PP1: Titular desthematizatua, burugabetua, dorpea

[Erantzunez tu Patxi Petrirena burúz bere erantzuna tu Erramun Gerrikagoitia, zein irakur daiteke hemen.]

Erramun Gerrikagoitiak bere blogean kritikatu dú honako titular hau (esanez ze irakurle gutik ulertuko zuten hori titularra an lehenengo irakurraldia):

Zergak murrizteko lege proiektua ontzat hartu du Frantziako Gobernuak

Patxi Petrirenak erantzun:

Hori gutik ulertu?

1. Zergak
2. Zergak murriztu
3. Zergak murrizteko lege proiektua
4. Zergak murrizteko lege proiektua ontzat hartu
5. Zergak murrizteko lege proiektua ontzat hartu Frantziako Gobernuak

Zer ez da ulertzen? Sekuentzializazioan, aukera bat egin da, jakina, baina aukera hori zerbaitengatik egin da. Zertaz mintzo gara? Frantziako Gobernuaz ala zergak murrizteaz? Non, noiz, norentzat eta zer testuingurutan. Hori da kontua.

Erantzun dezagun tu galdera horiek, abiatuz tik azken komentarioa.

1.: Non, noiz, norentzat eta zer testuingurutan. Hori da kontua.

Gure aztergaia da titular bat kontexturik gabekoa (hasten gara tik zero informazio kontextuala). Izan ere, oso irakurle gutik jakingo zuten ze Frantziako Gobernuak erabaki behar zuen noláko zergak jarri behar zituen (adibidez, aurreko eguneko Berrian, ekainaren 20koan, "zergak" hitza ez da behin ere agertzen). Dudarik gabe, lehenengo irakurraldian irakurle gehienek ez zuten jakingo ezen titularrori ari zen burúz erabaki bat ganik Frantziako Gobernua, ez zuten jakingo zeri buruz ari ziren jasotzen informazio aski xehea (noláko zergak, noláko lege-proiektua) harik ailegatu tu benetako thema, zein baita "Frantziako Gorbenuak". Hor, jakina, irakurleek reinterpretatu beharko zuten aurreko informazioa, normalean bigarren irakurraldian.

2.: Zertaz mintzo gara? Frantziako Gobernuaz ala zergak murrizteaz?

Badirudi ze Patxi Petrirenak galdetu nahi digula burúz themá on titular hori, eta hor nik uste ezin daitekeela izan dudarik ezen hor thema dá "Frantziako Gobernuak", bitartén rhema baitá beste guztia: "zergak murrizteko lege proiektua ontzat hartu du".

Beraz, zértaz mintzo gara? Burúz Frantziako Gobernua (sujetu sintaktikoa eta thema diskursiboa). Eta zér predikatzen dugu burúz Frantziako Gobernua? Ze hartu du ontzat lege-proiektu bat tu murriztu zergak.

3.: Sekuentzializazioan, aukera bat egin da, jakina, baina aukera hori zerbaitengatik egin da.

Bai, sekuentzializazioan aukera bat egin da, baina aukera dorpea, eskasa, thematizatu gabea, lehenengo irakurraldian ondo ulertzen ez dena, mahomaren zaporekoa. Aukera hori ez da serioa, nola beharko hak Berria. Aukera horiek esanguratsuki jaisten dute mailá on egunkari hori.

4.: Zer ez da ulertzen?

Ez da ulertzen (uztartzen) ezer ere harik-eta ailegatu tu azken bi hitzak: Frantziako Gobernuak. Bi hitz horiek dira ezin inportanteagoak afin koka gaitezen an kontextu egokia, afin koka dezagun hurrengo (eta ez ¡¡¡lehengo!!!) informazioa an kontextu egokia, afin ongi deskodifika dezagun hurrengo (eta ez ¡¡¡lehengo!!!) informazio berri eta xehea: bi hitz horiek dira mezuaren thema eta burua. Bi hitz horiek amaieran jarrita, mezua dá gelditzen desthematizatua, burugabetua. [122] [⇶ Ikus erantzun honen jarraipena]

Solemnitatea versus hotsanditasuna

Erantzunez a Patxi Petrirena respektu bere hemengo mezua.

Har dezagun hitzá "solemnitatea", zein dan agertzen an aurreko posta. Bilatu dut hitz hori an zenbait hiztegi zein erabiltzen ditudan komunzki (Euskaltzaindiaren Hiztegi Batua, Elhuyar Hiztegia, edo 3000 Hiztegia), eta ez dut aurkitu. Guztiarekin, "solemnitate" askitan agertzen da an Google.

