiak) inposatu da eredu linguistiko bat zein dén pozoi hutsa ganá euskal diskurso neutroa berdin nola ganá euskal diskurso expresiboa. Errepikatzen dugú: pozoi hutsa.

eta akaso komeniko litzake gogoratzea gaur egun guztiz nagusi dabilen euskara-eredu formala, aprovetxatuz ze Celine Mounole hizkuntzalari eta euskaltzainak (Euskaltzaindiko Gramatika-Batzordekoa) eskaintzen digú aukera ezin hobea bidéz bere "Iparrorratza. Kalko eta huts ohikoenen saihesteko bidelaguna", publikatua oso berriki, an 2024. Horrá azala:

Liburu horretan aurkitzen dugú kapitulu bat dedikatua ki huts sintaktiko ohikoenak, zeinen barruan autorea mintzo dén burúz hitz-ordena an sekzio berezi bat:

Ikusi ahal dugunez, lehenengo momentutik, referentzia nagusia dá Juan Garzia (2014, "Esaldiaren antolaera. Funtzio informatiboak gako.", UPV/EHUko Argitalpen-Zerbitzua). Jarraitukó. [2665] [>>>]

Zoritxarrez, Euskaltzaindia-ren indarra ez datza an bere sensibilitate funtzionala: "zergapetu" versus "zergatu"

Sintaxia da esparru zentrala non bilatu behar dirén aterabideak ki oraingo egoera itogarria, baina bádira beste arlo batzuk zein joan behar dirén revisatzen eta fintzen, hala nola nagusiki adizkiak edota lexikoa. Azken honetaz, ikusten genuén atzo eta herenegun nóla Berria egunkarian erabiltzen zén "zergapetu" aditza an:

"EBk 26.000 milioi euroren inportazioak zergapetuta erantzungo dio AEBei"

bitárten guk erabiltzen genuén "zergatu", silaba bat laburragoa eta, gure ustez, neutroagoa ere.

• Alde batetik, "zergatu" laburragoa da, eta gogoratu behar dugu zé inportantea dén lexiko laburra noiz erábili sintaxi buru-azkena (unitate uztargarriak ahalik-eta laburrenak izan daitezen).

• Bestalde, "zergatu" izanen zén sinpleki nola "zerga ezarri", bitárten "zergapetu" aditzak balioko luke nola "zerga pean ezarri", zein bihurtzen dén pittin bat redundantea gabén beharrik (nahikoa dá "zerga ezarri"), eta ondorioz, pittin bat markatuagoa, gutxio neutroa.  

Gainera, bi aldaera horiek agertzen dira an OEH, elkarri referentzia eginez:

baina soilik "zergapetu" agertzen da an EH (hiztegi ofiziala):

Behin EH-n aukeratuta, praktikoki soilik erabiliko dá "zergapetu" luzeagoa, redundantetxoagoa, eta markatuxeagoa. 

Gure ustetan, biak egon beharko lirake aukeragarri, eta batzuetan "zergapetu" forma izanen litzaké egokiago, nola gertátu adibidez an goragoko OEHko adibidea:

Erkietan gurena, orain zergapetua!

non azpimarratu nahi dén zergaren zama zeintaz erabiltzailea kexu den; baina gehienetan nahikoa izanen litzaké "zergatu" arinagoa, gainera aberástuz lexikoa kin aukera motzagoak eta matizatuagoak. Zoritxarrez, Euskaltzaindia-ren indarra ez datza an bere sensibilitate funtzionala. [2664] [>>>]

Inposatu da eredu bat zein dén pozoi hutsa ganá euskal diskurso neutroa berdin nola ganá euskal diskurso expresiboa. Errepikatzen dugú: pozoi hutsa

Kritikaten genuén atzo honako titular hau zatio arrazoi komunikatiboak:

"EBk 26.000 milioi euroren inportazioak zergapetuta erantzungo dio AEBei"

Hor, justuki azken hitzean enteratzen gara ze titularra ari da burúz Amerikako Estatu batuak ("AEB"), eta soilik azkenaurreko hitzetan ("erantzungo dio") konturatuko gara ze hitz horien aurreko informazioa referitzen da ki Europar Batasuna-ren erantzuna ki AEB. Esan nahi baita ze hasiera horretan joanen gara jasotzen informazio oso zehatza zein ez dugun jakingo ondo uztartzen an gure entendimendua halan-ze gorde beharko dugu an gure memoria harik heldu momentu egokia ki uztartu informazio hori. Horrek esan nahi du ze titular (informazio) hori ez dago ondo aurkeztua (teknikoki esanen genuke ze ez dago ondo thematizatua), holan sórtuz arazo komunikatiboak, desoreka komunikatiboak (atzokoan esaten nuenez, gutxienez hiru aldiz irakurri behar izan nuen ki hasi ulertzen).

