Pastor (2019): "... confirman la propuesta de que las lenguas OV tratan de reducir el coste de procesamiento mediante la reducción de argumentos preverbales, recurriendo al uso de argumentos omitidos, ..."

Atzokoan Pastor-ek (2019) zioén:

Existe una correlación entre el orden básico de palabras y la frecuencia de omisión de argumentos en oraciones transitivas para reducir el número de argumentos preverbales: las lenguas OV tienden a omitir con mayor frecuencia el sujeto que las lenguas VO. [Pastor, 2019]

 eta gaur, bide beretik: Pastor-ek (2019) dio an bere tesia:

En suma, la evidencia de euskera y castellano confirman la propuesta de que las lenguas OV tratan de reducir el coste de procesamiento mediante la reducción de argumentos preverbales, recurriendo al uso de argumentos omitidos, ...  [Pastor, 2019]

Bai, eta argumentu omititu horiek ez dira objetuak (objetuetan aurkituko lirake, aráuz Hawkins, arazo handienak an OV sintaxiak), baizik sujetuak (sujetuetan, Hawkins-en teoria simetrikoaren arabera, egonen lirake arazo handienak an VO sintaxiak. [>>>]

Pastor (2019). "las lenguas OV tienden a omitir con mayor frecuencia el sujeto que las lenguas VO."

 Pastor-ek (2019) dio an bere tesia:

Existe una correlación entre el orden básico de palabras y la frecuencia de omisión de argumentos en oraciones transitivas para reducir el numero de argumentos preverbales: las lenguas OV tienden a omitir con mayor frecuencia el sujeto que las lenguas VO. [Pastor, 2019]

Esan nahi baita ze sujetuak ere izanen litzaké problematikoagoak an SOV sintaxiak zeinda an SVO sintaxiak: justuki horregatik sujetuak omitituko lirake esanguratsuki gehiago an SOV ordena respektu SVO. [1490] [>>>]

Pastor eta Laka (2013): "Recall that SOV sentences require to hold two arguments in memory before accessing the verb, while SVO sentences require to hols only one."

Hawkins (1994:333) mintzo zen hemen gain efizientzi arazo konparatibo bat an sujetuak on SVO sintaxiak respektu sujetuak on SOV sintaxiak (zein izanen lirake antzekoak nola efizientzi arazoak an objetuak on SOV sintaxiak respektu objetuak an SVO sintaxiak, egínez simetria aski fortzatu bat):

... this results in a real performance constraint on subjects in these [SVO] languages which explains the observed length differential between subjects and objects: object length is unconstrained, so the performance aggregate for objects ends up being longer than for subjects. [Hawkins, 1994:333]

Horren gainean, Pastor eta Laka-k (2013) zioten hemen ze:

We argue this difference emerges from the difference in processing facilitation that results from subject-pro in each language. [Pastor eta Laka, 2013]

eta baita ze:

Recall that SOV sentences require to hold two arguments in memory before accessing the verb, while SVO sentences require to hols only one. [Pastor eta Laka, 2013]

Alde horretatik, sujetuen gaineko presioa izanen litzake handiagoa an SOV sintaxiak ezez an SVO sintaxiak. Hori dela-ta, gehiago omitituko lirake sujetuak an SOV sintaxiak ezez an SVO sintaxiak. [>>>]

Ikus daigun zér gertatzen den an eredua on Hawkins (1994) noiz supósatu sujetu laburragoak zein objetuak, orokorki (sujetuak: 1, objetuak 2)

Ikus daigun zér gertatzen den an eredua on Hawkins (1994) noiz supósatu sujetu laburragoak zein objetuak orokorki (sujetuak: 1, objetuak 2):

1) Baldin soilik aditzek eráiki aditz-sintagmak:

• SVO = OVS: %100
• VSO = OSV : %84
• SOV = VOS: %75       

2) Baldin bai aditzek eta baita objetuek ere eráiki aditz-sintagmak:

• SVO = OVS: %100
• SOV = VSO = OSV : %84 
• VOS: %75

Ikusten dugunez, noiz objetuak diren luzeagoak zein sujetuak (2 aurka 1), SVO dá efizienteagoa zein SOV bai noiz aditzek soilik eráiki VPak, eta baita noiz aditzek eta objetuek eráiki VPak. [>>>]

Hawkins-ek suposatuko balu ze sujetuak dirá orokorki (an OV eta VO) laburragoak zein objetuak aterako litzaioke SVO prozesagarriagoa zein SOV

Hawkins-ek suposatuko balu ze sujetuak dirá orokorki (an OV eta VO) laburragoak zein objetuak (adibidez, sujetu guztiak hitz 1ekoak, eta objetu guztiak 2 hitzekoak), aterako litzaioke SVO prozesagarriagoa zein SOV (inkluso suposatuz ze objetuek ere sortzen dituzte VPak), eta horrela ez lituzke inplementatuko Tomlin-en (1986) maiztasun sinkronikoak, zein, dakigunez, diren Hawkins-en helburua. [>>>]

Edo, nóla liteke Hawkins-en ereduan OV sintaxietako sujetuak izátea berdin luzeak (3 hitz) nola VO sintaxietako objetuak (3 hitz)?

Atzokoan galdetzen genuén: 

Hortaz, nóla liteke Hawkins-en ereduan OV sintaxietan sujetuak izátea luzeagoak (3 hitz) zein objetuak (bi hitz)?

eta gaur, antzera:

Nóla liteke Hawkins-en ereduan OV sintaxietako sujetuak izátea berdin luzeak (3 hitz) nola VO sintaxietako objetuak (3hitz)?

Gogora gaitezen ze Hawkins-ek modelatzen dituela bere ereduko osagaien luzerak simetrikoki:

• VO: sujetuak 2 hitz eta objetuak 3 hitz.

• OV: sujetuak 3 hitz eta objetuak 2 hitz.