Bestalde, Sarasolak, bere hiztegi berrian (zein akaso ahal dan konsideratu zirriborroá on Euskaltzaindiaren hiztegia), dígu proposatzen "hotsanditasun" eta "hotsandiko" afin adierazi "solemnitate" eta "solemne". Ondo deigarria da nóla "hotsanditasun" behin bakarrik agertzen dan an Google (eta da justuki an Berria egunkaria, 2006). "Hotsandiko", ordea, askitan agertzen da hortik zehar, baina zéin esangurarekin?

Ikus dezagun "hotsandiko" an hiztegia on Elhuyar:

Ikus dezagun, orain, 3000 Hiztegia:

Gauza da ze, hiztegi horietan, "hotsandiko" hitzak esangura asko ditu, baina ez "solemne". Hortaz, badirudi ze, finean, "hotsandiko" hori da adabaki bat afin saihestu "solemne" gardena (inglesez: "solemn-solemnity", frantsesez: "solennel-solennité").  Bikain?

Horrek zér dakar? Anbiguetatea, ñabardura-falta, eta, azken buruan, pobrezia. Bikain?

Sarasolaren hiztegiaren itzala oso luzea da, baina, printzipioz behintzat, hiztegi hori ez da arauemailea. Euskaltzaindiaren hiztegia, aldiz, báda arauemailea, eta, horrek esan nahi du ze, baldin azkenean ez badituzte onartzen ez "solemnitate" eta ez "solemne", hitz horiek "zuzengai" izanen direla. Bikain?

Dio Atxagak ze ez du ezagutzen garbizalerik an Euskaltzaindia. Agian, "garbizale" hitz hori ere redefinitu beharko dugu. [109] [⇶]

Sujetu sintaktikoa da tipikoki thema diskursiboa eta agente semantikoa

Erantzunez a Patxi Petrirena, esperantzaz-ezen askoz gehiagotan ahal dezagun ezagutu eta eztabaidatu bere komentario beti-ere aberasgarriak.

Estatistikak askotan bistaratzen dizkigu realitateak (azpiko tendentziak) zein, bestela, nekez ikusiko genituzkeen. Esaldi baten gainean diskutigarria datekeen hori ahal dá bihurtu aski klaru noiz dugun aztertzen realitate hori berbera azpi argi potentea on datu agregatuak, esan nahi baita kopuru handiak.

Zientzia sozialetan (eta hortxe da hizkuntzalaritza), estatistika dá lehio inportante bat nondik ikuskatzen ahal dugun abantailatsuki realitate soziala, askotan konplexua. Zeren, nahiz kasu konkretuetan edozer-ere izan daitekén aski eztabaidagarri, erlatibo edo kasual, ez da hala gertatzen noiz kontsideratzén kopuru handiak, non regularitateak dirén retratatuko antzera nola erábiliz X-izpi sozialak.

Gure kasu honetan, eta zuk diozunez, sujetu gramatikala ez da beti izan behar thema edo/ta agentea, baina sujetua izaten dá húra zeintaz esaten dugun zerbait (esan nahi baita ze, maiz askoan sujetua izanen dá thema), eta predikatua izaten dá húra zein esaten dugun burúz sujetua (esan nahi baita ze, maiz askoan predikatua izaten da rhema).

Jakina, sujetua izan ahal dá thema edo rhema, agente semantikoa edo paziente semantikoa (edo eliptikoa), baina horrek ez digu ezkutatu behar ze existitzen dira korrelazio sendoak artén sujetu sintaktikoak eta thema diskursiboak edo/ta agente semantikoak (berriro diot: esaldi bakan batean diskutitu daiteke edozer, baina agregatuki argi dira ageri erlazio estu horiek, eta datu agregatuetan ikusten dirá tendentziak).