Zergátik gertatzen dira gauza hauek? Zeren, orohar hitz eginda, gure hizkuntzalari nagusiek ondo gorde nahi duté euskararen esentzia; askoz gehiago, gorde nahi dute quintesentzia on euskara, zein ez litzaken beste ezer baizik... galdetutako sintagma (teknikoki "galdegaia") eta haren kokapen prezisoa aurrén perpauseko aditza, ez soilik noiz galdera explizitu bat dagoen, baizik-ere noiz ez dagoen galderarik, eta are noiz ez dagoen galderarik eta informazio guztia dén berria, nola gertatu ohi dén an egunkarietako titularrak, hola lórtuz eredu bat zek bihurtzen duén oso askea Altube-ren eredua ("Erderismos", 1929).

Tipikoki, holako desoreka informatiboak gertatzen dira zeren Berria-n (jarráiki basikoki Juan Garzia-ren eredua, nola izaten den ohikoa an euskararen instituzio publiko guztiak) inposatu da eredu linguistiko bat zein dén pozoi hutsa ganá euskal diskurso neutroa berdin nola ganá euskal diskurso expresiboa. Errepikatzen dugú: pozoi hutsa. [2663] [>>>]

Bi titular horiek esaten dituzté gauza ondo ezberdinak, baina hori aparte utzita, zatiaz ere errazago harrapatzen da Gara-ko sintaxia zeinda Berria-koa

 Zioen atzo Erramun Gerrikagoitia-k:

Verba eguinic gain aldaketa interlisguisticoa (edo inter hizcuntzen artecoa) etorri zait gogora ze hori -saltoa hizcuntza batetic bestera- eguiten ohi da ascotan arten daquitenac guehiago ze hizcuntza bat.

Esateraco gaur -eguena 13 martxoa 2025- titular principala an Berria eta Gara eguncariac dira gain thema berbera, batean euscaraz (an Berria) eta bestean (an Gara) gaztelaniaz.
Hara Berriaco titularra

"EBk 26.000 milioi euroren inportazioak zergapetuta erantzungo dio AEBei"

eta hara Garacoa

"La UE responde a Trump con aranceles por valor de 26.000 millones"

Gogoan izanic iracurle euscaldunac (zeinac ba daquien ere gaztelania) nago ni ze guehien guehienac edo guztiac eguin ahalco luquete salto (ezen hartu informatione preferentetzat Garacoa zeren da ulertzeco errazagoa).

¿Ez al da zatiaz ere errazago harrapatzea erdarazco textua (Gara) ze euscarazcoa (Berria)?

Gauza da ze bi titular horiek esaten dituzté gauza ondo ezberdinak. Alde batetik, Berria-ko titularrak dio ze:

EBk AEBei erantzungo dio zergatuz handik egindako inportazio batzuk zeinen balioa dén 26.000 miloi euro.

edo:

EBk AEBei erantzungo dio zergatuz handik egindako inportazio batzuk valoratuak an 26.000 miloi euro

edo baita ere:

EBk AEBei erantzungo dio zergatuz handik egindako 26.000 miloi euroko inportazioak

edo sinpleago:

EBk AEBei erantzungo dio zergatuz 26.000 miloi euroko inportazioak

eta bestetik, Gara-ko titularrak dió beste hau: 

"La UE responde a Trump con aranceles por valor de 26.000 millones" 

alegia, dio ze arantzelen (zergen) balioa izanen dá 26.000 euro, esan ordez ze zergatutako inportazioak (zergatutako oinarria) izanen dirá 26.000 eurokoak. Ondo ezberdinak dira bi gauza horiek, eta esan behar dugu ze Berria-ko edukia da zuzena, EB-k gravatuko ditú bere AEBtiko inportazio batzuk valoratuak an 26.000 euro. Gara-k esan beharko luké:

La UE responde a Trump con aranceles sobre importaciones valoradas en 26.000 millones

