Finlandiera dago esanguratsuki garatuago ezi euskara

Demagun momentu batez ezen euskaraz debekatzen digute sortzen esaldiak non perpaus menderatuak doaz atze perpaus nagusia (hots, derrigor eman beharko lirake perpaus menderatuak aurre perpaus nagusia): denborarekin ohitu gintezke a egoera hori (nola ohitu gintezke a edozein egoera), baina ti ikuspuntua on gaurko egoera, nik uste ez datekela dudarik ezen egoera txarrago batean egonen ginakela.

Gauza da ze japoniarrak dira aurkitzen justuki an egoera hori (tabua omen da ematea mendeko perpausak atze nagusia): beraz, ¿nola argudiatu liteke ze japoniera ez dago an egoera komunikatibo bat esanguratsuki azpigaratuagoa ezi euskara?

Finlandieraz, berriz, mendeko perpausak eman daitezke bai aurre eta baita atze perpaus nagusia, eta gainera (ia beti) lotzen eta kateatzen dira bitartez baliabide prepositiboak an kontrastea kin euskara, non, askotan ere, perpaus menderatuak ematen baitira erabiliz baliabide pospositiboak. Ikus:

1. Ez badago borondate adierazkor berezirik, finlandierak kokatzen du aditza atze sujetua eta aurre osagarriak. Adibidez:
   
   Marja ja Jukka Mäki ovat paataneet viettaa kaksi viikkoa Barcelonassa.
   zein baita literalki:
   
   Marja ja [y] Jukka Mäki ovat [han] paataneet [decidido] viettaa [pasar] kaksi [dos] viikkoa [semanas] Barcelonassa [en Barcelona ("Barcelonassa" da inesiboa hon Barcelona)].
2. Finlandierak (ia beti) erabiltzen ditu baliabide prepositiboak afin aurkeztu perpaus menderatuak (hor, jakina, sartzen dira perpaus menderatu erlatiboak, zein erabiltzen baitira etengabe eta nonahi):
   
   Se on nimeltään tenora, eräänlainen oboe ja soitin, joka erottuu selvimmin sardana-musiikissa.
   
   Se [Ello] on nimeltään [se llama] tenora [tenora]: eräänlainen oboe [especie de oboe] ja [e] soitin [instrumento], joka [que (erlatibo murriztailea)] erottuu [destaca] selvimmin [más] sardana-musiikissa [en la música de la sardana].
3. Perpaus menderatuetatik kanpo ere, finlandierak erabiltzen ditu askoz preposizio (edo/ta estruktura prepositibo) gehiago ezi euskarak, eta azpimarratu nahi genuke ze preposizio horiek izaten dira posposizio desdoblatuak (zein, adibidez, posposizio moduan joan daitezke kin genitiboa, eta preposizio moduan joan daitezke kin partitiboa).
   
   No, se on lähellä hotellia.
   
   No [Pues], se on [está] lähellä [cerca] hotellia [del hotel ("hotelli" an partitiboa = "hotellia")].
   Alternatiboki:
   
   No, se on hotellin lähellä (orain "lähellä" pospositiboa eta "hotelli" an genitiboa = "hotellin").

Horregatik guztiagatik, finlandesa dago komunikatiboki garatuago ezi euskara, nahiz dagoen esanguratsuki azpigaratuago ezi ingelesa, non (ia beti) erabiltzen (ahal) dira baliabide prepositiboak afin aurkeztu edozein osagarri menderatu (perpausa izan gabe ere).

Euskarak jo beharko luke buruz finlandiera (eta honek buruz ingelesera), eta ez buruz japoniera. Zeren ordena eta rekurso prepositibo horiek guztiak eskura izatea ez baita inondik inora komunikatiboki berdin, ez horixe! [68] [⇶]

Ez da berdin!!!

Dio Patxik:

a) denborazkoa baldin bada, aldiberekotasuna adieraziko du, eta orduan berdin-berdin da bigarren esaldiaren hasieran joatea edo lehenbiziko esaldiaren bukaeran.

Beraz, Patxi, hurrengo biak berdinak dira, ezta?:

Zu niri begira egon zinen, ni hizketan aritu nintzen bitartean.

edo:

Zu niri begira egon zinen bitartean, ni hizketan aritu nintzen.

Bistan denez, intentzioak ez dira inondik inora berdinak. Har dezagun beste esaldi hau:

Patxiren proposamenaren harian izanen genuke hau:

Berdintasunik (egongo) ez den bitartean, emakumeak besteak zaintzera behartuta egonen dira.

zeinek adierazten baitu beste esanahi bat, beste informazio bat, beste mezu bat: Patxi-ren "bigarren" perpaus hori dá perpaus menderatua, eta "lehenengoa" dá perpaus nagusia, eta ezin dira aldatu paper horiek gabe-eta egon dadin esanahi aldaketa.

Gainera, ohar gaitezen ze, zure transformazio kaskar (eta, areago, txar) hori burutzeko, beharko genuke hasieratik bertatik baloratu ea "bigarren" perpausa luzea ote den, afin erabaki nola planteatu "lehenego" perpausa. Egoera horrek, bistan denez, dakar, alde batetik gainkostu komunikatiboa, eta bestetik zurruntasun komunikatiboa, respektu egoera alternatiboa non ez dugun halako baloraziorik egin behar zeren arazorik gabe erabaki dezakegun non kokatu gure denborazko baliabide hori:

Ez da berdintasunik izango bitartean-eta emakumeak egon daitezen behartuta besteak zaintzera.

zein arazogabe luzatu liteke:

Ez da berdintasunik izango bitartean-eta emakumeak egon daitezen beharturik zaintzen zaharrak, umeak edo/ta etxeko persona guztiak zein ezin dira baliatu ezpada laguntzarekin.

