Nóla geldituko litzake efizientzia-rankin orokorra artén 6 ordenak baldin soilik aditzak (V-k) eraiki ahalko balu bere aditz-sintagma (VP)

Mintzatuz gain Hawkins-en eredua (1994), atzo genioen ze,

Beraz, erábiliz supuesto naturalagoa eze soilik aditzek eraikitzen dituzté euren aditz-sintagmak (VPak), gertatuko litzake ze hiru OV ordenen emaitzak aldatuko lirake, eta, interesgarriki, ez an ber norabidea, baizik-ze SOV jaitsiko litzake bitárten OVS eta OSV igoko lirake:

• SOV pasako litzake ti %84 ki %75 

• OVS pasako litzake ti %70 ki %75 

• OSV pasako litzake ti %45 ki %70
  

VO ordenetan, berriz, dena geldituko litzaké justuki berdin nola zegoen (emaitza berberak zeren ordena horretan V-k beti eraikikó VPa). 

Esan nahi baita ze VO ordenen efizientzia-portzentajeak geldituko liraké honela:

• SVO: %84

• VSO: %75

• VOS: %70

emanez honako rankin orokorra artén 6 hitz-ordenak (bai OVak eta baita VOak ere):

• SVO: %84

• SOV = VSO = OVS: %75

• VOS = OSV: %70

hots, 

SVO > SOV = VSO = OVS > VOS = OSV

zein dén aldentzen esanguratsuki ti ordena zein Hawkins-ek inplementatu nahi zuen (alegia, Tomlin-en 1986ko maiztasun sinkronikoak). [1460] [>>>]

Erabiliz supuesto naturalagoa eze soilik aditzek eraikitzen dituzté euren aditz-sintagmak (VPak), "... both SOV and OVS would be equally preferred over OSV" (Hawkins, 1994), baina hori ez da arazo bakarra, ezta akaso nagusia ere

Atzo ikusten genuen nóla ordenatzen diren 6 hitz-ordena sintaktikoak aráuz Hawkins-en efizientzia-neurria azpi supuestoa ezen "V or O constructs VP". Zehazki, hauexek dira emaitzak an OV ordenak [Hawkins, 1994:335]: 

Gaur, genioenez, ikusiko genuen nóla geldituko liraken emaitza horiek baldin, adibidez, soilik aditzek eraikiko balituzte VPak (eta ez V-ek eta O-k). Izan ere, Hawkins-ek berak zehazten digú emaitza hori [Hawkins, 1994:464-465]:

Beraz, erabiliz supuesto naturalagoa eze soilik aditzek eraikitzen dituzté euren aditz-sintagmak (VPak), gertatuko litzake ze hiru OV ordenen emaitzak aldatuko lirake, eta, interesgarriki, ez an ber norabidea, baizik ze SOV jaitsiko litzake bitárten OVS eta OSV igoko lirake:

• SOV pasako litzake ti %84 ki %75 

• OVS pasako litzake ti %70 ki %75 

• OSV pasako litzake ti %45 ki %70
  

VO ordenetan, berriz, dena geldituko litzaké justuki berdin nola zegoen (emaitza berberak zeren ordena horretan V-k beti eraikikó VPa). 

Hawkins-ek dio ze horrela SOV eta OVS berdinduko lirake:

... both SOV and OVS would be equally preferred over OSV. [Hawkins, 1994:465] 

Hori, argi da, ez litzake arazo txikia zeren bi ordena horien maiztasun sinkronikoak dirá oso-oso diferenteak (ikus goragoko taula), baina, areago, ez litzake arazo bakarra, ezta akaso nagusia ere, zeren orain SVO (%84) geldituko litzaké gorago zein SOV (%75) an raking orokorra artén 6 hitz-ordenak, hola bide emánez ki ordenazio ondo ezberdin bat, nola ikusikó bihar. [1450] [>>>]

Hawkins-en emaitzak an OV ordenak, eta ondoriozko rankin orokorra arten 6 ordena posibleak