Jon Aske hizkuntzalari euskaldunak zioskun hemen:

There is a strong correlation between grammatical subject and topic, on the one hand and grammatical object (when there is one) and focus. Indeed, the category subject seems to be but the grammaticalization of the category topic (although not all subjects are topics, and some are indeed foci). [Jon Aske]

eta Comrie hizkuntzalariak hemen:

Las explicaciones para el predominio de los órdenes de palabras en los que el sujeto precede al objeto parecen tener base psicológica, de acuerdo con la preeminencia del agente en la posición agente-acción-paciente y la gran correlación entre el agente semántico y el sujeto sintáctico: ... [Comrie]

Aipatzen duzu, Patxi, Euskaltzaindiaren gramatika; eta Euskaltzaindiak berak sinatzen du ondorengoa (Euskal gramatika laburra: perpaus bakuna):

Gramatika egituraz eta mintzagai egituraz mintzatu gara. galdera hauxe da orain: ba ote da bi egitura horien artean nolabaiteko loturarik edo bakoitza bere aldetik ote dabil? Badirudi erantzuna baiezkoa dela, hots, nolabaiteko lotura badela. Oro har, mintzagai egituran ditugun mintzagaia eta iruzkina gramatika egiturako subjektua eta objektua-aditza osagaiekin bat datozelako. [Euskaltzaindia, Euskal gramatika laburra: perpaus bakuna, 29 or.]

Honek guztiak ez du inplikatzen ze OVS ordena da berez eta beti-ere komunikatiboki gaiztoa. Ez. OVS da ordena bat zein zenbait egoeratan dá abantailatsua, bereziki noiz biziki enfatizatu nahi ditugun objetu aski sinpleak an egoera komunikatibo ongi kontextualak (mezu bereziki adierazkorrak). Baina, regularki eta baldintza orokorretan erabiltzeko, báda ordena komunikatibo ahaltsuagorik, bai maila teorikoan (ikus adibidez hemen):

2.
Proto-languages are expected to be simple in terms of nominal expressions. However, along with the developing of NP internal structure and the extension of the size of NP, the pressure to move large NP to the end of sentence increases too. Between S and O, O is more likely to be heavy. That is why O, but not S, tend to postpone.
...
3.
In addition, a heavy O is normally a piece of new information. New information tends to appear later in the sentence. Therefore, everything else being equal, a heavy O tends postpone rather than prepose.
...
In short, the drift from OV to VO is motivated by the processing ease. [Bingfu Lu]

eta baita maila enpirikoan ere: goiko datuek ez dute uzten dudarako zirrikitu handirik.

Apárte utzita zuk edo nik izan ditzakegun iritzi edo gustu personalak burúz ordena hau edo bestea, nik uste ze, ahal delarik, eraman behar da eztabaida a esparru objetiboak, non ahal dezagun minimizatú konponente subjetiboak. Eta hor, datu agregatuek behar dute jokatu paper garrantzitsua. [104] [⇶]

Ez da berdin!!!

Dio Patxik:

a) denborazkoa baldin bada, aldiberekotasuna adieraziko du, eta orduan berdin-berdin da bigarren esaldiaren hasieran joatea edo lehenbiziko esaldiaren bukaeran.

Beraz, Patxi, hurrengo biak berdinak dira, ezta?:

Zu niri begira egon zinen, ni hizketan aritu nintzen bitartean.

edo:

Zu niri begira egon zinen bitartean, ni hizketan aritu nintzen.

Bistan denez, intentzioak ez dira inondik inora berdinak. Har dezagun beste esaldi hau:

Patxiren proposamenaren harian izanen genuke hau:

Berdintasunik (egongo) ez den bitartean, emakumeak besteak zaintzera behartuta egonen dira.

zeinek adierazten baitu beste esanahi bat, beste informazio bat, beste mezu bat: Patxi-ren "bigarren" perpaus hori dá perpaus menderatua, eta "lehenengoa" dá perpaus nagusia, eta ezin dira aldatu paper horiek gabe-eta egon dadin esanahi aldaketa.

Gainera, ohar gaitezen ze, zure transformazio kaskar (eta, areago, txar) hori burutzeko, beharko genuke hasieratik bertatik baloratu ea "bigarren" perpausa luzea ote den, afin erabaki nola planteatu "lehenego" perpausa. Egoera horrek, bistan denez, dakar, alde batetik gainkostu komunikatiboa, eta bestetik zurruntasun komunikatiboa, respektu egoera alternatiboa non ez dugun halako baloraziorik egin behar zeren arazorik gabe erabaki dezakegun non kokatu gure denborazko baliabide hori:

Ez da berdintasunik izango bitartean-eta emakumeak egon daitezen behartuta besteak zaintzera.

zein arazogabe luzatu liteke:

Ez da berdintasunik izango bitartean-eta emakumeak egon daitezen beharturik zaintzen zaharrak, umeak edo/ta etxeko persona guztiak zein ezin dira baliatu ezpada laguntzarekin.

