Eta hala da izánki tipikoki gaztelaniazko interventzioak askoz aberatsagoak an detaileak, askoz irekiagoak, jarraituagoak eta reflexiboagoak an expresioa, eta askoz egokiagoak ki matizazio expresiboa

Irakurtzen genuén an atzoko komentario bat: 

Ni naiz saiatzen leitzen kartelak zein dauden jarrita an edifizio historiko, esaterako, nor jaio zen bertan, etxearen historia e.a.; an parkeak: buruz bertako landareak, zuhaitzak, zomorroak, botanika, historia; an seguritate sistemak: balizko sute bat dala, norbaiti bihotzekoa eman diola, istripuen protokoloa; aurrean on mendi edo badia bat; museotan eta abar eta abar. Leku askotan daude ta da harrigarria ze ondo ulertzen dira erderaz eta ze alegin in behar da euskaraz leitzeko, ta gainera, ulertzeko gutxiago eta okerrago. Erderaz informazioa da zehatza, prezisoa, gehienetan ulergarria lenengoan. Euskaraz aldiz, batzutan ulertzen da, bai, ordea beste batzutan, gogoan sortzen da halako lainoa non intuizioak dun garrantzi handia ta esan gabe doa, galtzen da informazioa. Nik uste euskaraz dirala irakurtzen oso gutxitan, batez ere testua bada luzea, hau da, ez da berdina leitzea Jangela vs. Dining Area, edo leitzea testu bat buruz leize bat, bertako historia, nork ta nola aurkitu zun, geologia, tresnak, animaliak, urteen evoluzioa eta abar luze bat.

Testu hauek leitzea da lana, da esfortzua, da denbora, da petrala zeinentzat dagoen gure ondoan, baina benetan merezi du. Gaiak zein lantzen dira blog honetan, ahal dira ikusi an linguistika irakasle bikain hauek: Informazio Kartelak.

Bai, hala da, eta hala da an edozein textu kin informazio minimoki densoa edota intensoa, esan nahi baita hala da noiz eman nahi dén informazio-karga minimoki handia, edota noiz informazio horretan modulatu nahi dén expresibitate bereziren bat. Jakina efektua areagotzen da, multiplikatzen da, berretzen da noiz eman nahi dén informazio-karga handi eta expresiboki modulatua (umore landua, agresibitate landua, ironia landua, neutralitate landua,...).

Elebiduna bazara, orohar errazago eta efektibokiago ulertuko dituzu gaztelaniazko kartelak zeinda euskarazkoak (referitzen gara ki expresio linguistikoak kin karga informatibo edo expresibo minimo bat), gaztelaniazko pelikulak zeinda euskarazkoak, gaztelaniazko bikoizketak zeinda euskarazkoak, gaztelaniazko itzulpenak zeinda euskarazkoak, gaztelaniazko liburuak zeinda euskarazkoak, gaztelaniazko egunkariak zeinda euskarazkoak, gaztelaniazko edozein textu idatzi minimoki informatibo-expresibo zeinda euskarazkoak, gaztelaniazko edozein interventzio linguistiko minimoki informatibo-expresibo zeinda euskarazkoak. 

Eta hala da izánki tipikoki gaztelaniazko interventzioak askoz aberatsagoak an detaileak, askoz irekiagoak, jarraituagoak eta reflexiboagoak an expresioa, eta askoz egokiagoak ki matizazio expresiboa (justuki zeren orohar sintaxi buruazken-regresiboan, gehiago kostatzen dirá detaile finak, expresio irekia, eta matizazio expresiboa, zenbatenaz regresiboagoa, hainbatenaz gehiago). Bidea oso argi dago: gerota aukera (gehigarri) burulehen gehiago. [2588] [>>>]

Beraz, euskal filme bikoiztuak ia inork ez ditu ikusten, eta gauza da ze puntu horretaz erantzun beharko luketé hizkuntzalariek, zein halaber izan ahal dirén soziolinguistak

Atzokoan, ETBko zuzendari Unai Iparragirrek azaltzen zuén (tikan bere ikuspuntu televisiboa) zergátik ez diren jartzen filme gehiago an ETB1:

... ikusle datu txikiak dituztelako. [Urtzi Urkizu an Berria, 2024]

esan nahi baita ze euskal filme bikoiztuak ia inork ez ditu ikusten. 