Ikusi dugularik nóla aplikatu Hawkins-en efizientzia-neurria ("Agg. IC-to-word" ratioa) ki VO ordenak (alegia: SVO, VOS eta VSO), pasako gara orain ki burutu ber ariketa an ordenak non O dén agertzen lehenda V (SOV, OVS eta OSV), eta non, orain, komunikatiboki aski innaturalki, sujetuak dirén luzeagoak zein objetuak (3 hitz aúrka 2 hitz) [Hawkins, 1994:335]: 

Horrela, 6 hitz-ordenen ranking orokorra geldituko dá honela:

Bihar ikusiko dugu nóla geldituko litzake ranking orokor hori baldin, adibidez, soilik aditzek eraikiko balituzte VPak (eta ez V-ek eta O-k). [⇶]

Eredu gutxio parsimoniosoa, helburuz-eze atera daitezén Tomlin-en maiztasun sinkronikoak

Atzoko sarreran genioén ze ...

..., VO ordena horietan (SVO, VSO eta VOS), V aditza (zein den VPko buru sintaktikoa, eta hortaz, VP horren eraikitzaike sintaktiko naturala) dá agertzen lehenda bere osagarri sintaktikoa, (O), halan-ze hiruretan lehenago prozesatu beharko da aditza zein-ez objetua, hola V-k (eta ez O-k) sórtuz VPa.

Modu horretan, hóri supuestoa eze "V or O constructs VP" ez da behar an VO ordenak:

Esan nahi baita ze, genioenez, supuesto berezi xamar hori  (zeinen arabera objetuak ere dún eraikitzen VPa: V or O constructs VP)  ez da beharrezkoa an esparrua e hiru VO ordenak.

Orduan, zertárako dago hor? Zeren OV ordenatan bái beharko dala supuesto hori afin inplementa dadin Tomlin-en rankina, zein, OV ordenetan, dén hau [Hawkins, 1994:332]:

Gauza da ze, baldin kalkúlatu Hawkins-en neurria noiz soilik aditzek eráiki VPak (printzipioz espero geinkenez), orduan gertatuko litzake ze:

• OV ordenetan, ez litzake beteko Tomlin-en rankina;

eta 6 ordenak batera konsideratuta, are gutxiago:

• OV eta VO ordenak konsideratuta, SOV aterako litzaké gutxio efizientea zein SVO.

Jakina, emaitza horrek azalduko luke zergátik existitzen den joera diakroniko orokor bat alde VO ordenak, eta bereziki alde SVO, baina justuki azalpen hori ez da sartzen arten Hawkins-en helburuak noiz formulatzen bere eredua. 

Izan ere, Hawkins-en helburua dá azaltzea Tomlin-en maiztasun sinkronikoak (ez da sartzen an diakronikoak), eta maiztasun horiek ez dira lortzen baldin soilik V-ek eráiki VPak. Horrela, Hawkins-ek beharko dú eredu konplexuagoa, gutxio sinplea; eredu alanbikatuagoa, gutxio parsimoniosoa (eta areago, gutxio justifikarria abiátuz ti printzipio independenteak, gehio ad hoc, gehio neurrira-egina), helburuz-eze atera daitezén Tomlin-en maiztasun sinkronikoak. 

Hawkins-ek, bere eredua egitean, aukeratuko ditú supuesto horiek zein dúten hobekien inplementatzen Tomlin-en maiztasun sinkronikoak. Arazoa da ze Hawkins-ek, esan dugunez, ez du konsideratzen joera diakronikoa, zein, hala ere, berdin-berdin azaldu behar da. [⇶]

VO ordenetan, V-k eraikiko du VP nodoa

Sarrera honetan soilik esan nahi genuke ze hóri zehaztasuna zein dén agertzen an 5.12 taula esánez:

V or O constructs VP

alegia:

ez da beharrezkoa an VO ordenak.

Izan ere, VO ordena horietan (SVO, VSO eta VOS), V aditza (zein den VPko buru sintaktikoa, eta hortaz, VP horren eraikitzaike sintaktiko naturala) dá agertzen lehenda bere osagarri sintaktikoa, (O), halan-ze hiruretan lehenago prozesatu beharko da aditza zein-ez objetua, hola V-k (eta ez O-k) sórtuz VPa.