Diferentzia horretaz aparte, gauza da ze Berria-ko informazioa (sintaxia) ez da batere ondo ulertzen, bitárten Gara-koa ondo ulertzen den, hala okerreko titularra nola zuzendutakoa ere (nik personalki Berria-koa atzo goizean irakurri nuen, eta gutxienez hiru aldiz irakurri behar izan nuen ki ulertu bere esangura). Akaso bihar saiatuko gara esaten zerbait gehiago burúz titular horiek. [2662] [>>>]

Zénbat-eta aldaketa intralinguistiko gehiago non normaltzen dirén aukera sintaktiko potente eta funtzionalak, orduan-eta aldaketa interlinguistiko gutxiago

Jarraitzen dú herenegungo komentarioak:

Aldaketa da beharrezkoa, are geyo, da derrigorrezko, batez ere aldaketa baldin bada argia, ongi razonatua, inteligentea. Alegia, nola proposatzen diran blog honetan.

Bai, gaur eta hemen, aldaketa (evoluzioa) dá beharrezkoa, eta areago, ezinbestekoa. Esan gabe doa ze euskaran báda tradizio garatzailea ere, zeini eutsi behar zaion arrén ahal izan erantzun ki baldintza eta behar berriak, naturaltasunez.

Zeren, apárte utzita kontuak on kalitate linguistikoa (lotuak kin efizientzia eta eraginkortasun komunikatiboa, zein dirén oinarri-oinarrizkoak), gaur eta hemen baldin aldaketa ezbada intralinguistikoa, alegia barnén hizkuntza, izanen dá interlinguistikoa, alegia artén hizkuntzak. Zénbat-eta aldaketa intralinguistiko gehiago non normaltzen dirén aukera sintaktiko potente eta funtzionalak, orduan-eta aldaketa interlinguistiko gutxiago. [2661] [>>>]

Gabén transgresiorik, ez dago evoluziorik

Zioen atzo komentario batek:

Kulturak beti behar du jende ausarta, jendea zein dagoen prest ki puskatu arauak. Bestela egongo ginen kin legeak, arauak, kultura... on neolitiko. Aldaketa da beharrezkoa, are geyo, da derrigorrezko, batez ere aldaketa baldin bada argia, ongi razonatua, inteligentea. Alegia, nola proposatzen diran blog honetan.

Esaterako, dut leitu azken liburua on Miren Amuriza. Dut atsegin asko, hain zuzen zeren da liburu ausarta, puskatzailea, irrebeentea. Du proposatzen evoluzioa an ba (bat) alderdi on gure hizkuntza. Gero, ahal zaizu gustatu edo ez, hori da subjetiboa baina bilatzen du naturalitea, espresio librea, barruak hustu eta abar, gabe inongo muga. Horregatik du hartzen hainbat espresio tik gaztelania. Zoritxarrez, ez du orokorrean, sinplifikatzen aditzak edo bilatzen sintaxi geyo efiziente. Beno, agian an hurrengo liburua, nork daki.

Bide batez, gaia interesgarria: ba (bat) narrazio buruz nerabezaroa.

nondik hartzen dugún lehenengo esaldia: 

Kulturak beti behar du jende ausarta, jendea zein dagoen prest ki puskatu arauak. Bestela egongo ginen kin legeak, arauak, kultura... on neolitiko.

Bai, oso argi dago ze euskaran, gaur eta hemen, behar dá evoluzioa, eta gabén transgresiorik, ez dago evoluziorik. [2660] [>>>]

Ezin dut bestela imaginatu etorkizun zoriontsu bat

Gaurkoan, amaitutzat eman nahi nuke nire erantzun-sorta respektu ondorengo komentarioa ganik Javier (gogoratu [1], eta baitare [2620], [2621], [2622], [2623], [2624] eta [2625]):

Nire proposamena (ezjakin batena):

III. HEZKUNTZA-MINTEGIA ETORKINEKIN

"Euskara orain" liburua irakurtzen ari naiz. Hizkuntzak, gero ta errezenak, hainbat hobe; baina zure euskara berri/zahar hori aldrebesa iruditzen zait. Ki, ti, i, e... Nik uste soberan dakizula ezinezkoa dela jendeak horrela hitz egin dezala; eta, baita, inork, zu zeu salbu, idatz dezala (Krutwig datorkit burura). Zure jakinduriak (guztiz txundigarria) fruitu hoberik eman dezake, nire uste apalean.

