XK7: Xabier Kintanaren zientzia tendentziosoa

Erantzunez ki Xabier Kintana (ikus XK1, XK2, XK3 hau, XK4, hau, XK5 eta XK6).

Xabier Kintana akademiko eta hizkuntzalariak argudiatzen du ze:

..., europar mintzaira askok SVO, latinak eta euskarak, aldiz SOV. (ikus hemen)

Ikus Europako hizkuntzen familiak:

Eta familia indoeuroparraren azpifamiliak:

Badirudi ze Kintana akademiko eta hizkuntzalariak ahaztu egiten du ze Europako SVO mintzaira guztiak (errepikatu nahi dut: GUZTIAK) izan direla lehenago SOV. Ahanztura guztiz relevante hori dá oker handia, oker zientifiko handia.

Kontua ez da ja ze Kintana-k ez digula ematen azalpen serio bat burúz zergátik egon den joera orokor berbera an evoluzio aski independentea on mintzaira horiek guztiak. Ez, kontua da ze Kintana-k, ezkutatuz realitatearen perspektiba historikoa, ezkutatzen digula realitatea bera.

Izanez ere, Kintana-k erakusten digú latina nola mintzaira independente bat, zeinen hitz-ordena zen SOV. Baina, hitz-ordenaz ari garenean, ez ginake ahaztu behar ze latina joan zen garatzen tik SOV estadioa buruzki SVO estadioa zein ikusten dugun an gaurko hainbat mintzaira europar.

Inkluso islandiera (han goian, aski isolaturik) garatu zen tik SOV ki SVO. [112] [>>>]

XK6: Hizkuntza semitiko mintzatuenak ez dira VSO

Erantzunez ki Xabier Kintana (ikus XK1, XK2, XK3 hau, XK4, hau eta XK5).

Diosku Kintana-k:

Tipologiari dagokionez, ondo dakikezunez, badira S (subjektua) V (aditza) eta O (objektua) ordenatzeko eran aukera ezberdinak: semitar hizkuntzek VSO hobesten dute, ...

Nik uste ze Kintana-k beharko luke berrikusi bere iturriák burúz hitz-ordena an hizkuntza semitikoak. Hizkuntza semitiko mintzatuenak (zein dirén arabiera kolokiala, amarikoa edo/ta hebraiera) ez dira jada VSO.

Iturri askotan irakurri ahal da ze arabiera kolokiala, hau da hizkuntza semitiko mintzatuena, pasatu da ti VSO ki SVO (nahizta erabilera formalak oraindik VSO modura mantentzen diren).

Edonon ere irakurri ahal da nóla hizkuntza amarikoa (Etiopia) pasatu zen tikan VSO ki SOV, azpi presio kultural gogorra on hizkuntza kusitikoak, zein ziren SOV. Hauxe da adibide estandarra zeinekin erakusten dén nóla baldintza oso bereziek eragin leikeen ia edozein aldaketa sintaktiko. Baina halako kasuak salbuespenezkoak dira (eta mundu-mailan baldintza eta behar komunikatiboak handitu ahala, gerota salbuespenezkoagoak).

Nahi den lekuan ikusiko da nola hebraiera pasatu da tik VSO ki SVO.

Esan nahi baita ze hizkuntza semitiko mintzatuenetan, soilik arabiera formala da VSO (esan dugunez, arabiera kolokiala jada ez). [111] [>>>]

Informatzeko onena, ordena informatiboa

Txopi-k du planteatzen honako galdera (ikus hemen):

Azken aldi hontan nik ez dakit zertaz, baina bai egunkaritan eta bai telebistan ere, sintaxi berri bat erabiltzen ari da, eramaten duena SUJETOA atzekaldera. ...
Ze iruditzen zaizu sintaxi mota berri hau? Eraginkorra izaten ahal da? Ze koste izaten ahal du an ikuspegi komunikatibo?

Puntu horretaz zerbait mintzatu ginen hemen ere, baina, dudarik gabe, gaiak ematen du luzerako. Har daigun, adibiderako, gaurko alea on Berria, zeinen titular nagusia dén honako hau:

Urak hartutako lurrak hondamen eremu izendatzea nahi dute alkateek Nafarroan.

Konpara daigun aurreko titular hori eta hurrengo aukera kanonikoago hau:

Nafarroan, alkateek urak hartutako lurrak hondamen eremu izendatzea nahi dute.

Hor, zér gertatu da? Hor, hasierara ekarri dugu bai lekuá non den kokatzen informazioa, nola ere sujetuá on informazioa (hobeto thematizatuz esaldia), halatan ze, orain distantziatu jaku sujetua eta aditz nagusia, tartean dugularik "iruzkin" (ogitarteko) luze eta konplexu samarra: "urak hartutako lurrak hondamen eremu izendatzea". Horrek zaildu egiten du konprensioa.