Esan nahi baita ze, genioenez, supuesto berezi xamar hori  (zeinen arabera objetuak ere dún eraikitzen VPa: V or O constructs VP)  ez da beharrezkoa an esparrua e hiru VO ordenak. [⇶]

Eta finean, neurriá: "Aggregate IC-to-word ratio" (zein den justuki batézbestekoa arten "IC-to-word" ratioa an S eta "IC-to-word" ratioa an VP)

Jarrai-ki eredu prozesatzailea e Hawkins (1990, 1994, 2004), aurreko sarreretan joan gara ikusten nóla kalkulatu "IC-to-word" ratioak an S eta VP estruktura sintaktikoak barné VO ordenak (SVO, VOS eta VSO). Horrela, eta adibidez an SVO ordena, kuantifikatu dugu nóla S nodoan prozesamendu-efizientzia (%67) ez zen izanen hain altua nola an VP nodoa (azpi S), non izanen litzaké ezin altuagoa (%100). 

Baina ratio horiek ez dira baizik ratio partzialak zein, konbinatuak, dúten emanen azken ratioa: "Aggregate IC-to-word" ratioa:

Gauza da ze, Hawkins-en eredu horretan, esaldi osoa sintaktikoki prozesatzeko, beharko dira prozesatu (identifikatu, eraiki) bi nodo horiek (S eta VP), halan-ze prozesamendu-maila osoa atera beharko da ti bi neurri partzial horiek (euren "IC-to-word" ratioak), hain justu kalkúlatuz euren batezbestekoa, zeini deituko zaión hain zuzen "Aggregate IC-to-word" ratioa:

• SVO: S (%67) eta VP (%100) ⇒ "Aggregate IC-to-word" = %84

eta bide beretik:

• VSO: S (%100) eta VP (%50) ⇒ "Aggregate IC-to-word" = %75
  

• VOS: S (%40) eta VP (%100) ⇒ "Aggregate IC-to-word" = %/=
  

sórtuz efizientzia-rankin bat (arten hiru ordena horiek zein aztertu ditugun):

SVO > VSO > VOS

zein, taulan ikusten denez, dún inplementtzen Tomlin-en rankina. [⇶]

Hawkins-en ereduan, VSO ordenan, VP nodoaren prozesamendu-efizientzia jaisten da ki %50 (respektu %100 an SVO eta VOS), justuki zeren sujetua dén kokatzen arten V eta O

Kalkula daigun gaur azken "IC-to-word" ratioa zein falta zaigún an ondorengo 5.12 taula (horiz), zeinen efizientzia-maila dén %50 (an VSO):

Atzo lez, VP nodoak izanen ditú bi IC ("Immediate Constituents"): V aditza eta O objetua, halan-ze bilatutako ratioaren zenbakitzailea izanen dá 2.

Bestalde, izendatzaileari dagokionez, ordena honek bádu berezitasuna eze S sujetua sartu da arten V aditza eta O objetua, eráginez VP ezjarraitu bat. Hurrenkera horretan, lehenengo hitzak (V-k) eraikiko dú VPko lehenengo ICa (V bera), eta soilik noiz irítsi laugarren hitza (objetuaren burua, O1 hitza) eraikiko da VPko bigarren eta azken ICa (O), hola osátuz VP nodoa. Horrela, CRDa (eta luzera) izanen dirá hauek:

• VS1S2O1 (4 hitz) 
  

Beraz, "IC-to-word" ratioa izanen dá:

• VP CRD: 2/4 = 50% 
  

Esan nahi baita ze, VSO ordenako VP nodoan, prozesatzaile sintaktikoa izanen litzaké %50 gutxiago efizientea respektu atzoko SVO eta VOS ordenak, justuki zeren sujetua dén kokatzen arten V eta O. [⇶]

Kalkúlatuz "IC-to-word" ratioa an S nodoa ti VOS

Ondorenda ikusi (hemen eta hemen) nóla kalkulatu Hawkins-en ratioa déitzen "OI-ki-hitzak" ("IC-to-word") an S nodoa ti SVO eta VSO ordenak, nahi dugu orain egín ariketa berbera an VOS hurrenkera, helburuzta kalkúlatu beheragoko %40ko efizientzia-maila:

VOSko esaldi baten adierazpen teorikoa honela geldituko litzake erábiliz gure notazioa (kontuan hártuz supuestoa ezen objetuak ditú 3 hitz eta sujetuak 2, eta biak ere an ordena burulehena):

• VOS ⇒ VO1O2O3S1S2  (6 hitz)

Atzo lez, ezkerretik hasita, S-tiko lehenengo ICa dá VP (osatua kin V eta O), zeini dagokio hasierako V hori, halan-ze V horrexek eraikiko luké Sko VPa. Gero, S nodoaren estruktura sintaktikoa osatzeko asmotan, prozesatzaileak segiko luke eskuinera mugitzen artio heldu ki 5. hitza, S1, zeinek eraikiko luké Sko bigarren (eta azken) ICa, zein den sujetua, halan-ze S nodoa geldituko litzake guztiz osatua. 

Horrela, VOS ordena horretan, Sko CRDa izanen litzaké justuki hurrenkera hau:

• VO1O2O3S1  (5 hitz)
  

eta bere luzera (5 hori) izanen lirake "hitzak" an rátioa "OI-ki-hitzak". Hortaz, Hawkins-en ratioa izanen litzaké 2/5 = %40, adiéraziz ze ordena hori izanen litzake %40 efizientea noiz eraikitzen S nodoa (%60 beherago zein atzoko %100). [⇶]

Jarrai gaitezen kin "IC-to-word" ratioa an VP nodoa (azpi S), an SVO eta VOS

Ikusi dugu an aurreko sarrerak (ikus azkena) nóla kalkulatu Hawkins-en "IC-to-word" ratioa an hiru S nodoak on ordenak non V dén lehenda O. Baina, Hawkins-en analisi horretan (ikus hemen eta hemen), S estruktura sintaktikoa ez da estruktura bakarra zein eraiki beharko den afin prozesatu esaldi osoa.

Izan ere, diogunez, Hawkins-en analisi horretan, báda bigarren estruktura sintaktiko prozesagarri bat barné S, zein dén VP  nodoa, zeini egokituko zaio bere efizientzia-maila propioa (bere "IC-to-word" ratio propioa) zein konbinatu beharko da kin S nodoaren ratioa afin lortu neurri konbinatu bat: "Aggregate IC-to-word" ratioa. Hortaz, kalkula daigun "IC-to-word" ratioa an VP nodoa azpi S, an SVO eta VOS hurrenkerak, alegia (horiz):  

Genkusenez, Hawkins-en analisi horretan, VP nodoak beti izanen ditú bi IC (bi OI, bi osagai inmediato, bi "immediate constituents"): V aditza eta O objetua. Horrela, bilatutako ratioaren zenbakitzailea beti izanen dá 2, edozein ordenatan.

Bestalde, izendatzaileari dagokionez, VPak, bi ordena burulehen horietan, izanen dú honako hurrenkera eta luzera:

• VO1O2O3 (4 hitz)

Hor, lehenengo hitzak (V-k) eraikiko dú VPko lehenengo ICa (V bera), eta bigarren hitzak (objetuaren buruak, O1 hitzak) eraikiko dú VPko bigarren eta azken iCa (O), halan-ze aurreneko 2 hitz horiek eraikiko duté VP nodoa, zeinen CRDa (eta luzera) izanen dén hau:

• VO1 (2 hitz) 
  

Beraz, "IC-to-word" ratioa izanen dá hau (berdina an SVO eta VOS ordenak):

• VP CRD: 2/2 = 100% 
  

Esan nahi baita ze, Hawkins-en ereduan, SVO eta VOS izanen liraké ezin efizienteagoak an prozesamendua e VP.