Miresmenetik diotsut eta barkatu atrebentzia.

Eta hor, Javier, esan behar dizut ze guztiz oker zabiltza, ezin okerrago. Nire ustetan, ez dateke duda handirik ezen helduko da eguna non erabiliko dirén euskararen desdobalmendu sintaktiko naturalak, sinpleki zeren desdoblamendu horiek euskara baitira eta ez baitut ikusten batere arrazoi logikorik ki ez erabili euskararen mekanismo eta baliabideak noiz ematen dituztén emaitza guztiz potenteak eta, gaur egun, are ezinbestekoak, hemen eta Japonian. Akaso ez gaur, akaso ez bihar, baina helduko da eguna, heldu behar da eguna, zeren, dakiguna dakigula, nik bederen ezin dut bestela imaginatu etorkizun zoriontsu bat. 

Eta gure hizkuntzalariek, ulertuz egoera, lagundu beharko luketé burutzen lan ezin politago hori. Halaxe genioén an gure "Euskararen garabideak" (2002):

Esan gabe doa, gure filologoek aipatu garabide horietatik lagunduko bagintuzte, hots euskarak inoiz baino argiago erakusten dituen ahulezia eta gabezia komunikatiboak estaltzera dedikatuko balituzte euren talentuak (erruak Herriari leporatuz ibili beharrean) askoz hobe; izan ere hortxe bai dagoela euskalgintzak gaur egun duen zinezko erronka printzipala. Zeren, euskara ez da garatu gabe normaldua izanen, inon ere. Areago, dakiguna dakigula, ezin dut imajinatu etorkizuneko mundu zoriontsu bat non “normalki” mintzatzen diren hizkuntza guztiak garatuak ez diren. Baina ez nadin luza abiaburu honetan. Soilik esan, puntu honetaz, liburu hau euskarari zor zaion garapena emateko aldarria edo manifestua dela, eta euskararen bidetik munduan garapen beharrean diren hizkuntza guzti-guztientzako ere berdin balio duela.  ["Euskararen garabideak", 2002:15]

Nik bederen, Javier, ezin dut imaginatu. Akaso ez gaur, akaso ez bihar, baina helduko da eguna. [2659] [>>>]

Azkenik, ikus daigun "bitartean-eta..." = "bitárten..." (= "while...") forma ere, natural-natural

Azken sarreretan azpimarratzen ari garenez, Blogger-en itzultzaileak naturalki ulertzen eta itzultzen ditú euskararen baliabide sintaktiko desdoblatuak. Horrá beste textu bat, non daukagún "bitartean-eta..." = "bitárten..." = "while..." (ikus [2615]):

Zoritxarrez, alde sintaktiko eta lexikoan mespretxatu dira hainbat estruktura potente eta hainbat hitz argi eta are labur, bitartean-eta, aldi berean, ez diren landu hainbat baliabide fonetiko koipeztatzaile, halan-ze lortu dute estandar bat sintaktikoki oso buruazkena, lexikoki oso nahasia, eta fonetikoki oso rigidoa, zein ez den egokia basikoki ezein esparrutan ere.

zein bihurtzen dén hau:

Unfortunately, in the syntactic and lexical aspects, several powerful structures and several clear and even short words have been neglected, while, at the same time, several phonetic resources have not been developed , so that they have obtained a standard that is syntactically very loose, lexically very confusing, and phonetically very rigid, which is basically not suitable in any field

Natural-natural. [2658] [>>>]

"respektu..." = "with respect to..."

Genioen an [2616]:

... respektu Amuriza-ren datuak (2012),...

zein dén bihurtzen honako hau (erabiliz Blogger-en itzultzaile automatikoa):

... with respect to the data of Amuriza.

Ederto. [2657] [>>>]

"Behin ikúsi..." bihurtzen dá "Having seen..."

 Hasten genuén [2652] esánez:

Behin ikúsi adibide bat kin "kin...", gaurkoan...

zein itzultzaileak ematen duén honela:

Having seen an example with "kin...", today...