Baina, zertára dator simetria hori artén sujetuak eta objetuak baldin datuak badira guztiz asimetrikoak? [>>>]

Hortaz, nóla liteke Hawkins-en ereduan OV sintaxietan sujetuak izátea luzeagoak (3 hitz) zein objetuak (2 hitz)?

 Genioen herenegun nóla:

Aurreko sarreretan agertzen zaizikigu bi joera:

• alde batetik, dauzkagu sujetu transitiboak asko-askotan omitituak (%51,9). Ikus "Euskarazko esaldi transitiboetan, sujetu omitituak (eliptikoak, "subject pro-drop") dirá gehiago (%51,9) zein sujetu explizituak (Pastor, 2019)".
  

• eta bestetik, objetu direktuak erlatiboki oso gutxi omitituak. Ikus "Objetu direktuak erlatiboki oso gutxi omititzen dira respektu sujetuak, euskaran ere" edo "Bestalde, gaztelaniazko objetuetan, omisioak jaisten dirá ki ... zero (Pastor, 2019)"

 eta atzo, bestalde, azpimarratzen genuen ze:

Bloom (1990, 1993) arguye que la preferencia de omitir el sujeto antes que el objeto se debe a factores pragmaticos, pues el sujeto tiende a ser una información ya dada (Chafe, 1976; Lambrecht, 1994) y el objeto, por el contrario, una información nueva (Arnold, 1998). [Pastor, 2019]

Bai, joera horiek dirá komunikatiboki oso azalgarriak: informazioaren muina normalean aurkituko da an objetu-osagarria, zein, diogunez muina izanki, ezin izanen den eliditu, bitarten sujetuetan askotan nahikoa izanen da referentzia minimo bat, edo ... ezer ez (referentzia lehendik gordetzen baita). Dudagabe, horrek guztiak bádu zerikusirik kin luzera zein orohar itxaron geinke an sujetuak eta objetuak.

Hortaz, nóla liteke Hawkins-en ereduan OV sintaxietan sujetuak izátea luzeagoak (3 hitz) zein objetuak (2 hitz)? [>>>]

Pastor (2019): "Bloom (1990, 1993) arguye que la preferencia de omitir el sujeto antes que el objeto se debe a factores pragmáticos, pues el sujeto tiende a ser una información ya dada (Chafe, 1976; Lambrecht, 1994) y el objeto, por el contrario, una información nueva (Arnold, 1998)."

Atzokoan azpimarratzen genuen nóla:

Aurreko sarreretan agertzen zaizikigu bi joera:

• alde batetik, dauzkagu sujetu transitiboak asko-askotan omitituak (%51,9). Ikus "Euskarazko esaldi transitiboetan, sujetu omitituak (eliptikoak, "subject pro-drop") dirá gehiago (%51,9) zein sujetu explizituak (Pastor, 2019)".
  

• eta bestetik, objetu direktuak erlatiboki oso gutxi omitituak. Ikus "Objetu direktuak erlatiboki oso gutxi omititzen dira respektu sujetuak, euskaran ere" edo "Bestalde, gaztelaniazko objetuetan, omisioak jaisten dirá ki ... zero (Pastor, 2019)".
  

Bi joera orokor horiek bát datoz kin izaera tipikoki rhematikoa e objetuak (non bilduko litzake informazio berria, dinamikoena, irekiena... zein ezin liteken desagertu ti mezua), zein izanen litzake oso ezberdina ti izaera tipikoki thematikoa e sujetuak (zértaz mintzo, marko referentziala, zein askotan ere, eta are gehienetan, esan gabe doaz). Bai, datuak bát datoz kin teoria.

Horren inguruan, Pastor-ek (2019) dio:

Bloom (1990, 1993) arguye que la preferencia de omitir el sujeto antes que el objeto se debe a factores pragmaticos, pues el sujeto tiende a ser una información ya dada (Chafe, 1976; Lambrecht, 1994) y el objeto, por el contrario, una información nueva (Arnold, 1998). [Pastor, 2019]

Bai, joera horiek dirá komunikatiboki oso azalgarriak: informazioaren muina normalean aurkituko da an objetu-osagarria, zein, diogunez muina izanki, ezin izanen den eliditu, bitarten sujetuetan askotan nahikoa izanen da referentzia minimo bat, edo... ezer ez (referentzia lehendik gordetzen baita). Dudagabe, horrek guztiak bádu zerikusirik kin luzera zein orohar itxaron geinke an sujetuak eta objetuak. [1484] [>>>]

Bi joera orokor (sujetuak asko-askotan omitituak versus objetuak oso gutxitan omitituak) zein bát datoz kin izaera tipikoki thematikoa on sujetuak eta izaera tipikoki rhematikoa on objetuak

Aurreko sarreretan agertzen zaizikigu bi joera:

• alde batetik, dauzkagu sujetu transitiboak asko-askotan omitituak (%51,9). Ikus "Euskarazko esaldi transitiboetan, sujetu omitituak (eliptikoak, "subject pro-drop") dirá gehiago (%51,9) zein sujetu explizituak (Pastor, 2019)".
  

• eta bestetik, objetu direktuak erlatiboki oso gutxi omitituak. Ikus "Objetu direktuak erlatiboki oso gutxi omititzen dira respektu sujetuak, euskaran ere" edo "Bestalde, gaztelaniazko objetuetan, omisioak jaisten dirá ki ... zero (Pastor, 2019)".
  

Bi joera orokor horiek bát datoz kin izaera tipikoki rhematikoa on objetuak (non bilduko litzakén informazio berria, dinamikoena, irekiena... zein ezin liteken desagertu ti mezua), zein izanen litzaken oso ezberdina ti izaera tipikoki thematikoa on sujetuak (zértaz mintzo, marko referentziala, zein askotan ere, eta are gehienetan, esan gabe doaz). Bai, datuak bat datoz kin teoria. [>>>]

Objetu direktuak erlatiboki oso gutxi omititzen dira respektu sujetuak, euskaran ere

Genioen hemen nóla Pastor-ek (2019) banatzen ditú argumetu-omisioak arten S-drop, O-drop eta SO-drop aráuz irizpidea on Ueno eta Polinsky (2009):

Eta, atzokoan ikusten genuen nóla banatzen diren omisíoak on sujetuak (S-drop), sujetu-objetuak (SO- drop), eta objetuak (O-drop) artén euskarazko esaldiak (transitiboak edo intransitiboak) kin omisioren bat (Pastor, 2019):

• S-drop: %85

• SO-drop:%8

• O-drop: %7

halan ze:

• sujetuak omitizen dirá an %93 on esaldiak kin omisioak (85 + 8), eta
  

• objetu direktu eta indirektuak omititzen dirá an %15 on esaldiak kin omisioak (7 + 8).