Bestalde, pensatzekoa da ze faktu hori ez da gertatzen zeren euskal audientziak ez du nahi ikusi pelikulak an euskara, baizik ze hóri fenomenoa dá gertatzen zeren hor báden beste arazo bat eta erlazionatua kin hizkuntza.

Eta galdera dá: nóri tokatzen zaio aztertzea halako arazoak zein dauden erlazionatuak kin hizkuntza? Ba, gehienbat ki hizkuntzalariak, zein halaber izan ahal dirén soziolinguistak. 

Eta zér dioskue hizkuntzalariek eta hizkuntzalari-soziolinguistek buruz egitate aski deigarri hau? Saiatuko gara arakatzen puntu hori, baina lehenago (eta ahaztu baino lehen) nahi genuke bukatu kin aurreko gaia buruz euskarazko esapide matematikoak (an ondorengo sarrerak). [2264] [>>>]

Urtzi Urkizu (2024). "... ETBko zuzendari Unai Iparragirrek esan izan duela nazioarteko filmak ez dituztela ETBn ematen ikusle datu txikiak dituztelako."

Atzo eta herenegun komentatzen genuen ze:

...; 2022ko maiatzetik irailaren hasiera arte, adibidez, ETB2k 130 film eman zituen, eta bakar bat ere ez ETB1ek. [Urtzi Urkizu an Berria, 2024]

eta genioén ze datu horiek ohiukatzen ari zirela azalpen bat, eta gauza da ze artikuluan bertan aurkitzen dugú azalpen bat:

... ETBko zuzendari Unai Iparragirrek esan izan duela nazioarteko filmak ez dituztela ETBn ematen ikusle datu txikiak dituztelako. [Urtzi Urkizu an Berria, 2024]

Azalpena, edo lehenengo hurbilketa bat bederen, hak ETBko zuzendari Unai Iparragirrek eskainiko liguke noiz dioen ze, espero geinkenez, hala dela zeren euskal bikoizketek ...

... ikusle datu txikiak dituztelako. [Urtzi Urkizu an Berria, 2024]

eta bai, hortxe dago gakoa, baina guri interesatzen zaigu zergátik gertatzen den hori? [2263] [>>>]

Urtzi Urkizu (2024). "...; 2022ko maiatzetik irailaren hasiera arte, adibidez, ETB2k 130 film eman zituen, eta bakar bat ere ez ETB1ek."

Genioén atzo burúz emanaldi-kopuruak on filmeak an euskara eta gaztelania an ETB1 eta ETB2 an azken bi hileak:

Behar dirá azterketa serio eta sakonak, haruntzago ti betiko leloak zein ez dutén sakontzen an mamia on kuestioa.

erántzunez ki artikulu bat zeinen titulua zén.

ETB2n, 86 film; ETB1en, bakarra [Urtzi Urkizu an Berria, 2024]

Norbaitek pensa baleza ze estatistika berez esanguratsu hori (berez exigitzen dú azalpen bat) ez da hain larria zeren ez baita zértan izan orokorgarria ki denbora luzeagoa (bi hilabetekoa baita), eta soilik dela anekdota tenporalki-mugatu bat, eta finean kasualitate hutsa, jakin beza ze artikulu berean zehazten da ze:

...; 2022ko maiatzetik irailaren hasiera arte, adibidez, ETB2k 130 film eman zituen, eta bakar bat ere ez ETB1ek. [Urtzi Urkizu an Berria, 2024]

Errepikatu behar dugu. Behar dirá azterketa serio eta sakonak, haruntzago ti betiko leloak zein ez dutén sakontzen an mamia on kuestioa. Eta mamia ez da sinplea. [2262] [>>>]

ETB2n, 86 film; ETB1en, bakarra

Eginen dugú gaur tarte bat (an gure azterketatxoa gain sorrera on esamolde aritmetikoak) arrén aipatu artikulu bat zein atzokoan agertu zen an "Berria" aipátuz ondoko estatistika ondo esanguratsua burúz film-kopuruak zein diren eskaini an ETB1 (euskaraz) versus ETB2 (gaztelaniaz). Artikulua titulatzen dá:

ETB2n, 86 film; ETB1en, bakarra [Urtzi Urkizu an Berria, 2024]

Behar dirá azterketa serio eta sakonak, haruntzago ti betiko leloak zek ez dutén sakontzen an mamia on kuestioa. Eta mamia ez da sinplea. [2261] [>>>]

Txopi: "... ahal dugu konprobatu an modu praktikoa noiz ikusten dugun film japoniar bat, hizkuntza bat zurrunki regresivoa."