Ederki. [2656] [>>>]

Horrá beste baliabide buru-lehen batzuk nola dirén "burúz..." (3 aldiz) edo "lehenago-ze..." konparatiboa

Jakina, gure blogeko itzultzaile automatikoak ez du soilik balio ki itzuli blogeko sarrerak, baizik-ere blogeko komentarioak nola ondorengoa ganik Erramun Gerrikagoitia (ikus originala an [1143]), non dauzkagún baliabideak nola dirén "burúz..." (3 aldiz) edo "lehenago-ze..." konparatibo historikoa, zein gaur egun zoritxarrez aurkitzen dén erabat baztertua an euskal mundua zatio arrazoiak zeinen ulermena eskapatzen zaigun. Horrá Erramun-en komentarioa (diogunez an [1143]), eta segituan haren itzulpena:

Hortxe itzulpen automatikoa;

Berriro anitz esker Erramun zatio zure lan eskerga an euskal mundua. [2655] [>>>]

Blogger-ek ederki: "aráuz..." = "according to..."

Atzokoan aipatzen genuén ondoko paragrafotxoa, nondik bereziki interesatzen zitzaigun "gabén..." baliabide buru-lehena. Gaur, ordea, interesatzen zaigú bukaerako zatia, non daikagún "aráuz..." buru-lehena ere:

..., zeintatik etorriko zirén diferentzia nagusiak aráuz Amauriza-ren analisia.

zeinen itzulpen automatikoa bidéz Blogger (Google) dén hau:

..., from which the main differences would have come, according to Amuriza's analysis.

Ederki. [2654] [>>>]

"kin...", "aúrka..." eta "gabén..." ere berdin naturalki

Atzokoan eta herenegun ikusten genituén Blogger-en itzulpen-adibide batzuk non arazogabe ulertzen eta itzultzen zirén tresna buru-lehenak nola "kin..." edo "aúrka...", besteak beste. Horrá beste adibide bat non agertzen dén "kin..." soziatiboa edo komitatiboa (aterea tik [2616]):

zeinen itzulpen automatikoa dén hauxe:

eta gaurkoan aipatu nahi genuké ondorengo adibidea non erabiltzen dén "gabén...":

zeinen itzulpen automatikoa dén hauxe:

Berdin naturalki. [2653] [>>>]

Gaurkoan "aúrka..." signifikátuz "against...". Ezin naturalago

Behin ikúsi adibide bat kin "kin...", gaurkoan tokatzen da adibide bat kin "aúrka..." (= "kóntra...), zein aurkitzen den an [224]:

Esan nahi baita ze primming sintaktikoak joka lezake aúrka OSV edo OVS noiz konparatuak kin SOV edo SVO, baina ez du eraginik izanen an konparazioa artén SOV eta SVO.

zeinen itzulpen automatikoa dén hauxe:

This means that syntactic priming could act against OSV or OVS when compared with SOV or SVO, but it will not have an effect on the comparison between SOV and SVO .

Irakurri, mesedez, itzulpen guztia ([224]):

Ezin naturalago. [2652] [>>>]

"kin..." doá guztiz naturalki

Ikusten ari gara nóla Blogger-en itzultzaileak (finean Google-ek) ederki ulertzen dituén euskararen tresna buru-lehen praktikoki guztiak, eta gaur aipatuko dugú adibide bat kin "kin..." soziatiboa zein den aurkitzen an bukaera on beheragoko sarrera ([1318]). Horrá adibidea:

... beraz, baztertuko genuke txanponaren regulartasuna kin 0.05eko exigentzia-maila estandarra. 

zeinendako Blogger-ek ematen duén hau:

... therefore, we would reject the coin's regularity with the standard level of exigency of 0.05.

Horré sarrera osoa ([1318]), Blogger-ek automatikoki itzulia ki inglesa:

Guztiz naturalki. [2651] [>>>]

Blogger-ek ondo itzultzen ditú "bitárten..." eta "artén..." (an ber esaldia), signifikátuz "while..." eta "between..." respektiboki

Duela hiru egun azpimarratzen genuen nóla...

... itzultzaile automatiko orokor horrek (esan nahi baita Blogger-en itzultzaileak) ondo itzultzen dituén hala "burúz..." nola "gain..." signifikátuz "about..." an ber esaldia,...

eta gaurkoan, bide beretik, nabarmendu nahi genuke nóla Google-en itzultzaileak ondo ematen dituén "bitárten..." eta "artén..." (an ber esaldia), signifikátuz "while..." eta "between..." respektiboki, nola ikusi ahal dugún an atzoko lehen adibidea (aterea tik beheragoko [2616]):

1a.:  ..., bitárten Amuriza-k aurkitzen duén oso erlazio ezberdina artén silaba-kopuru horiek:...

zeinen itzulpen automatikoa dén hau:

1b.: ..., while Amuriza finds a very different relationship between these numbers of syllables:...