Patxi, zuk (eta Juan Garziak) proposatzen duzun transformazio hori dá kostutsua, inefizientea, kaskarra eta, hitz batean txapuza bat. Gogoratu behar da ze transformazio horren iturria dá justuki estuasuna zein segitzen zaio a erabilera hon "-n bitartean" (hortxe dago premia).

Nik "bitartean-eta" horri ikusten diodan arazo bakarra dá luzea dela: adibidez, "nahiz-eta"-k ditú 3 silaba, eta "bitartean-eta"-k dauzká 6 silaba. Horregatik, aukeran erabil liteké "bitarten", zeinek ditú 3 silaba. Hau da: "bitartean-eta" = "bitarten". Ikustagun adibide bat non kateatu ditugu baliabide prepositibo gutxi batzuk:

Hemen ez dago zereginik, bitarten egon daitezen purista porrokatuak zein hasten baitira dardarka noiz ere ikusten baitute proposamen aurrerakoi bat.

edo:

Bitarten egon daitezen purista porrokatuak zein hasten baitira dardarka noiz ere ikusten baitute proposamen aurrerakoi bat, hemen ez dago zereginik.

Gainera, Patxik aipatzen du bigarren adiera bat hon "bitarten":

b) esanahia bestelakoa bada (aurkaritza, seguruenik), orduan tentu handiagoarekin ibiliko nintzateke: printzipioz aurkaritzako lokailu baten alde egingo nuke.

Gure oinarrizko kuestioa da "pospositiboa vs. prepositiboa", eta handik segitzen diren diferentziak. Hortaz kontua da:

Osasunak eutsi egin zion gol bateko aldeari, Realak, Athletic-ek, Alaves-ek eta ligako beste hainbat taldek bi golen aldea alferrik galdu zuen bitartean.

vs.

Osasunak eutsi egin zion gol bateko aldeari, bitarten Realak, Athletic-ek, Alaves-ek eta ligako beste anitz taldek alferrik galdu zuten bi golen aldea.

Baina, Patxik ez du aukera hori planteatzen; Patxik planteatzen du aukera arten (= inter) bi baliabide (prepositibo) zein ez diren zertan bateraezinak izan behar:

Bitarten Osasunak eutsi egin zion gol baten aldeari; Realak, Athletic-ek, Alaves-ek eta ligako beste anitz taldek aldiz (berriz, aitzitik,...), alferrik galdu zuten bi golen aldea.

edo:

Osasunak eutsi egin zion gol baten aldeari; bitarten Realak, Athletic-ek, Alaves-ek eta ligako beste anitz taldek berriz (aldiz, aitzitik,...), alferrik galdu zuten bi golen aldea.

Nik ez dakit zergatik ibili behar garen beti aukera baliotsuak kentzen: kalkoak direla edo ez direla, beti ere. Zergatik ez ditugu kentzen hauek ere? 

Nahiz-eta Osasunak eutsi egin zion gol baten aldeari; Realak merezi izan zuen gehiago.

edo

Nahiz-eta Osasunak eutsi egin zion gol baten aldeari; Realak, halere, merezi izan zuen gehiago.

Horien bien ordez, erabil genezake soilik beheko hau, ez da Patxi?

Osasunak eutsi egin zion gol baten aldeari; Realak, halere, merezi izan zuen gehiago.

Bai "nahiz-eta" eta baita "bitarten" ere balio handikoak dira askotan, eta "bitarten" hori ez dugu gehiago erabiltzen zeren ez dugun gure egin, zeren ez dugun normalizatu. Patxi-ren ahalegina kontrako norabidean doa. [67] [⇶]

Zein da diferentzia inter "nahiz-eta" eta "bitartean-eta"?

Bai, aurre-markak dirá oso baliotsuak, ados. Aurre-markek sortzen duté koherentzia, aurremarkatzen digute nón gauden, zértaz ari garen, ematen diguté informazio klabea buruz nóla interpretatu informazioa zein ailegatu behar zaigun.

Dio Patxik:

Esate baterako, perpaus kontzesibo luze bat eman behar badut perpaus nagusiaren ondotik, nahiago dut “nahiz eta” lotura erabili, eta ez bukaerako “arren”. Horraino, denak ados. [hemen]

Bai, "nahiz-eta" normalizaturik dago, eta erabiltzen dugu hala esaldi luzeetan nola-ere ondo laburretan, eta hala aditz nagusiaren atzetik, nola-ere aurretik. Gainera, "nahiz-eta" erabiltzen dugú askoz gehiago ezi "arren", nola konproba daiteke an "Euskararen oinarrizko hiztegia (maiztasun eta prestasun azterketa)" (1987), non agertzen da "arren" kin maiztasuná 405, eta "nahiz-eta" kin maiztasuná 1957, ia bost aldiz gehiago.

