Finlandiera dago esanguratsuki garatuago ezi euskara

Demagun momentu batez ezen euskaraz debekatzen digute sortzen esaldiak non perpaus menderatuak doaz atze perpaus nagusia (hots, derrigor eman beharko lirake perpaus menderatuak aurre perpaus nagusia): denborarekin ohitu gintezke a egoera hori (nola ohitu gintezke a edozein egoera), baina ti ikuspuntua on gaurko egoera, nik uste ez datekela dudarik ezen egoera txarrago batean egonen ginakela.

Gauza da ze japoniarrak dira aurkitzen justuki an egoera hori (tabua omen da ematea mendeko perpausak atze nagusia): beraz, ¿nola argudiatu liteke ze japoniera ez dago an egoera komunikatibo bat esanguratsuki azpigaratuagoa ezi euskara?

Finlandieraz, berriz, mendeko perpausak eman daitezke bai aurre eta baita atze perpaus nagusia, eta gainera (ia beti) lotzen eta kateatzen dira bitartez baliabide prepositiboak an kontrastea kin euskara, non, askotan ere, perpaus menderatuak ematen baitira erabiliz baliabide pospositiboak. Ikus:

1. Ez badago borondate adierazkor berezirik, finlandierak kokatzen du aditza atze sujetua eta aurre osagarriak. Adibidez:
   
   Marja ja Jukka Mäki ovat paataneet viettaa kaksi viikkoa Barcelonassa.
   zein baita literalki:
   
   Marja ja [y] Jukka Mäki ovat [han] paataneet [decidido] viettaa [pasar] kaksi [dos] viikkoa [semanas] Barcelonassa [en Barcelona ("Barcelonassa" da inesiboa hon Barcelona)].
2. Finlandierak (ia beti) erabiltzen ditu baliabide prepositiboak afin aurkeztu perpaus menderatuak (hor, jakina, sartzen dira perpaus menderatu erlatiboak, zein erabiltzen baitira etengabe eta nonahi):
   
   Se on nimeltään tenora, eräänlainen oboe ja soitin, joka erottuu selvimmin sardana-musiikissa.
   
   Se [Ello] on nimeltään [se llama] tenora [tenora]: eräänlainen oboe [especie de oboe] ja [e] soitin [instrumento], joka [que (erlatibo murriztailea)] erottuu [destaca] selvimmin [más] sardana-musiikissa [en la música de la sardana].
3. Perpaus menderatuetatik kanpo ere, finlandierak erabiltzen ditu askoz preposizio (edo/ta estruktura prepositibo) gehiago ezi euskarak, eta azpimarratu nahi genuke ze preposizio horiek izaten dira posposizio desdoblatuak (zein, adibidez, posposizio moduan joan daitezke kin genitiboa, eta preposizio moduan joan daitezke kin partitiboa).
   
   No, se on lähellä hotellia.
   
   No [Pues], se on [está] lähellä [cerca] hotellia [del hotel ("hotelli" an partitiboa = "hotellia")].
   Alternatiboki:
   
   No, se on hotellin lähellä (orain "lähellä" pospositiboa eta "hotelli" an genitiboa = "hotellin").

Horregatik guztiagatik, finlandesa dago komunikatiboki garatuago ezi euskara, nahiz dagoen esanguratsuki azpigaratuago ezi ingelesa, non (ia beti) erabiltzen (ahal) dira baliabide prepositiboak afin aurkeztu edozein osagarri menderatu (perpausa izan gabe ere).

Euskarak jo beharko luke buruz finlandiera (eta honek buruz ingelesera), eta ez buruz japoniera. Zeren ordena eta rekurso prepositibo horiek guztiak eskura izatea ez baita inondik inora komunikatiboki berdin, ez horixe! [68] [⇶]

Ez da berdin!!!

Dio Patxi Petrirena-k:

a) denborazkoa baldin bada, aldiberekotasuna adieraziko du, eta orduan berdin-berdin da bigarren esaldiaren hasieran joatea edo lehenbiziko esaldiaren bukaeran.

Beraz, Patxi, hurrengo biak berdinak dira, ezta?:

Zu niri begira egon zinen, ni hizketan aritu nintzen bitartean.

edo:

Zu niri begira egon zinen bitartean, ni hizketan aritu nintzen.

Bistan denez, intentzioak ez dira inondik inora berdinak. Har daigun beste esaldi hau:

Patxi-ren proposamenaren harian, izanen genuke beste hau:

Berdintasunik (egongo) ez den bitartean, emakumeak besteak zaintzera behartuta egonen dira.

zeinek adierazten duén beste esanahi bat, beste informazio bat, beste mezu bat: Patxi-ren "bigarren" perpaus hori dá perpaus menderatua, eta "lehenengoa" dá perpaus nagusia, eta ezin dira aldatu paper horiek gabén esanahi/intentzio aldaketa.