Esan dugunez, portzentaje horiek referitzen dira ki esaldi transitiboak eta intransitiboak kin omisiak, eta bérez da oso datu adierazgarria (adieráziz ze, orohar, oso gutxi omititzen dira objetu direktoak eta indirektoak respektu sujetuak), nahiz guk nahiago genuke gehiago enfokatzea portzentaje horiek an esaldi transitiboak, zeintaz Pastor-ek (2019) eskaintzen digu ondorengo grafiko hau (koadro gorriak dirá nireak):

non diferentzia artén argumentu omitituak (S-drop, O-drop eta SO-drop) eta sujetu omitituak (s-drop, SO-drop) an esaldi transitiboak dén 54 - 51,9 = %2,1, zein izanen litzakén portzéntajea on O-drop an euskarazko esaldi transitibo guztiak (eta hor daude objetu direkto eta indirektoak ere). 

Esan nahi baita ze euskarazko esaldi transitiboetan ere objetu soilen omisioa erlatiboki ondo txikia dela, (objetu indirektuak barne), eta kontuan hartuz goragoko portzentaje orokorrak, SO-dropak ere txikiak izanen dira (nahiz barne egón objetu indirektuak). 

Gaineratu behar dugu ze gustatuko litzaiguke jakitea zéin den portzentajea on objetu direktu omitituak (útziz aparte objetu indirektuak), zeren, SVO ordenetan (adibidez Hawkins-en eredu teorikoan), O referitzen da ki objetu direktua. Edonola ere, nahizta datu hori ez ezagutu, aurreko datu guztietatik ondorioztatu ahal dugu ze objetu direktuak erlatiboki oso gutxi omititzen dira respektu sujetuak, euskaran ere. [>>>]

Euskaran ere, sujetu-omisioak agertzen dirá erlatiboki askoz gehiago (%93) zein objetu-omisioak (%15) an esaldiak kin omisioren bat (transitiboak eta intransitiboak barne)

Ikusi berri dugu nóla "gaztelaniazko objetuetan, omisioak jaisten dirá ki ... zero (Pastor, 2019)", bitárten euskarazko sujetu transitiboetan, "sujetu omitituak (eliptikoak, "subject pro-drop") dirá gehiago (%51,9) zein sujetu explizituak (Pastor, 2019)". Gaurkoan ikusi nahi genuke nóla euskarazko objetuetan ere, omisioak gertatzen dirá askoz gutxiago zein sujetu-omisiak. Pastor-rek (2019) ematen ditú ondorengo portzentajeak gain esaldiak kin omisioak. Horietatik ...

... en ambas lenguas la omisión de sujeto es la más frecuente (castellano: 100%; y euskera: 85%). En euskera, que también puede omitir el objeto, la omisión de este es mucho menos frecuente (7%) respecto a la del sujeto [%85] y, de igual modo, la omisión de ambos argumentos también es menos frecuente (8%) frente a la omisión del sujeto [%85]. [Pastor, 2019]

halan ze, euskaran, hartuz soilik esaldiak (transistiboak eta intransitiboak barne) non omititu dén zerbait, euren %93an omitituko da sujetua (%85 + %8), bitárten euren %15ean omititu da objeturen bat, indirektoak barne (%7 + %8). %93 versus %15, beraz. [1481] [>>>]

Nóla konputatzen dira omisioak? Aráuz Ueno eta Polinsky (2009)

 Atzokoan genioen ze ...

• alde batetik, daukagu ze euskarazko (SOV) sujetu transitiboak asko-askotan omititzen dira (%51,9).

• eta bestetik, gaztelaniazko (SVO) objetuak ez dira omititzen (%0).
  

Joera horiek oso kontuan hartzekoak dira noiz konsideratu zéin izan beharko liraken sujetuen eta objetuen luzera erlatiboak an eredu teorikoak nola adibidez Hawkins (1994).

Baina, nóla konputatzen dirá sujetuen eta objetuen omisioak? Jarraikiz irízpideak ti Ueno eta Polinsky (2009):

ikustagun:

Esan nahi baita ze an:

arropa eta aulkia ekarri zizkidan pro amak

zenbatuko litzaké objetu-omisio bat (objetu indirektoa), eta an:

mi madre me trajo la ropa y la silla

ez litzake omisiorik: "me" baitá objetu indirektoa. Hala, komentatzen genuen atzo ze ...

Esan bezala, gaztelaniazko partean, berdinak dira portzentajeak an argumentu omitituak (35,9) eta an sujetu omitituak (35,9), justuki zeren argumentu omititu guztiak dirá sujetuak. Euskara partean, ordea, bádira diferentzia txiki batzuk zeintaz mintzatuko garén bihar. [1480] [>>>]

Bestalde, gaztelaniazko objetuetan, omisioak jaisten dirá ki ... zero (Pastor, 2019)

Aurreko sarreretan, Pastor-ek (2019) erakusten zuen nóla euskarazko lagin idatzi estandar batean (egunkariak, liburuak, aldizkariak), sujetu eliptikoak (zeinen luzera dén zero) zíren gehiago ere zein sujetu explizituak (ikus hemen). Gaurkoan azpimarratu nahi genuke ze gaztelaniazko objetuak ez dira eliditzen (objetuetan sartzen dirá objetu direktoak eta indirektoak), esan nahi baita ze, gaztelaniazko objetuetan, omisioak jaisten dirá ki... zero (Pastor, 2019). 