Baina, galdera da: "nahiz-eta" oso baliotsua izanik, ¿zergatik ez litzateke oso baliotsua izan behar normalizatzea antzeko baliabide bat nola den "bitartean-eta", zein, gainera, agertu da (3 alditan bada ere) an gure literatura?

Zein da diferentzia inter "nahiz-eta" eta "bitartean-eta"? [66] [⇶]

Inkoherentziaren gainkostu esanguratsua: "A plana" vs. adibidez "C plana"?

Lehenengo eta behin adierazi nahi dugu guire poztasun handia zeren aurkitu dugu persona bat, Patxi Petrirena, zeinek entzuten eta erantzuten duen. Beraz, badugu debaterik.

Behin debatea existitzen denean, bigarren pausua da analisi detailatu eta lasaia on argumentuak eta adibideak zein konsidera ditzakegun egokiak afin aurkitu "egia" razonable bat.

Gure argumentu nagusia afin frogatu ezen behar dugu aukera ki desdoblatu postposizioak an preposizioak ere (eta orokorrean estruktura postpositiboak an estruktura prepositiboak ere) da ezen:

... aditza aurreratu nahi (behar) izateko izan dezakegun arrazoi komunikatibo esanguratsu berbera izan genezake osagarri luze edo konplexu baten azkenean dagoen posposizioa (edo atzizki deklinatiboa) aurreratu nahi (behar) izateko. [Euskararen garabideak, 30. or.]

Arrazoi horregatik beragatik, izan genezake beharra on aurreratzea (hobe, desdoblatzea) beste esaldi- osagaiak ere (adibidez, izena edo dena delakoa):

Baina posposizioa (edo atzizki deklinatiboa) atzekoz aurreratutakoan harekin zihoan izena edo dena delakoa geldituko zitzaigun "urruti" samar, eta, beraz, osagarria desdoblatzen jarraitzeko arrazoia hortxe bertan izango genuen, gure irizpide komunikatibo beraren arabera. [30-31. or.]

Horrela osatzen da froga induktibo bat, nondik segitzen baita aukerako desdoblamenduen teoria.

Horraino gure argumentazioa. Orain azter dezagun adibideori zein manejatu dugun azken mezuetan:

Nago kontra mediokritate zientifikoa on horiek guztiak ze, ikertzaile linguistikoak izanik, ez duten onartu nahi ebidentzia.

Patxi Petrirena tematzen da bilatzen ustezko sinonimia inter "nago kontra" eta "arbuiatzen dut", baina kontxo!: ¿zergatik ez ote du Patxik behin betiko erabiltzen hori aditz eta expresio zehatzori zein agertzen baita an testua (esan nahi baita "...-n kontra egon")? Zeren arrazoi komunikatibo berbera dauka bai aditza aurreratzeko, eta baita "kontra" aurreratzeko ere; izan ere, "kontra" hori atzean utzita ez da ondo ulertzen.

Baina, ohar gaitezen ezen arazo horrek darama berekin beste arazo bat, zeren hiztunak egin behar du etengabeko aukera inkontzienteak afin soluzionatu inkoherentzia komunikatiboak: esan nahi baita ze, adibidez, Patxik aukeratu behar izan du erabiltzea "arbuiatu" eta ez "-n kontra egon", kontziente edo inkontzienteki, eta hor gainkostu bat dago, zeinen natura izan dén komunikatiboa.

Sintaxi koherentean, ordea, badugu plan orokor bat (zeinetatik ateratzen ahal garen nahi badugu), plan on bat. Ikus dezagun honako adibide hau:

Kokatu naiz kontra mediokritate zientifikoa hon horiek guztiak ze, ikertzaile linguistikoak izanik, ez duten onartu nahi ebidentzia argi eta gero eta handiagoa zein irakur daiteke buruz ordena antiinformatiboa eta haren inkomenientziak.

Esaldi hori osatzeko, hasieratik jo dugu a haria zein nahi genuen, preziso, hitzetik hitzera preziso; eta esaldia aurrera joan ahala, esaldiak berak eskatuko dizkigu xehetasunak, zein guk emanen ditugu oso gustora, pausatuki, kontrolatuz.