Txopi-k zioén atzo:

Lagunak on Balbula, nahi dut komentatu film bat zein nuen ikusi ostegunean Donostin. Film japoniarra da eta dute botatzen an bertsio originala; titulua da gazteleraz "La Mujer del Espía" ta dago oinarritua an istorio bat on bikote japoniar bat an urteak 1940-1945.

Dena dala, ez da nire asmoa hitz egitea buruz filma baizik ta buruz erabiltzen duten hizkuntza. Hasieratik du deitzen atentzioa zeren dira elkarrizketa oso xinpleak: esaldi bakun bat gehi esaldi bakun bat ta honelo aldiro. Tarteka dute sartzen esaldiren bat subordinatua baina oso gutxi ta gainera ez dakit zertaz, alegia zeren zegoen an jatorrizko bertsioa ala zeren zuten idatzi itzulpenean. Hau da nire ustez, azaldu zen esaldirik gehien zaila:

- ¿A qué debo el placer de tu visita?

Alegia, hemen tratatzen diren gaiak ez direla bakarrik teoria hutsa eta hau ahal dugu konprobatu an modu praktikoa noiz ikusten dugun film japoniar bat, hizkuntza bat zurrunki regresivoa. [Txopi]

Bai, japonieraren teknologia sintaktiko hori (zurrunki regresiboa) dá teknologia bat zein ondo zetórren noiz hizkuntzak sortzen ari ziren, noiz mezuak zirén oso kontextualak, noiz nahikoa zen esatea hitz bat (izen bat) afinda uler zedin mezu osoa (aditza eta sujetua gehien-gehienetan kontextualak baitziren), noiz ez zen bereziki lagungarria aisa diskurritzea gain ideiak zeren kontextuak azaltzen zuén ia dena, ia beti. Halako sintaxi buruazkena sortu zen naturalki tikan (edo kin) keinuak (ezin kontextualagoak), eta hola, baliabide buruazkenak joan ziren garátzen naturalki gain oinarrizko OV estruktura hori, sortuz baliabide buruazkenak an sintaxi buruazkena (OV kin postposizioak).

Baina hizkuntza bat dá erreminta ikaragarri bat zeinen posibilitateak ez diren amaitzen kin mezu zuzen-labur-bapatekoak, eta baldintza batzuetan, hiztunak joanen ziren aurkitzen bideak ki teknologia potenteagoa, emanez aukera komunikatibo aberatsagoak eta efektiboagoak azpi baldintza komunikatibo gerota orokorragoak. Eta ez gaude mintzatzen gain lexiko zabalagoa (hori ere), baizik nagusiki gain estruktura sintaktiko progresibo eta irekiagoak zein zúten ahalbidetzen komunikazio aberatsagoa, finagoa, erosoago eta, denaz gain, efektiboagoa.

Teknologia hori ez da inorena, dá sinpleki humanoa, nola dén komunikazioa, eta da hain gauza ona eta aberasgarria zein jendaki guztioi dagokigún saiatzea laguntzen adáptatzen posibilitate potente horiek ki munduko mintzaira guztiak (antzera nola ere zenbakiak, edo idazkera bera, edo...), zeren horrela mintzaira horien hiztunak komunikatiboki hobeki biziko baitira. Horren alde jotzea dá jotzea aldé garapen/progreso komunikatiboa, zein dén hain zentrala an bizitza humanoa ze konsideratu ahal dá garapen humanoa.

Hortaz, eta amaitzeko, azpimarratu nahi genuke ze hau guztia ez da teoria hutsa: japonieraren erabiltzaileak komunikatiboki askoz hobeki biziko lirake baldin gradualki (asmoz eta jakitez) joango balira adaptatzen gerota aukera burulehen gehiago ki euren teknologia komunikatibo buruazkena. Horrela egongo lirake gutxio baldintzatuak an euren gauzapen komunikatiboa, eta izanen lirake gehio eurak. [1333] [>>>]