Bai, natural-natural. [2650] [>>>]

Eta baita "bitárten..." ere, natural-natural.

Beste tresna prepositiboki desdoblatu bat dá "bitárten...", zein erabili ahal dén an bere denborazko zentzua nola-ere an bere oposiziozko zentzua. Blogger-ek berriro ondo ulertzen eta itzultzen dú tresna hori, nola konprobatzen dugún an [2616], non, adibidez irakurtzen dugún:

1a.:  ..., bitárten Amuriza-k aurkitzen duén oso erlazio ezberdina artén silaba-kopuru horiek:...

zeinen itzulpen automatikoa dén hau:

1b.: ..., while Amuriza finds a very different relationship between these numbers of syllables:...

edota

2a.: ..., bitárten gaztelaniazkoan itzultzialeak jarri duén "se puede ir"...

zeinen itzulpen automatikoa dén hau: 

2b.: ..., while in Spanish the translator has inserted "se puede ir"...  

Horrá itzulpen osoa (tik gure [2616]):

Berriro ere, natural-natural. [2649] [>>>]

Eta baita "ganik..." ere. Berriro, natural-natural

Atzokoan azpimarratzen genuén...

... nóla Blogger-ek ondo itzultzen zituén aunitz tresna prepositibo, zeini gaur gehituko genieke nóla itzultzaile automatiko orokor horrek ondo itzultzen dituén hala "burúz..." nola "gain..." signifikátuz "about..." an ber esaldia,... 

eta gaurkoan nabarmendu nahi genuke nóla, ber esaldian, Blogger-ek ederki itzultzen duén "ganik..." ere:

Altube-ren inguruan, gogóratu nahi genuke halaber ondoko sarrera hau:

• [236] Harribitxi bat: Seber Altube, defendituz eta erabiliz tresna prepositiboak

zein, zorionez, izan den aipatua an Euskera aldizkaria (2018:331) ganik Julian Maia an bere "Aditza aitzinago ekarriko dugu, efizienteago komunikatzeko?", mintzatuz burúz Altube-ren kezkak gain hitz-ordena:

zeini Google-ek erántzun goragoko:

Regarding Altube, we would also like to mention the following entry:

•  [236] A gem: Seber Altube, defending and using prepositional tools

which, fortunately, has been cited in Euskera Magazine (2018:331) by Julian Maia in his "Shall we bring the verb forward, to communicate more efficiently?", speaking about Altube's concerns about word order:

Natural-natural.

non agertzen zaigún "ganik..." baliabidea arazogabe ulertua eta itzulia ganik Blogger (Google). Berriro, natural-natural. [2648] [>>>]

Halaber, Blogger-ek (Google-k) ondo itzultzen ditú "burúz..." eta "gain..." signifikátuz "about..." an ber esaldia. Natural-natural

Atzo eta herenegun konprobatzen genuen nóla Blogger-ek ondo itzultzen zituén aunitz tresna prepositibo, zeini gaur gehituko genieke nóla itzultzaile automatiko orokor horrek ondo itzultzen dituén hala "burúz..." nola "gain..." signifikátuz "about..." an ber esaldia, nola konprobatzen dugun an [2641], zein behin automatikoki itzulia gelditzen den honela:

eta non dugún honako pasarte original hau:

Altube-ren inguruan, gogóratu nahi genuke halaber ondoko sarrera hau:

• [236] Harribitxi bat: Seber Altube, defendituz eta erabiliz tresna prepositiboak

zein, zorionez, izan den aipatua an Euskera aldizkaria (2018:331) ganik Julian Maia an bere "Aditza aitzinago ekarriko dugu, efizienteago komunikatzeko?", mintzatuz burúz Altube-ren kezkak gain hitz-ordena:

zeini Google-ek erántzun goragoko:

Regarding Altube, we would also like to mention the following entry:

•  [236] A gem: Seber Altube, defending and using prepositional tools

which, fortunately, has been cited in Euskera Magazine (2018:331) by Julian
Maia in his "Shall we bring the verb forward, to communicate more efficiently?", speaking about Altube's concerns about word order:

Natural-natural. [2647] [>>>]