Aldiz, modu inkoherentean, hasiera-hasieran erabaki behar dugu zein xehetasunetik hasi, aukera hori inkontzientea bada ere. Esan nahi baitut ezen hasi ninteke esaten hau:

Ordena informatiboari eta haren inkomenientziei buruz irakur daitekeen ebidentzia argi gero eta handiagoa onartu nahi ez duten ikertzaile linguistiko horien mediokritate zientifikoaren kontra kokatu naiz.

Esaldi horretan, argi dago arazoa: aspertu egiten gara xehetasun inkoherenteak entzuten, eta hor "gaude" itxaroten harik iritsi mezuaren buruak zein baitira basamendu komunikatibo seguru bakarra: buruetara arte ez dakigu benetan nola geldituko den uztartuta hasierako xehetasun piloa (nahiz espekulatu ahal dugun). Zentzu horretan egia da ezen hasieratik bertatik jasotzen ari gara informazioa bai batean eta bai bestean, baina informazio inkoherentea da informazio espekulatiboa harik eta itsasten baita (harik-eta koherente bihurtzen baita), eta informazio koherentea da informazio segurua zein txertatzen baita perfektuki an gure puzzlea.

Beste aukera bat da:

Ebidentzia argi eta gero eta handiagoa onartu nahi ez duten ikertzaile linguistiko horien mediokritate zientifikoaren kontra kokatu naiz; ebidentzia hori ordena antiinformatiboari eta haren inkomenientziei buruzkoa da.

Esaldi hori desegituratua dago, eta gainera hainbat aukera inkontziente hartu behar izan dira afin hasi hemendik edo handik: informazioa egon badago, baina halaber kalidade komunikatibo bajuagoa eta gainkostu komunikatiboa.

Beste aukera bat da esaldia hastea nola an Patxi Petrirenak ematen digun bigarren esaldia:

Hizkuntzalari askoren medokritate zientifikoaren kontra kokatu naiz, ez baitute onartu nahi ebidentzia gero eta handiagoa ordena antiinformatiboari eta haren inkomenientzieei buruz.

Hor berriro ikusten dugu gure burua behartuta esaten zerbait zein ez genukeen esanen baldin erabiliko bagenu estruktura koherente segurua edo "A plana". Guk nahi baldin badugu kritikatu mediokritate zientifikoa on horiek guztiak ze ..., zergatik hasi behar gara esaten "Hizkuntzalari askoren mediokritate zientifikoaren kontra kokatu naiz, ...", ¿zergatik esan behar dugu asko edo gutxi diren?. Hasiera inprezisoagoa eta desegokiagoa egiteaz gain, hemen ere ordaindu dugu gainkostua on erabaki behar izatea zein xehetasun-gradutik hasten garen (aukera horretan daukagu "B plana" edo "C plana", edo "D plana", baina ez orokorrean "A plana") afin azkenean lortu emaitza gutxiago zehatza eta gutxiago diskursiboa ("buruz" pospositibo horretan ere agertzen da arazoa).

Epe luzera (edo laburrera) sentituko dugu ezen estruktura inkoherente horretan bada zerbait zein ez dabilen ondo (konparatua kin estruktura koherentea), zerbait ongi esanguratsua, eta akaso ez dugu jakingo zer den: da inkoherentzia diskursiboa, zeinek dakarrén estuasun komunikatiboa hala nola ere kontrol txikiagoa gain gure diskursoa, kenduz prezisioa.

Inkoherentziak exijitzen digu egitea askoz aukera kontziente edo inkontziente gehiago afin lortu emaitza kaskarragoa. [65] [⇶]

"-n kontra egon" esapidea ez da euskara ala?

[Erantzunez a Patxi Petrirena buruz komentarioa zein berak publikatu du hemen.]

Irakasleak galdetu zion ikasleari:

Nola emanen zenuke hurrengo esaldia ahalik-eta modu progresibo eta informatiboenean? "Hau ume bat edo gehiago sortarazitako gizon edo animalia ar bat da"

eta ikasleak erantzun:

"Hau da aita bat"

[Kontuan har ezen, "aita" hitzak esan nahi du hau: "ume bat edo gehiago sortarazitako gizon edo animalia arra" (Elhuyar-en "Hiztegi entziklopedikoa")].