Ogitarteko luze edo/ta konplexu horrentzako soluziobidea ez da OVS, hori baita bigarren mailako adabaki sintaktiko aski dorpea (estrategia horri deitu jakó "mahomarena"). Izanez ere, Mahomarena da soluzio komunikatiboki-baldintzatu bat, baldintzatua ganik beharra ki manténdu ustezko galdegaia an bere ustezko lekua. Mikel Haranburu zúen galdetzen hau (respektu antzeko debate bat):

Eta esaldien helburua zein da -Egunkarian, jakina-, galdegai bati ERANTZUTEA, ala informazio bat ematea?

Azken buruan, galdera horretantxe aurkitzen da jatorriá eta zergatiá on evoluzioá tikan estruktura adierazkorrak nola SOV edo OVS ki estruktura informatibo-diskursiboena zein dén SVO. Esan nahi baita ze hortxe dago arrazoia zergátik garai zaharretan nagusi ziren eredu sinple eta adierazkorrak: hain zuzen ere orduan nagusi zirela galderantzun sinple eta kontextualak.

Gaur egun, ordea, galdera-erantzun kontextualek sortutako eredu hori gainditua dago zio baldintza komunikatibo diferenteak, izan ere ustezko galderantzunen eredu horrek ez baitu balio ki konplitu gaur egungo behar informatibo konplexu eta askoz neutroagoak, zeinen aurrean soluzio komunikatiboki-eraginkor eta orokorra dá SVO hitz-ordena diskursiboa, eta ez OVS ordena antidiskursiboa. Ikus daigun nóla eman goiko titularra bidéz ordena informatiboa:

Los alcaldes de Navarra quieren que las tierras anegadas sean declaradas zona catastrófica.

Hor, gainera, erraz uztartu ahal dugu informazio gehigarria:

Los alcaldes de Navarra quieren que las tierras anegadas (por el desbordamiento del Ebro) sean declaradas zona catastrófica.

edo:

Los alcaldes de Navarra quieren que las tierras anegadas (por el desbordamiento del Ebro) sean declaradas zona catastrófica (de alto valor ecológico y económico).

Ikus beste adibide bat, hartua ti gaurko Berria (10. orrialdea), non aurreko arazo berberak agertzen jakun, baina areagotuak:

ETAk atentatuak egiteko duen gaitasunari buruzko argibideak eskatu dizkio PPk Rubalcabari.

Ez al da txoratzeko modukoa?

Eta egoera latz horren erantzuleak dirá gure zuzendari liguistikoak, zeinek nahiágo ustezko zuzentasuna, zurruna eta obsoletoa, lehenago ze emátea aurrerapausuak buruzki eredu irekiagoa, ahaltsuagoa, malguagoa, reflexiboagoa,...

Bejondeiela! [110] [>>>]

Solemnitatea versus hotsanditasuna

Erantzunez ki Patxi Petrirena respektu bere hemengo mezua.

Har daigun "solemnitate" hitza (ikus aurreko sarrera). Bilatu dugu hitz hori an zenbait hiztegi zein komunzki erabiltzen ditugun, hala nola Euskaltzaindiaren Hiztegi Batua, Elhuyar Hiztegia, edo 3000 Hiztegia, eta ez dugu aurkitu, ez da agertzen. Guztiarekin, "solemnitate" hitza askitan aurkitu dugu an Google.

Gainera daigun ze Ibon Sarasola-k, bere hiztegi berrian (zein akaso batek konsidera leikén nola zirriborro moduko bat on Euskaltzaindiaren hiztegia), dígu proposatzen "hotsanditasun" eta "hotsandiko" ki adierazi "solemnitate" eta "solemne". Ondo deigarria da nóla "hotsanditasun" hori behin bakarrik agertzen den an Google (eta dá justuki an Berria egunkaria, 2006). "Hotsandiko", ordea, askitan agertzen da hortik zehar, baina zéin esangurarekin?

Ikus daigun "hotsandiko" sarrera an hiztegia ganik Elhuyar:

Ikus daigun, orain, 3000 Hiztegia:

Kontua da ze, hiztegi horietan ikusten dugunez, "hotsandiko" hitzak esangura asko ditu, baina ez dugu aurkitzen "solemne". Finean, "hotsandiko" (printzipioz semantikoki ezberdin) horrek gehienbat ematen du adabaki bat afin saihestu "solemne" zehatz eta gardena, zein inglesez dén"solemn-solemnity", eta frantsesez "solennel-solennité".  Bikain? Horrek zér dakar? Anbiguetatea, ñabardura-falta, eta, azken buruan, pobrezia. Bikain?

Sarasola-ren hiztegiaren itzala oso luzea izan ahal da, baina, printzipioz behintzat, hiztegi hori ez da arauemailea. Euskaltzaindiaren hiztegia, aldiz, báda arauemailea (ikus atzoko sarrera), eta, horrek esan nahi du ze, baldin azkenean ez onártu ez "solemnitate" eta ez "solemne", hitz horiek "zuzengai" izanen direla. Bikain?

Dio Atxaga-k ze ez du ezagutzen garbizalerik an Euskaltzaindia. Agian, garbizale hitz hori ere redefinitu beharko dugu. [109] [>>>]