Patxi, zuk (eta Juan Garziak) proposatzen duzun transformazio hori dá kostutsua, inefizientea, kaskarra eta, hitz batean txapuza bat. Gogoratu behar da ze transformazio horren iturria dá justuki estuasuna zein segitzen zaio a erabilera hon "-n bitartean" (hortxe dago premia).

Nik "bitartean-eta" horri ikusten diodan arazo bakarra dá luzea dela: adibidez, "nahiz-eta"-k ditú 3 silaba, eta "bitartean-eta"-k dauzká 6 silaba. Horregatik, aukeran erabil liteké "bitarten", zeinek ditú 3 silaba. Hau da: "bitartean-eta" = "bitarten". Ikustagun adibide bat non kateatu ditugu baliabide prepositibo gutxi batzuk:

Hemen ez dago zereginik, bitarten egon daitezen purista porrokatuak zein hasten baitira dardarka noiz ere ikusten baitute proposamen aurrerakoi bat.

edo:

Bitarten egon daitezen purista porrokatuak zein hasten baitira dardarka noiz ere ikusten baitute proposamen aurrerakoi bat, hemen ez dago zereginik.

Gainera, Patxik aipatzen du bigarren adiera bat hon "bitarten":

b) esanahia bestelakoa bada (aurkaritza, seguruenik), orduan tentu handiagoarekin ibiliko nintzateke: printzipioz aurkaritzako lokailu baten alde egingo nuke.

Gure oinarrizko kuestioa da "pospositiboa vs. prepositiboa", eta handik segitzen diren diferentziak. Hortaz kontua da:

Osasunak eutsi egin zion gol bateko aldeari, Realak, Athletic-ek, Alaves-ek eta ligako beste hainbat taldek bi golen aldea alferrik galdu zuen bitartean.

vs.

Osasunak eutsi egin zion gol bateko aldeari, bitarten Realak, Athletic-ek, Alaves-ek eta ligako beste anitz taldek alferrik galdu zuten bi golen aldea.

Baina, Patxik ez du aukera hori planteatzen; Patxik planteatzen du aukera arten (= inter) bi baliabide (prepositibo) zein ez diren zertan bateraezinak izan behar:

Bitarten Osasunak eutsi egin zion gol baten aldeari; Realak, Athletic-ek, Alaves-ek eta ligako beste anitz taldek aldiz (berriz, aitzitik,...), alferrik galdu zuten bi golen aldea.

edo:

Osasunak eutsi egin zion gol baten aldeari; bitarten Realak, Athletic-ek, Alaves-ek eta ligako beste anitz taldek berriz (aldiz, aitzitik,...), alferrik galdu zuten bi golen aldea.

Nik ez dakit zergatik ibili behar garen beti aukera baliotsuak kentzen: kalkoak direla edo ez direla, beti ere. Zergatik ez ditugu kentzen hauek ere? 

Nahiz-eta Osasunak eutsi egin zion gol baten aldeari; Realak merezi izan zuen gehiago.

edo

Nahiz-eta Osasunak eutsi egin zion gol baten aldeari; Realak, halere, merezi izan zuen gehiago.

Horien bien ordez, erabil genezake soilik beheko hau, ez da Patxi?

Osasunak eutsi egin zion gol baten aldeari; Realak, halere, merezi izan zuen gehiago.

Bai "nahiz-eta" eta baita "bitarten" ere balio handikoak dira askotan, eta "bitarten" hori ez dugu gehiago erabiltzen zeren ez dugun gure egin, zeren ez dugun normalizatu. Patxi-ren ahalegina kontrako norabidean doa. [67] [⇶]

Zein da diferentzia inter "nahiz-eta" eta "bitartean-eta"?

Bai, aurre-markak dirá oso baliotsuak, ados. Aurre-markek sortzen duté koherentzia, aurremarkatzen digute nón gauden, zértaz ari garen, ematen diguté informazio klavea buruz nóla interpretatu informazioa zein ailegatu behar zaigun.

Dio Patxik:

Esate baterako, perpaus kontzesibo luze bat eman behar badut perpaus nagusiaren ondotik, nahiago dut “nahiz eta” lotura erabili, eta ez bukaerako “arren”. Horraino, denak ados. [hemen]

Bai, "nahiz-eta" normalizaturik dago, eta erabiltzen dugu hala esaldi luzeetan nola-ere ondo laburretan, eta hala aditz nagusiaren atzetik, nola-ere aurretik. Gainera, "nahiz-eta" erabiltzen dugú askoz gehiago ezi "arren", nola konproba daiteke an "Euskararen oinarrizko hiztegia (maiztasun eta prestasun azterketa)" (1987), non agertzen da "arren" kin maiztasuná 405, eta "nahiz-eta" kin maiztasuná 1957, ia bost aldiz gehiago.

Baina, galdera da: "nahiz-eta" oso baliotsua izanik, zergátik ez litzake oso baliotsua izan behar normalizatzea antzeko baliabide bat nola den "bitartean-eta", zein, gainera, agertu baitá (3 alditan bada ere) an gure literatura?

Zéin da diferentzia inter "nahiz-eta" eta "bitartean-eta"? [66] [⇶]