Horrela, ondorengo grafiko-parean ikus daikegu nóla gaztelaniazko partean berdinak dira portzentájeak an argumentu omitituak (35,9) eta an sujetu omitituak (35,9), justuki zeren argumentu omititu guztiak dirá sujetuak (Pastor, 2019):

 Hortaz, ...

• alde batetik, daukagu ze euskarazko (SOV) sujetu transitiboak asko-askotan omititzen dira (%51,9).

• eta bestetik, gaztelaniazko (SVO) objetuak ez dira omititzen (%0).
  

Joera horiek oso kontuan hartzekoak dira noiz konsideratu zéin izan beharko liraken sujetuen eta objetuen luzera erlatiboak an eredu teorikoak nola adibidez Hawkins-ena (1994). [1479] [>>>]

Sujetu omitituen luzera dá... zero

Atzokoan ikusten genuen nóla euskarazko lagin idatzi estandar batean (tipikoki zuzentzaileek zuzendua, eta ondo SOV, nahiz ez SOV zurruna), Pastor-ek (2019) erakusten zigun ze, euskarazko esaldi transitiboetan, sujetu omitituak zirén gehiago zein sujetu explizituak. Gogora daigun atzoko portzentaje zehatzak (Pastor, 2019):

(b) sujetos omitidos (S-drop) en oraciones intransitivas y transitivas. Las barras de error muestran los intervalos de confianza de 95%.

non:

... en euskera (51,9%) la frecuencia de sujetos omitidos en oraciones transitivas es significativamente mayor que en castellano (35,9%) [Pastor, 2019]

Gaurkoan soilik azpimarratu nahiko genuke ze sujetu omitituen luzera dá... zero (akaso norbaiti irudituko zaio obvioa, baina hala ere, komeni da argi uztea). Esan nahi baita ze euskarazkoan, sujetu transitiboen erdiak (%51,9k) dauka luzéra... zero (berdin nola gaztelaniazkoen %35,9ak). [1478] [>>>]

Euskarazko esaldi transitiboetan, sujetu omitituak (eliptikoak, "subject pro-drop") dirá gehiago (%51,9) zein sujetu explizituak (Pastor, 2019)

Pastor eta Laka (2013) artikuluan ez dugu aurkitu zéin diren portzentajeak on sujetu omitituak an euren lagina, zein den aterea ti euskara eta gaztelania idatzi estandarrak (SOV eta SVO). Bai aurkitu ditugu portzentaje zehatzak on omisio totalak, baina datu hori ez da guretzako hain interesgarria nola sujetuena. Hori dela ta, jo dugu ki tesia on Luis Pastor ("Estrategias facilitadoras del procesamiento en lenguas OV-VO", 2019), non bai aurkitu dugun datu hori an antzeko lagin zabalago bat non gehitu baitira aldizkarietako esaldiak ere (apárte egunkarietakoak eta liburuetakoak). Horrá portzentaje zehatz horiek:

(b) sujetos omitidos (S-drop) en oraciones intransitivas y transitivas. Las barras de error muestran los intervalos de confianza de 95%.

Pastor-ek dio (2019):

... en euskera (51,9%) la frecuencia de sujetos omitidos en oraciones transitivas es significativamente mayor que en castellano (35,9%) [Pastor, 2019]

Sarrera honetan soilik ohartarazi nahi genuke ze, euskarazko esaldi transitiboetan, sujetu omitituak dirá gehiago zein sujetu explizituak. [1477] [>>>]

Pastor eta Laka (2013): "We argue this difference emerges from the difference in processing facilitation that results from subject-pro in each language"

Atzoko sarreran ikusten genuen ze sujetu eliptikoak ("subject pro-drop") zirén usuago erabiltzen an euskara idatzia (SOV estandarra, tipikoki zuzentzaileek zuzendua) respektu gaztelania idatzia (SVO):

Basque resorts to subject pro-drop with a significatively higher frequency than Spanish does; ... [Pastor eta Laka, 2013]

eta orobat nóla, erabilera handiago horren barruan, euskaran erlatiboki are gehiago erabiltzen zirén sujetu eliptiko horiek an esaldi transitiboak respektu intransitiboak:

Pastor eta Laka-k (2013) diote:

We argue this difference emerges from the difference in processing facilitation that results from subject-pro in each language. [Pastor eta Laka, 2013]

Hortaz, gehiago erraztuko litzake prozesamendua noiz sujetua eliditzen den an SOV zeinda an SVO. [1476] [>>>]

Pastor eta Laka (2013): "... Basque resorts to subject pro-drop with a significatively higher frecuency than Spanish does; ..."

Genioen atzo ze Hawkins-ek (1994) argudiatzen du ze ...

... SVO sintaxietan sujetuak liráke laburragoak zein euren objetuak zatio arrazoiak on prozesamendua, ordezta argúdiatu sinpleki ze sujetu thematikoak naturalki eta orokorki izan beharko liraké ondo laburragoak zein euren predikatuko osagarri rhematikoak zeren informazio ezaguna mugatu beharko litzake ki bere tamaina minimo posiblea afin eskáini marko thematiko egokia xedé jaso benetako informazioa, informazio berria, informazio rhematikoa, zein izanen dén hain luzea nola hiztunak nahi edo behar duen za kunplituki bete bere helburu komunikatiboak. 

Eta gauza da ze informazio thematikoaren tamaina minimo posible hori asko-askotan dá zero: sujetua eliptiko doa, ez da ematen. Bai SVO sintaxietan, bai SOV-etan ere. Sinpleki ez da behar batere informazio thematikorik zeren thema aurretik emanda datorren.