%100: ezin sintaktikoki efizienteagoa (barné S esaldiko nodo hori)

Atzoko sarreran kalkulatzen genuén Hawkins-en "OI-ki-hitzak" ratioa e efizientzia prozesatzailea ("IC-to-word" ratioa) gana S esaldiko nodoa an SVO ordena: alegia 2/3, zein, irakurketa portzentualean, bihurtzen dén %67ko efizientzia maila an eraiketa e estruktura sintaktiko konkretu hori: S esaldiko nodo goren eta nagusia.

• S CRD: 2/3 = 67%

Kalkulu horretarako aztertu behar genuen zéin izanen zen hóri hitz-multzo ordenatua zein, aráuz teoria na Hawkins, kargatu beharko zen an lan-memoria prozesatzailea lehenda prozesatzaileak eráiki a estruktura sintaktikoa e S (eta bere luzera an hitzak): 

• S1S2V  (3 hitz)

hots, CRDa, zeine luzera an hitzak pasatuko zén ki izendatzailea na "OI-ki-hitzak" ratioa (justuki, ratioaren "hitzak"), nola ikusi ahal den an taula: 

Bide beretik, kalkula geinke zéin den "OI-ki-hitzak" ratioa an S nodoa na VSO ordena, zein, kasu honetan izanen dén %100, nola ikusi ahal dugun jarraian: 

Ratio horretan, zenbakitzailea dá 2 (alegia, 2 OI, Osagai Inmediato, Immediate Constituent, zeinen konputoa jada ikusi genuén hemen), eta izendatzailea (an koadro gorria) dá berriro 2 (hots, 2 hitz luze litzake S horren CRDa), zeinen kalkulurako, aurrena ikusi behar dugu esaldi osoaren adierazpen teorikoa. Ikus, erábiliz gure notazioa:

• VSO ⇒ VS1S2O1O2O3  (6 hitz)

non, ezkerretik hasita, S-tiko lehenengo OIa dén VP, zeinena dén hasierako V hori, halan-ze V horrexek eraikiko luké VPa. Gero, eskuinera segituz, bigarren hitzak, S1 sujetu-buruak, lúke osatuko S esaldiko bigarren (eta azken) OIa, zein den sujetua. Horrela, behin Sko bi ICak eraikita, S nodoa geldituko litzake guztiz osatua. 

Horrela, VSO ordenan, Sko CRDa izanen litzaké justuki honako bi hitzetako hurrenkera hau:

• VS1  (2 hitz)
  

eta bere luzera (2 hori) izanen litzake a kopurua e "hitzak" an "OI-ki-hitzak" ratioa. 

Hóri ratioa izanen litzaké 2/2 = %100, adiéraziz ze ordena hori izanen litzake ezin sintaktikoki efizienteagoa barné S esaldiko nodo hori. [1440] [⇶]

'Constituent Recognition Domain' (CRD): kontzeptu klave bat an neurri prozesatzailea on Hawkins

Segituz kin neurri prozesatzailea zein Hawkins-ek erábili an beheragoko 5.12 taula, hantxe (beherago) ikusi ahal dugu CRD akronimoa, zek balio du nola "Constituent Recognition Domain", eta zein den kontzeptu klavea an gure intereseko neurri prozesatzailea:

Hortaz, ikus daigun ondorengo definizioa ganik Hawkins (an bere "A parsing theory of word order universals", 1990:229):

Esan nahi baita ze, adibidez, S nodoaren CRD-a (esaldiko CRD-a) izango litzaké hitz-multzo ordenatu konkretu hori zein giza-prozesatzaileak ezagutu beharko luken afin identifikatu eta eraiki ha-estrukutra sintaktikoa zein aurkitzen dén azpi S nodo hori (X nodo konkretu bat), esan nahi baita afin identifikatu eta eraiki IC guztiak zein agertzen dirén azpi S nodo hori. 

Kontuan hartuz ze prozesatzailea mugitzen da ti ezkerra ki eskuina (ti hasiera ki bukaera, online), S nodoaren CRD-a hasiko litzake an hori hitza zek eraikitzen du S-ko lehenengo IC-a (zein izan ahal den sujetua ala VP-a, segun ordena), eta amáituko litzake an hori hitza zek eraikitzen du S-ko azken ICa (zein orobat izan ahal den sujetua ala VP-a, segun nondik hasi den).