Jakina, irakasleak esan zion ikasleari ezen errepika zezala ariketa, baina mantenduz jatorrizkoaren hitz gakoak, informazioa (adibidez: sortarazi aditza) eta oinarrizko estruktura ere (adibidez: nexo erlatiboak).

Anekdota fiktizio horrek balio digu afin ilustratu (ageriko diferentziak aparte) zer egin nahi izan duen Patxi Petrirenak an bere bersioa on nire testua (Petrirena, gainera, inprezisoa izan da bere ordezkapenean, ikusiko dugunez).

Patxi Petrirenak sartu digu "arbuiatu" afin ordeztu nire "-n kontra egon" desdoblatua, eta hala eginez jarraitu du erabiltzen baliabide prepositibo bat, baina orain integratua edo ezkutatua an aditz bat zein ez da gure aditza, ezta sinonimoa ere (nolabait esan, Petrirenak behartu du ordezkapen desegoki hori afin ekidin zenbait efektu antikomunikatibo hon sintaxi pospositiboa).

Horrek, jakina, ez du balio: gure helburua zen, eta jarraitzen du izaten, konprobatzea nola geldituko lirateke nik erabilitako baliabide prepositibo horiek ("kontra ..." edo "on ...") noiz erabiltzen baititugu an sintaxi ortodoxoa ("... -n kontra" edo "... -n"), eta, beraz jokoz kanpo gelditzen da erabiltzea "preposizio ezkutatuak" (erabiliz "Arbuiatzen dut ..." ordezta "Nago kontra ..."), are gutxiago baldin preposizio horiek ezkutatzen badira azpi forma hon "aditz inprezisoak" zeinek desbirtuatzen baitute mezua zein eman nahi den (ni, demagun bozketa batean, egon naiteke zerbaiten alde edo kontra, baina ez dut zertan derrigor arbuiatu behar).

Hori tipikoa da: zehazki esan nahi dugunori (edo sintaxi prepositibo batez esanen genukeenori) modu pospositiboan nekezagoa izanik, gure kuasiezinean amaitzen dugu esaten beste zerbait, antzekoa baina prezisiorik gabekoa, zeinek ematen du ideia lauso eta desenfokatu bat buruz zer esan nahi genuen. Gauza horietaz soilik enteratzen gara an itzulpenak.

Hori guztia hobeto uler dezagun, egin dezagun aldaketa txiki bat an nire esaldia:

Kokatu naiz kontra mediokritate zientifikoa hon horiek guztiak ze, ikertzaile linguistikoak izanik, ez duten onartu nahi ebidentzia.

Hor, bistan denez, ez du balio "arbuiatu" behartu horrek.

Beraz, preposizio (gaizki) enkubiertorik gabe, itzulpena geldituko litzateke honela (soilik aztertuko dut lehenengo esaldia, momentuz behintzat):

Nago begien bistakoa onartu nahi ez duten ikertzaile linguistiko guztien mediokritatearen kontra.

edo, ortodoxoago:

Begien bistakoa onartu nahi ez duten ikertzaile linguistiko guztien mediokritatearen kontra nago.

Har dezagun azken hau, eta egin dezagun konparazio komunikatiboa kin jatorrizko bersioa:

Nago kontra mediokritate zientifikoa on horiek guztiak ze, ikertzaile linguistikoak izanik, ez duten onartu nahi ebidentzia.

Bistan denez, nire esaldian hasieratik bertatik ezagutzen dugu zertaz ari garen, zertara goazen:

Nago kontra...

Aldiz, testu antiinformatiboan hasten gara jasotzen xehetasunak zein ez dakigu zertara datozen (hauxe da inkoherentzia, zeinek lapurtzen digu lasaitasun pausatu eta progresiboa):

Begien bistakoa onartu nahi ez duten...

Nirean, koherentziak sortzen du progresio informatibo egokia, pausatua:

Nago kontra mediokritate zientifikoa...

Hor, buru sintaktikotik buru sintaktikora goaz ematen informazioa, "head"-etik "head"-era, eta horrek sortzen du lasaitasuna eta kontrola gain diskursoa zein sortzen ari gara. Bersio antiinformatiboan berriz, inkoherentziak sortzen digu estuasuna, eta horrek kentzen digu kontrola:

Begien bistakoa onartu nahi ez duten ikertzaile linguistiko guztien...

Guztiz bistakoa da ezen azken hau da prozesagaitzagoa ezi originala:

Nago / kontra / mediokritate / zientifikoa / hon / horiek / guztiak / ze, / ikertzaile linguistikoak izanik, / ez duten onartu nahi / ebidentzia.

versus:

Begien bistakoa onartu nahi ez duten ikertzaile linguistiko guztien mediokritatearen kontra nago.