Luis Pastor-ek eta Itziar Laka-k aztertu dituzté sujetu eliptikoak an bi sintaxi zeinen aditzak konkordatzen diren kin sujetua (esan nahi baita ze aditzek bádute referentzia morfologikoa ki sujetua): gaztelania eta euskara ("Processing Facilitation Strategies in OV and VO Languages: A Corpus Study", Pastor eta Laka, 2013). Datuak hartu dira ti gaztelania eta euskara idatzia an egunkariak eta liburuak (horrek esan nahi du ze lagin horretako euskara izanen da bereziki SOV estandarra, tipikoki zuzendua, nahiz ez izán SOV zurruna):

Eta ikusi dute ze:

Basque resorts to subject pro-drop [sujetu eliptikoa] with a significatively higher frequency than Spanish does; ... [Pastor eta Laka, 2013]

Eta erabilera handiago horren barruan, euskaran erlatiboki are gehiago erabiltzen dira sujetu eliptiko horiek an esaldi transitiboak respektu intransitiboak:

Bihar, saiatuko gara azaltzen diferentzia erlatibo horiek. [1475] [>>>]

Hawkins (1994): "... this results in a real performance constraint on subjects in these [SVO] languages ..., so the performance aggregate for objects [an SVO] ends up being longer than for subjects."

Gauza bat dira emaitza estatistikoak, eta beste bat euren interpretazio teorikoa (finean, euren azalpena) barnén ezagutza-esparru espezifiko bat, adibidez linguistikoa. Eta gauza da ze azalpena bihurtu ahal dá bereziki kontroversiala (ikus atzoko sarrera). 

Gure ustez, Hawkins-ek eskaintzen digu adibide ezin hobeagoa on zailtasun interpretatibo hori noiz interpretatzen duen ze SVO sintaxietan sujetuak liráke laburragoak zein euren objetuak zatio arrazoiak on prozesamendua, ordezta argúdiatu sinpleki ze sujetu thematikoak naturalki eta orokorki izan beharko liraké ondo laburragoak zein euren predikatuko osagarri rhematikoak zeren informazio ezaguna mugatu beharko litzake ki bere tamaina minimo posiblea afin eskáini marko thematiko egokia xedé jaso benetako informazioa, informazio berria, informazio rhematikoa, zein izanen dén hain luzea nola hiztunak nahi edo behar duen za kunplituki bete bere helburu komunikatiboak.

Oso argi irudi zaigu ze azken interpretazio (sinpleago) hori dá askoz ajustatuagoa ki azalpen reala zeinda Hawkins-en azalpen konplikatuago eta gutxio oinarritua an evidentzia enpiriko gurutzatu zabalagoa, zeintan ez den agertzen motibo berezirik ki pensatu ze sujetuen tamaina an SVO estrukturak ez diren nagusiki nola erabiltzaileak nahi edo behar duen. Akaso errazago aurki daikegu motiboak za pensatu ze sujetu luze samarrak bihurtzen dirá arazo an SOV estrukturak non objetua ere dén luze samarra halan ze bilatu behar dira moduak xedé trasladatu sujetu thematiko hori ki posizio atzeratuago bat non bere informazioa ez den jada hain efizientea (ezta efektikoa ere) nola an hasierako posizioa.

Izan ere, hauxe da azálpena on Hawkins (1994):

... this results in a real performance constraint on subjects in these [SVO] languages which explains the observed length differential between subjects and objects: object length is unconstrained, so the performance aggregate for objects ends up being longer than for subjects. [Hawkins, 1994:333]

Ez, evidentzia (zabalago) horrek (zein doan harago ti justuki Hawkins-en datuak) erakusten digu ze sujetu thematikoak ez dira batere arazotsuak an SVO sintaxiak. Areago, esango genuke ze sujetuak ere izan daitezke orohar problematikoagoak justuki an SOV estrukturak, nahizta euren informazioa izán ezaguna eta aisa interpretagarria. SVO estrukturetan ez zaie ezagutzen estuasun berezirik. [1474] [>>>]

¿Sujetu thematiko luzeagoak zein euren predikatuko osagarri rhematikoak? Ez al da hori guztiz kontrarioa ki logika komunikatiboa?

Genioen an atzoko sarrera ze "Inkluso supósatuz luzera gehiago an sujetua zein-ez an objetua (aski innaturalki), oraindik aterako litzake SVO efizienteago zein SOV baldin soilik aditzek eraikiko balituzte euren aditz-sintagmak":

..., horrela ere, alegia supósatuz luzera gehiago an sujetua zein-ez an objetua, oraindik aterako litzake SVO efizienteago zein SOV baldin soilik aditzek eraikiko balituzte euren aditz-sintagmak, halan-ze "Hawkins-ek ez du modelatu a oinarrizko asimetria zein dén existitzen arten ordena burulehen eta buruazken simetrikoak, nahizta oso ondo deskríbatu asimetria hori".

Gaur, aldiz, ikusi behar dugu ze, inkluso suposatuz ze, ez soilik aditzek, baizik objetuek ere eraikitzen dituzte aditz-sintagmak, nahikoa litzake suposatzea ordena guztietan objetu-osagarri luzegoak zein sujetuak (nola printzipioz espero liteken) afin, berriro ere, SVO bihur dadin efizienteagoa zein SOV. 

Bai, printzipioz espero behar genuke ze sujetu thematikoak, non normalki biltzen den informazio kontextuala, izan litezén gehien gehienetan ondo laburragoak zein euren kontraparte rhematikoak, non biltzen den informazio berria, zein den benetako informazioa, mezuaren helburua eta muina. 

Areago, ez da batere arraroa, ahal delarik, sujetuak eliptikoak izatea (hor euren luzera dá zero), bitárten ezin liteken eliditu informazio berria, zein, jakina, osagarririk bádenean, bilduko litzake nagusiki an osagarri rhematiko hori (sortuz objetu-osagarri potentzialki ondo luzeak). 