Gainera, ohar gaitezen ze, zure transformazio kaskar (eta, areago, txar) hori burutzeko, beharko genuke hasieratik bertatik baloratu ea "bigarren" perpausa luzea ote den, afin erabaki nóla planteatu "lehenengo" perpausa. Egoera horrek, bistan denez, dakár, alde batetik gainkostu komunikatiboa, eta bestetik zurruntasun komunikatiboa, respektu egoera alternatiboa non ez dugun halako valoraziorik egin behar zeren arazogabe erabaki ahal dugun nón kokatu gure denborazko baliabide hori:

Ez da berdintasunik izango bitartean-eta emakumeak egon daitezen behartuta besteak zaintzera.

zein arazogabe luzatu litekén adibidez honela:

Ez da berdintasunik izango bitartean-eta emakumeak egon daitezen beharturik zaintzen zaharrak, umeak edo/ta etxeko persona guztiak zein ezin diren baliatu ezpada laguntzarekin.

Patxi, zuk (eta Juan Garzia-k) proposatzen duzun transformazio hori dá kostutsua, inefizientea, kaskarra eta, hitz batean txapuza bat. Gogoratu behar da ze transformazio horren iturria dá justuki estuasuna zein segitzen zaión ki erábili "-n bitartean" (hortxe dago premia).

Nik "bitartean-eta" horri ikusten diodan arazo bakarra dá erabilera batzuetan luzea gertatu ahal dela (6 silaba). Horregatik, aukeran erabil liteké "bitárten" (3 silaba). Hau da: "bitartean-eta" = "bitárten". Ikustagun adibide bat non kateatu ditugún baliabide prepositibo gutxi batzuk:

Hemen ez dago zereginik, bitárten egon daitezen purista porrokatuak zein hasten baitira dardarka noiz ere ikusten baitute proposamen aurrerakoi bat.

edo:

Bitárten egon daitezen purista porrokatuak zein hasten baitira dardarka noiz ere ikusten baitute proposamen aurrerakoi bat, hemen ez dago zereginik.

Gainera, Patxi-k aipatzen dú bigarren adiera bat on "bitárten":

b) esanahia bestelakoa bada (aurkaritza, seguruenik), orduan tentu handiagoarekin ibiliko nintzateke: printzipioz aurkaritzako lokailu baten alde egingo nuke.

Hor, gure oinarrizko kezka da "postpositiboa vs. prepositiboa", eta handik segitzen diren diferentziak, halan-ze kontua da:

Osasunak eutsi egin zion gol bateko aldeari, Realak, Athletic-ek, Alaves-ek eta ligako beste hainbat taldek bi golen aldea alferrik galdu zuen bitartean.

vs.

Osasunak eutsi egin zion gol bateko aldeari, bitárten Realak, Athletic-ek, Alaves-ek eta ligako beste anitz taldek alferrik galdu zuten bi golen aldea.

non Patxi-k planteatzen dú beste tresna bat zein ez den bateraezina kin goragoko aukerak:

Osasunak eutsi egin zion gol baten aldeari, bitártean-eta Realak, Athletic-ek, Alaves-ek eta ligako beste anitz taldek, berriz (aldiz, aitzitik,...), alferrik galdu zuten bi golen aldea.

Zergátik ez ditugu kentzen beste hauek ere? 

Nahiz-eta Osasunak eutsi egin zion gol baten aldeari; Realak merezi izan zuen gehiago.

edo

Nahiz-eta Osasunak eutsi egin zion gol baten aldeari; Realak, halere, merezi izan zuen gehiago.

Horien bien ordez, erabili beharko genuké soilik ondorengo hau, ez da Patxi?

Osasunak eutsi egin zion gol baten aldeari; Realak, halere, merezi izan zuen gehiago.

Hala "nahiz-eta" nola "bitárten" ere balio handikoak dira askotan, eta bigarrena ez dugu erabiltzen ("bitartean-eta = bitárten") sinpleki zeren ez dugun gure egin, zeren ez dugun normalizatu. Gainera, kontuan hartu behar da ze Patxi-ren ahalegina kontrako norabidean doa. [67] [>>>]

Zein da diferentzia inter "nahiz-eta" eta "bitartean-eta"?

Bai, aurre-markak dirá oso baliotsuak, ados. Aurre-markek sortzen duté koherentzia, aurremarkatzen digute nón gauden, zértaz ari garen, ematen diguté informazio klavea buruz nóla interpretatu informazioa zein ailegatu behar zaigun.

Dio Patxik:

Esate baterako, perpaus kontzesibo luze bat eman behar badut perpaus nagusiaren ondotik, nahiago dut “nahiz eta” lotura erabili, eta ez bukaerako “arren”. Horraino, denak ados. [hemen]

Bai, "nahiz-eta" normalizaturik dago, eta erabiltzen dugu hala esaldi luzeetan nola-ere ondo laburretan, eta hala aditz nagusiaren atzetik, nola-ere aurretik. Gainera, "nahiz-eta" erabiltzen dugú askoz gehiago ezi "arren", nola konproba daiteke an "Euskararen oinarrizko hiztegia (maiztasun eta prestasun azterketa)" (1987), non agertzen da "arren" kin maiztasuná 405, eta "nahiz-eta" kin maiztasuná 1957, ia bost aldiz gehiago.

Baina, galdera da: "nahiz-eta" oso baliotsua izanik, zergátik ez litzake oso baliotsua izan behar normalizatzea antzeko baliabide bat nola den "bitartean-eta", zein, gainera, agertu baitá (3 alditan bada ere) an gure literatura?

Zéin da diferentzia inter "nahiz-eta" eta "bitartean-eta"? [66] [⇶]