Amuriza, Irigoien, BERRIA, ...

Egon naiz irakurtzen zér esaten dan an bloga on Xabier Amuriza, eta han irakurri ahal izan dugú ondorengo komentarioa (ganik Antton Lesaka) burúz azken liburua on Xabier Amuriza:

--Gogorki kostatzen ari zait irakurtzea

Eta arrazoiak sujeritzen ditu:

--Idazteko modua: "Bello Gallico" edo Julio Cesar-en "Galiako Gerra kronika" latinezkoa iduritzen zait neri, idazteko moduan. Esaldi luze-luzeak, konplexuak, sujetoa hasieran eta aditz nagusia bukaeran...

Nik planteatuko nuke ariketa bat ki Antton Lesaka (hala nola ki beste edozein irakurlé on liburua ti Xabier Amuriza): pasa ditzala esaldi zail horiek a gaztelania edo frantsesa (adibidez aurreneko 30 esaldi nekezak), eta kasu bakoitzean konpara ditzala jatorrizko esaldia eta haren itzulpena. Gero idatzi dezala hemen, edo non nahiago duen, bere konklusioa.

Arazoá ez dira esaldiak eurak, arazo dá euren estruktura. Esaldi horiek berberak eramaten baditugu a estruktura progresibo-koherente-irekia, orduan ez dugu izanen arazo berezirik te ulertu esaldi horiek.

Jakina, problema ez da partikularra on Xabier Amuriza. Problema da orokorra on guztiak zein diran exigenteak kin euskara, eta orokorrean kin hizkuntza. Hizkuntzari zerbait gehiago exigitzen zaionean ...

Atzo bertan Erramun Gerrikagoitia zúen publikatu post bat non zuen jasotzen textu-zati bat ganik Joan Mari Irigoien, zeinen hasiera zen hau:

Markes jauna liberala zen, baita haren familia ere, eliz ondasunak salgai jarri zituen Mendizabal ministroaren desamortizazioaren garaian aberastua.

Esaldi hori ez da ondo irakurtzen, ez da ondo ulertzen (ez gara sartuko an analisi detailatua). Orain, itzul dezagun literalki esaldi hori a gaztelania:

El señor marques era liberal, y también su familia, enriquecida en tiempos de la desamortización del ministro Mendizabal, que puso en venta las posesiones de la Iglesia.

Esaldia ez zan txarra, nola ahal dugun konprobatu noiz irakurtzen itzulpena.

Arazoa zan eta da estrukturala, eta da nabarmentzen noiz-ere zerbait gehiago eskátu ki hizkuntza: nahikoa da textua bihurritu dadin pixka bat. Ikus gaurko titular nagusia na egunkari BERRIA:

Israelek ez du bete giza laguntza Gazan sartzeko agindutako hiru orduko etena

Esaldia ez da hainbesterako (titular bat baino ez da), baina hor dauzkagu, jada ondo agerian, euskararen estuasunak (zein baitira sintaxi buruazkenaren estuasunak). Itzul dezagun hóri titularra a gaztelania:

Israel no ha cumplido el alto el fuego de tres horas acordado para introducir ayuda humanitaria en Gaza.

Ez dugula ikusi nahi? Hori beste arazo bat da. [152] [⇶]

Aurrerapausuak gradualki baina ahalik eta lasterren

Aurreko postean genioen ze euskara guztiz progresibo eta irekia ez zala bihar goizerako, baizik helburua norantza jo beharko genuken gradualki. Hala ere, gauza da ze aurrerapausuak eman behar dira ahalik eta lasterren, zenbat-eta lehenago hobeto.

Eta zenbait aurrerapausu eman ahal dira aski erraz, hala nola:

1. aukera askea ki eman galdegai postverbalak.
2. aukera askea ki eman perpaus erlatibo murriztaileak edo ez-murriztaileak kin "zein".
3. aukera askea ki erabili beste hainbat baliabide prepositivo zein izan diran aski erabiliak an euskara baina zein dauden gaur egun erdi-ahazturik (noiz ez dauden gaitzetsita), hala nola "-ago ezen(ezta) ...", "noiz(-eta) ...", "(e)ze(n) ...", ...
4. eta behar da jarrera irekia eta berritzailea ki erabili beste zenbait baliabide progresivo zein soilik erabili diran noiz edo noiz euskaraz: "afin(-eta) ...", "bitartean(-eta) ...", ...

Eta hori guztia, eta gehiago ere, eskura dago (sostengu egokiak egonik), eta eragingo luke egundoko mejora an gradua na irekitasun estrukturala zein gozatuko genuken (irekitasun estrukturala = irekitasuna ki eraman gure pentsamenduak gain estruktura irekiago horiek).

Gainera nabarmendu ze zenbat-eta baliabide burulehen (osagarri) gehiago izan eskura, orduan-eta eragin handiagoa izanen du baliabide horietako bakoitzak, euren artean sinergiak daudelarik. [⇶] [151]