Baina, zergátik izanen lirake sujetu thematikoak luzeagoak zein euren predikatuko osagarri rhematikoak? Ez al da hori guztiz kontrarioa ki logika komunikatiboa? [1473] [>>>]

Inkluso supósatuz luzera gehiago an sujetua zein-ez an objetua (aski innaturalki), oraindik aterako litzake SVO efizienteago zein SOV baldin soilik aditzek eraikiko balituzte euren aditz-sintagmak

Ikusi dugu an aurreko sarrerak nóla geldituko litzaken Hawkins-en eredua baldin:

• soilik V-k eraiki VPak

• sujetuak eta objetuak berdin luzeak 
  

konprobatuz ze, baldintza horietan, efizientzia rankina ez da Hawkins-ek bilatutakoa, baizik:

 SVO = OVS > SOV = VOS = VSO = OSV

Eta zér gertatuko litzake baldin suposatuko bagenu, kin Hawkins an 1994, ze VO ordenan sujetuek dauzkaté 2 hitz eta objetuek 3 hitz, bitárten OV ordenan sujetuek dituzté 3 hitz eta objetuek 2 hitz (berriro ere, oso supuesto eztabaidagarria)? Ba, gertatuko litzake hóri zein komentatzen genuen an sarrera hauek:

• "Erábiliz supuesto naturalagoa eze soilik aditzek eraikitzen dituzté euren aditz-sintagmak (VPak), "... both SOV and OVS would be equally preferred over OSV" (Hawkins, 1994), baina hori ez da arazo bakarra, ezta akaso nagusia ere"

• "Nóla geldituko litzake efizientzia-ranking orokorra arten 6 ordenak baldin soilik aditzak (V-k) eraiki ahalko balu bere aditz-sintagma (VP)"
  

alegia ze:

Mintzatuz gain Hawkins-en eredua (1994), atzo genioen ze,

Beraz, erábiliz supuesto naturalagoa eze soilik aditzek eraikitzen dituzté euren aditz-sintagmak (VPak), gertatuko litzake ze hiru OV ordenen emaitzak aldatuko lirake, eta, interesgarriki, ez an ber norabidea, baizik-ze SOV jaitsiko litzake bitárten OVS eta OSV igoko lirake:

• SOV pasako litzake ti %84 ki %75 

• OVS pasako litzake ti %70 ki %75 

• OSV pasako litzake ti %45 ki %70
  

VO ordenetan, berriz, dena geldituko litzaké justuki berdin nola zegoen (emaitza berberak zeren ordena horretan V-k beti eraikikó VPa). 

Esan nahi baita ze VO ordenen efizientzia-portzentajeak geldituko liraké honela:

• SVO: %84

• VSO: %75

• VOS: %70

emanez honako rankin orokorra artén 6 hitz-ordenak (bai OVak eta baita VOak ere):

• SVO: %84

• SOV = VSO = OVS: %75

• VOS = OSV: %70

hots, 

SVO > SOV = VSO = OVS > VOS = OSV

zein dén aldentzen esanguratsuki ti ordena zein Hawkins-ek inplementatu nahi zuen (alegia, Tomlin-en 1986ko maiztasun sinkronikoak).

Hots, horrela ere, alegia supósatuz luzera gehiago an sujetua zeinda an objetua, oraindik aterako litzake SVO efizienteago zein SOV baldin soilik aditzek eraikiko balituzte euren aditz-sintagmak, halan ze "Hawkins-ek ez du modelatu ha oinarrizko asimetria zein den existitzen artén ordena burulehen eta buruazken simetrikoak, nahizta oso ondo deskríbatu asimetria hori".

Arazoa da ze Tomlin-en maiztasun sintaktikoak ez dirá baizik momentu putual bat an evoluzio diakroniko bat non VO jada bihurtu den ordena maizkoena (argudiagarriki zatio bere efizientzia eta efektibitate handiagoa azpi baldintza komunikatibo orokorrak). Ikus "Gaur egun, helburua ez da soilik azáltzea banaketa sinkronikoa, baizik ere bere joera diakronikoa". [1472] [>>>]

Eta zér gertatzen da an Hawkins-en eredu basiko hori noiz jarráitu berdin handitzen hitz-kopurua ("n") an sujetua eta objetua?

Gogoratzen dugu ze deitzen ari gatzaio "eredu basikoa" ki Hawkins-en eredua non:

• soilik V-k eraiki VPak

• sujetuak eta objetuak berdin luzeak: biak hitz batekoak (kasu sinpleena) 
  

Eredu horretan emaitzak gelditzen zirén honela (ikus hemen):

• SVO, OVS: (S CRD) 2/2  + (VP CRD) 2/2 = 4/4 = %100
  

• VSO, VOS: (S CRD) 2/2  + (VP CRD) 2/3 = 5/6 = %84

• SOV, OSV: (S CRD) 2/3  + (VP CRD) 2/2 = 5/6 = %84

Gero atzokoan galdetzen genuen nóla geldituko liraken emaitza horiek baldin sujetuak eta objetuak izanen balituzté 2 hitz bana:

• SVO, OVS: (S CRD) 2/3  + (VP CRD) 2/2 = 4/4 = %84
  

• SOV, VOS: (S CRD) 2/4  + (VP CRD) 2/2 = 5/6 = %75

• VSO, OSV: (S CRD) 2/2  + (VP CRD) 2/4 = 5/6 = %75
  

Hor ikusten genuen nóla ordena mantentzen den nahiz diferentziak txikiagotzen diren. Oraingoan jakin nahi genuke ea joera hori mantentzen den noiz jarráitu berdin handitzen hitz-kopurua ("n") an sujetua eta objetua? Ikustagun zér dugun kin 3 hitz bana:

• SVO, OVS: (S CRD) 2/4  + (VP CRD) 2/2 = 4/4 = %75
  

• SOV, VOS: (S CRD) 2/5  + (VP CRD) 2/2 = 5/6 = %70

• VSO, OSV: (S CRD) 2/2  + (VP CRD) 2/5 = 5/6 = %70
  

non, bai, konprobatzen dugun ze ordena mantentzen da nahiz orain diferentzia gehiago estutu egin den. Hortaz, ikus daigun zér dugun kin "n" hitz an sujetua eta objetua:

• SVO, OVS: (S CRD) 2/1+n  + (VP CRD) 2/2 
  

• SOV, VOS: (S CRD) 2/2+n  + (VP CRD) 2/2 

• VSO, OSV: (S CRD) 2/2  + (VP CRD) 2/2+n 
  

non ordena mantenduko den, nahiz diferentzia joko lukén ki zero (ikus sarrera hau):

 SVO = OVS > SOV = VOS = VSO = OSV

Gogoratu azkenik Tomlin-en rankina, zein dén Hawkins-en helburua ere:

SOV = SVO > VSO > VOS = OVS > OSV

nola ikusten genuen an sarrera hau (Tomlin, "Basic word order", 1986:3). [1471] [>>>]

Supósatuz 2 hitzetako sujetuak eta objetuak an Hawkins-en eredua (kin aditzek soilik sórtuz euren VPak), bukaerako ranking nahasia ez da aldatzen

Ikusi genuen hemen nóla geldituko litzaken Hawkins-en eredua baldin:

• soilik V-k eraiki VPak

• sujetuak eta objetuak berdin luzeak: biak hitz batekoak (kasu sinpleena) 
  

hain zuzen, honela:

• SVO, OVS: (S CRD) 2/2  + (VP CRD) 2/2 = 4/4 = %100
  

• VSO, VOS: (S CRD) 2/2  + (VP CRD) 2/3 = 5/6 = %84

• SOV, OSV: (S CRD) 2/3  + (VP CRD) 2/2 = 5/6 = %84

halan ze bukaerako ordenazioa gelditzen zén honela:

 SVO = OVS > SOV = VOS = VSO = OSV

Baina, nóla geldituko litzake ranking hori baldin sujetuak eta objetuak izanen balituzté 2 hitz an eredu hori non soilik V-ek eraikiko dituzté VPak? Ba, honela:

• SVO, OVS: (S CRD) 2/3  + (VP CRD) 2/2 = 4/4 = %84
  

• SOV, VOS: (S CRD) 2/4  + (VP CRD) 2/2 = 5/6 = %75

• VSO, OSV: (S CRD) 2/2  + (VP CRD) 2/4 = 5/6 = %75
  

Esan nahi baita ze ordenazio orokorra mantenduko zen (ikus sarrera hau):

 SVO = OVS > SOV = VOS = VSO = OSV

Azkenik nabármendu ze, orain, ordena guztiak lortzen dute efizientzia-portzentaje txikiagoa, eta horrekin batera, txikiagotu da a-diferentzia artén goragoko efizientzia-maila (SVO = OVS), eta beheragoko efizientzia-maila (SOV = VOS = VSO = OSV). [1470] [>>>]

Hawkins-ek ez du modelatu ha oinarrizko asimetria zein den existitzen artén ordena burulehen eta buruazkena, nahizta oso ondo deskríbatu asimetria hori

Duela egun gutxi aipatu dugu nóla Hawkins oso argiki deskribatzen zuén ha asimetria prozesatzailea zein den existitzen artén sintaxi burulehenak eta sintaxi buruazkenak:

... in languages in which NP consistently precedes the V within VP, the postposition within PP, and the head noun within NP, the attachment of NP to its dominating node cannot be made with confidence until the relevant (rightmost) head category is encountered. [Hawkins, 1990]

Aipu horretaz ere ikus ondorengo sarrerak ere:

• Hawkins (1990): "The parser could conceivably employ guesswork here (assigning NP arbitrarily to, say, PP prior to encountering the head), ..."
  

• Hawkins (1990): "... placing NP in a look-ahead buffer for unattached constituents, ..."
  

Hala ere, gauza da ze Hawkins-ek ez du modelatu hori asimetria zein hain ondo deskribatzen zuen an 1990, baizik ze, kontrara, modelatu du prozesamendu-kostu simetrikoa, non berdin dén aditza egótea lehenda bere osagarria an ordena burulehena, edo osagarria egótea lehenda bere aditza an ordena buruazkena. 

Esan nahi baita ze, Hawkins-en ereduan, estruktura burulehen edo buruazken simetrikoak izanen duté ber prozesamendu-kostua, nahizta berak oso ondo deskribatu ha oinarrizko asimetria artén prozesamendua on ordena buruazkena eta ordena burulehena. [1469] [>>>]

Ordenazio ondo nahasi bat versus ordenazio ondo zentzuzkoa ti ikupuntua on evidentzia enpirikoa (diakronikoa eta sinkronikoa)

Antzera nola egiten genuen an sarrera titúlatzen "Horrela, justifika daitezke hala maiztasun sinkronikoak (zein kokatu behar dira barné evoluzio orokor bat), nola tendentzia diakroniko orokorra", jar daigun elkarrekin, alde batetik, ha ordenazioa zein aterako litzakén ti Hawkins-en eredu sinplifikatua, zein den berbera zein ateratzen zaion ki Ferrer-i-Cancho (2014), eta non finean heltzen baita ki ordenazio ondo nahasi bat, zein ez den eusten ti ikuspuntu enpirikoa:

eta bestetik, hori ordenazioa zein den ateratzen noiz modélatu prozesamendu-kostu asimetrikoak:

zeinekin ondo justifika daiteken zér gertatu den an evoluzioa on hitz-ordenak abiátuz ti antzinako egoera linguistikoa non SOV baitzén oso-oso nagusi (ondorióz ti sorrera-baldintza oso-oso bereziak). 

Horrela, justifika daitezke hala maiztasun sinkronikoak (zein kokatu behar dira barné evoluzio hori), nola tendentzia diakroniko orokorra. [1468] [>>>]

Eta justuki modélatuz asimetria diskursiboa, emaitzak bihurtzen dirá ondo koherenteak kin evidentzia diakroniko-sinkronikoa

Genuen galdetzen atzo:

• Zergátik ateratzen dira hain emaitza desegokiak an oinarrizko eredua on Hawkins edota Ferrer-i-Cancho? 