Zehazkiago, SVO ordenan, eta erábiliz gure ereduko notazioa, izanen genuké honako ordenazio orokorra an esaldia:

• S1S2VO1O2O3  (6 hitz)
  

non:

• S1S2 dá berdin nola mS kin 2 hitz (S1 burua hasieran)

• V dá aditz (soila)

• O1O2O3 dá berdin nola mO kin 3 hitz (O1 burua hasieran) 

Ordena horretan S nodoaren CRD-a izanen litzaké:

• S1S2V  (3 hitz)
  

zein hasten baita an S-ko (esaldiko) lehenengo IC-a (zein, ordena horretan, dén S sujetua), eta konkretuki an bere burua (S1) non identifikatu eta eraikiko litzakén esaldiko lehenengo IC hori, eta amaituko litzake an Sko (esaldiko) azken IC-a (zein dén VP aditz-sintagma), eta konkretuki an VP-ko lehenengo IC-a, alegia V, bere aditza, non eraikiko litzakén VP azken osagai hori (beste egun batean ikusiko dugu nóla, Hawkins-en ereduan, VPa orobat eraiki ahal den an O objetua, eta zehazkiago an objetu horren burua, baldin objetua agértu lehenago zein aditza).

Horrela, daukagu ze, S-ko CRDaren hitz-kopurua dá 3, zein den kopuru bat zein erabiliko den an "IC-to-word" ratioa justuki an bere izendatzailea ("word"), nola ikusi ahal dugun an ondorengo taula: 

Horrela, 2/3 izanen dá hori ratioa artén IC-kopurua zein eraiki beharko diren azpi S (zenbakitzailea: 2), eta hitz-kopurua zein prozesatu beharko diren arrén eraiki IC horiek, eta horiekin S-ko estruktura sintaktikoa (izendatzailea: 3). Hóri da Hawkins-en "IC-to-word" ratioa. [1450] [>>>]

Hawkins-en analisi horretan, VP-k (aditz-sintagmak) izanen ditú bi IC (osagai inmediato), zein dirén V (aditza) eta O (objetua)

Ikusten ari gara zéin den estruktura sintaktikoa zein Hawkins-ek (1994) dún suposatzen an bere esaldi prototipikoa (beheragoko 5.12 taulakoa), non jada ikusi dugunez, báda VP estruktura (genioenez S esaldiak izanen zitún 2 IC: S sujetua eta VP aditz-sintagma). Gauza da ze atzo ikusten genuen nóla esaldi osoaren (S osoaren) estruktura defini liteke bage VP-rik (kasu alternatibo horretan S esaldiak izanen zitún 3 IC: S sujetua, O ojetua eta V aditza).  

Gure intereseko taulan, beraz, Hawkins (1994) ari da konsideratzen hóri kasua non báden VP estruktura barné S sintagma, halan-ze aditz-sintagma horrek izanen dú bere estruktura sintaktiko propioa zein orobat identifikatu eta eraiki beharko den noiz prozesatzen esaldia. Zeren, hóri da kontua: estruktura horiek identifikatu eta eraiki beharko dira bitárten prozesatzen esaldia, online.

Horrela, VP aditz-sintagmak (zein dén S-ren IC bat kin 4 hitz) izánen ditu bere 2 IC propioak, bere 2 osagai inmediato propioak, zein izanen dirén:

• V (aditza: 1 hitz)

• O (objetua: 3 hitz). 

Hortaz, VP-ren osagai inmediatoen kopurua (bere IC kopurua) dá 2, eta, berdintxe nola atzokoan, gauza da ze 2 horrek ere parte hartuko du an gure helburuko ratioa: IC-to-word ratioa, zehazki, genioenez, an bere zenbakitzailea: (SVO: 2/2, VSO: 2/4 eta VOS: 2/2):

Taula horren goiko partean, horiz, Hawkins-ek zehazten du nóla V eta mO diren barné VP sintagma, inkluso noiz ez egon jarraian:

... even when discontinuous ...[Hawkins, 1994:331]

nola dén gertatzen an órdena VSO. 