Azken honetan ez dago pausa koherente bat bera ere.

Gainera ordena informatiboa irekia da:

Nago kontra mediokritate zientifikoa on horiek guztiak ze, ikertzaile linguistikoak izanik, ez duten onartu nahi ebidentzia gero eta handiagoa zein irakur daiteke buruz ordena antiinformatiboa eta haren inkomenientziak.

Bestalde, hauxe litzateke Patxi Petrirenaren bersioaren kontrabersioa:

Nago kontra mediokritatea on ikertzaile linguistiko horiek guztiak ze ez duten onartu nahi ebidentzia.

Eta ez, ni ez naiz sartzen kin mediokritatea on personak. Ni sartzen naiz kin mediokritate zientifikoa on horiek guztiak ze, ikertzaile liguistikoak izanik, ez duten onartu nahi ez ebidentziarik ezta ezer ere. Inportantea da adjetiboa: mezua erabat ezberdina da! Izatekotan, honela beharko zuen:

Begien bistakoa onartu nahi ez duten ikertzaile linguistiko guztien mediokritate zientifikoaren kontra nago.

zein baita are antiinformatiboagoa ezi bestea (adjetibo-falta hori ez da kasualitatea: estuasun informatiboek eragin ohi dute inprezisio hori). Sintaxi informatiboan ez dugu arazorik: gainera eta bistan denez, ematen ahal dugu hierarkia konplexuago bat arazorik gabe.

Laburbiltzeko, Patxiren itzulpenean daukagu: inprezisio behartua eta larria (bi alditan), inkoherentzia, kontrol gutxiago, estruktura pobreagoa eta itxia, malgutasun gutxiago, ñabardura gutxiago, ..., eta, hitz batean, askatasun komunikatibo gutxiago: jakina, askoz errazagoa da ohitzea a askatasun ahaltsua ezi a estuasun ahalgabea.

Patxi Petrirenak arbuiatzen ditu "mirarizko konponbideen asmatzaileak", baina nik miresten ditut, zer eginen diogu!

Gainera Patxi Petrirenak iritzi du ezen batzuek "arinkeriaz erdeinatzen dugu jende asko alor horretan egiten ari den lana" (esaldi horretan azkeneraino ez naiz ohartu zer esan nahi zuen!). Beraz, Patxi Petrirenari iruditzen al zaio arinkeria liburu eta blog bat idaztea non frogatzen baita haruntzago on edozein duda razonable ezen sintaxi informatiboa da bide interesgarri bakarra baldin euskara normalizatu nahi bada? Ondo da.

Horri buruz esan behar dut ezen nire asmoa ez da inoren lana erdeinatzea, baizik kritika egitea, kritika zuzena, kritika argudiatua. Eta ez dugu nahastu behar kritika razonatua (nahiz gordina, baldin hala behar) eta deskalifikazio gratuitoa (argumentazioaz paso eginez). Hemen badirudi nik egiten dudan lana ez dela lana, eta adibidez Patxi Petrirenak ez duela inoren lana erdeinatzen.

Petrirenak dio:

"Arbuiatzen dut gauetik goizera “horien” esan ordez “on horiek” esatea proposatzen duenaren ausarkeria, ..."

Hara! Petrirenak arbuiatu egiten du proposamen razonatu bat! Ba, nola konponduko dira arazoak ba? Proposamenak eginez! Niri ez zait gelditzen beste irtenbiderik ezpada arbuiatzea zure jarrera itxi lazgarria.

"... eta “lagunekin” esan ordez “kin lagunak” esanez atzetik segitzen dionaren inozokeria."

Hara!

"Ez diet halakoei ukatzen, horregatik, funtsean izan dezaketen borondate ona."

Nik zuri ere ez, zinez diotsut.

"Arbuiatzen dut, azkenik, norberaren iritzia aldeztean zenbaitetan erakusten dugun begirune eskasa."

Bai, horretan ados nago.

Bide batez, nire mahai gainean daukat kartel bat iragartzen bi zesta-punta "partidu" (2005-eko urrikoak), non irakur daiteke:

Artetxe-Joakin aurka Olabe-Larru

Hori zer iruditzen zaizu? Ausarkeria? Inozokeria? Niri iruditzen zait garapen humanoa. [64] [⇶]