Eta gauza da ze erantzun nagusia eman ahal da aski labur:

• Zeren modelatzen dituzté prozesamendu-kostu simetrikoak (distantziek ez dute norabiderik).

Eta zér gertatzen da noiz modélatu asimetria diskursiboa? Ba ze emaitzak bihurtzen dirá ondo koherenteak kin evidentiza diakroniko-sinkronikoa. Gogora daigun gure oinarrizko eredua eta bere emaitzak (ikus an "Gure ereduan konputatzen dirá soilik atzerako dependentzi distantziak barné hierarkia diskursibo bat"):

Konsidera daigun esaldiko 3 ohiko osagai nagusiak S, O eta V, eta euren arteko 6 ordenamenduak: SOV, SVO, VSO, VOS, OVS, OSV. Gure helburua da zeháztea eredu teoriko bat zeinekin konpútatu ordena horien prozesamendu-kostu erlatiboak. 

Ordena bakoitzean dauzkagú hiru posizio: 1.a, 2.a eta 3.a. Ordena bat emanda (demagun SOV), konputatuko dugu zéin den distantzia artén abiapuntuko osagai bat (demagun V, an 3. posizioa) eta helburuko osagai diferente bat (demagun S, an 1. posizioa) kontátuz zénbat posizio mugitu behar dén lehenengoa (abiapuntukoa, kasu honetan V) harik irítsi ha posizioa on bigarrena (adibideko kasu horretan distantzia hori dá 2, zeren V mugitu behar dá 2 posizio atzerantza harik irítsi ha posizioa on sujetua). Argi denez, distantzia horrek bádu norabidea, zein izan ahal dén aurrerakoa noiz abiapuntua kokatzen dén lehenago zein helburua, edo atzerakoa noiz helburua kokatzen den lehenago zein abiapuntua (hala da goragoko adibidean).  

Gure ereduak ditú bi ezaugarri ezberdintzaile hauek:

• Hierarkia diskursiboa: Gure ereduan, báda esaldian hierarkia diskursibo bat artén esaldiko hiru osagaiak (S, V eta O). Hain zuzen: 1: Sujetua (S) dá esaldiko buru diskursiboa (tipikoki esaldiko parte thematikoa); 2: sujetuaren osagarri diskursiboa dá predikatua (tipikoki esaldiko parte rhematikoa, mezuaren muina, prosodikoki indartsuagoa); 3: predikatuko buru diskursiboa dá aditza (V), eta 4: aditzaren osagarri diskursiboa dá O objetua (aditza dá tipikoki gutxio rhematikoa zein bere osagarria, zein izaten dén esaldiko parte rhematikoena, informazio-karga handiena daramana, prosodikoki indartsuena).

• Asimetria diskursiboa: Gure ereduan erabakiorra da norántza doazen dependentzia diskursiboak artén ereduko buru diskursiboak eta euren osagarriak, zeren ez dira berdin (prozesatzen) atzerako distantzia buruazkenak (non osagarria aurkitzen dén lehenago zein bere burua, sortuz atzerakarga) eta aurrerako distantzia burulehenak (koherente-irekiak eta askoz potenteagoak zein euren kide burulehenak). Horrela, gure ereduan soilik konputatuko dirá atzerako dependentzi distantziak artén buru diskursiboak eta euren osagarriak (osagarri batek bi osagai izanez gero, nola gertatzen den an predikatua, distantziarako referentzia izanen dá osagarriko buru diskursiboa, hau da aditza). Laburbilduz, konputatu eta batuko dira ha distantzia artén S eta V (V baitá predikatuko burua eta referentzia) noiz V agertzen den lehénda S, eta ha distantzia artén V eta O noiz O agertzen den lehénda V. Emaitza izanen dá hitz-ordenaren prozesamendu-kostu totala.
  

Adibidez, har daigun SOV hitz-ordena: hor, S-tik V-rako distantzia eta norabidea dá 2 aurrerakoa, bitárten V-tik S-rako distantzia eta norabidea dá 2 atzerakoa (SOV horretan bertan, S-tik O-rako distantzia eta norabidea dá 1 aurrerakoa, eta V-tik O-rako distantzia dá 1 atzerakoa). Horrela, ordena horren prozesamendu-kostua izanen dá 1, soilik konsíderatuz atzerako distantzia bakarra, V-tik O-rakoa, berdin 1.  

Bide beretik, daukagu:

• SVO = 0

• SOV = VSO = 1

• OVS = OSV = VOS = 2

nondik ateratzen dén honako ordenazioa artén hitz-ordena ezberdinak:

SVO > SOV = VSO > OVS = OSV = VOS

non:

• SVO dá efizienteena, zein islatzen den batez ere an bere gorako joera diakroniko argia azpi baldintza gerota orokorragoak.
  

• OVS, OSV eta VOS (alegia 3 ordena horiek non sujetua kokatzen den ondórenda objetua) dirá gutxien efizienteak, orokorki prozesagaitzenak, zein argiki ageri da sinkronikoki (euren gaur egungo maiztasunak dirá oso-oso baxuak).

• Bitarteko posizio batean agertzen zaizkigú, alde batetik SOV, zek erakusten du beherako joera diakroniko argia (kontrástatuz kin SVOren gorako joera diakroniko argia, non VO jada dén maizkoena) abiátuz ti antzinako SOV ordena aski orokor bat, zein nagusituko zén zatio sorrerako baldintza komunikatibo guztiz bereziak; eta bestetik VSO, zeinen maiztasun sinkronikoa ez den hain baxua nola an goragoko 3 gutxien efizienteak (OVS = OSV = VOS), nahiz báden erlatiboki ondo baxua.

Emaitza horiek dirá ederki bateragarriak kin evidentzia enpirikoa, eta zuzen-zuzenean lortuak (ez da behar izan inolako gehigarri teorikorik) abiátuz ti supuesto ondo fundamentatuak orobat an evidentzia enpirikoa.

Bai, orain bai, orain bái ateratzen direla emaitza ondo bateragarriak kin evidentzia enpirikoa. [1467] [>>>]