Kontua da ze estruktura sintaktiko hori identifikatu-eraiki (recognize-construct) beharko da noiz prozesatzen esaldia. [⇶]

Hawkins-en analisi horretan, S-k (esaldiak) izanen ditú 2 IC (osagai inmediato), zein dirén S (sujetua) eta VP (aditz-sintagma)

Ikus daigun gaur beste detaile bat ti beheragoko taula (zeintaz ari garen), non agertzen diren zenbait emaitza ti eredua on Hawkins (1994) referituak ki VO ordenak:

Hain zuzen ere, S horiztatu hori referitzen da ki esaldia (Sentence: S), zeinek, analisi horretan, ditú 2 IC (2 osagai inmediato), justuki 2 hauek:

• S (sujetua)

• VP (aditz-sintagma). 

Hortaz, S-ren osagai inmediatoen kopurua (bere IC kopurua) dá 2, eta gauza da ze 2 horrek parte hartzen du an ratioa zein ari garen kalkulatzen: IC-to-word ratioa, zehazki an bere zenbakitzailea: (SVO: 2/3, VSO: 2/2 eta VOS: 2/5).

Gorago esan dugu ze "analisi horretan" S-k ditú 2 IC, baina egin litezke analisi alternatiboak (Hawkins, 1994:328):

non, ikusten dugunez, alternatiboki konsideratu ahal da ze S-k ditú 3 IC: S, O eta V. Hala ere, Hawkins-en goragoko konputoetan (1994) báda VP osagaia, eta S-k izanen ditú gorago aipatutako bi IC horiek: S eta VP. [1440] [>>>]

Hawkins (1994): "The 'm' subscript accordingly indicates the position in which ICs [kasu honetan, S edo O] are constructed."

 Genioen atzo ze ...

... Hawkins (1994) dú suposatzen ze 3 ordena horietan [alegia, SVO, VSO,VOS] objetuak izanen dirá luzeagoak zein sujetuak (3 hitz aúrka 2 hitz), eta sujetuak luzeagoak zein aditzak (2 aúrka 1):

• mS = 2 words,

• mO = 3,

• V = l
  

Bihar okupatuko gara kin m txiki hori zein dén agertzen aurré S (sujetua) eta O (objetua).

Hawkins-ek (1994:103) honela azaltzen du:

The "m" subscript accordingly indicates the position in which ICs are constructed. [Hawkins, 1994]

non mIC horiek (IC dú signifikatzen "Immediate Constituent") dirá gure kasuan mS eta mO, halan-ze bi notazio horiek dúte adierazten nóla sujetuaren bi hitzak eta objetuaren hiruak díren agertzen ordenaturik an modu burulehena. Aditza, ordea, hitz bakarrekoa delarik, ez du ametitzen "m"-rik.

Beraz, suposatzen ari da ze VO ordenean, harmonikoki, sintagmak izanen dirá burulehenak, halan-ze euren burua agertuko da an aurreneko posizioa, nontxe sintagma horiek izanen diren identifikatuak (recognized). Esan nahi baita ze VO ordenean lehenengo hitzetik jakinen dugu (recognize) zéin modutako sintagma eraikitzen ari garen, bitárten OV ordenean hori ez da gertatuko artio azken hitza e sintagma (buruazkena).

Eta esan behar dugu ze horixe bilatzen genuen an gure eredua ere noiz erabiltzen genuén beheragoko notazioa, non VO ordenetan osagarriak garatzen dirén aurrerantza aráuz ordena burulehena (O1O2), bitarten OV ordena buruazkenean díren garatzen justuki alderantziz, aráuz ordena buruazkena(O2O1):

Alegia, osagarriak garatzen dirá harmonikoki respektu ordéna arten V eta O. [⇶]

Hawkins (1994) an VO ordenak: Sujetua = 2 hitz, Objetua = 3 hitz, V = 1 hitz

Gaur ohartuko gatzaio ki beste detaile bat ti atzoko azken taula, zeintan Hawkins (1994) zún aplikatzen bere neurria e efizientzia prozesatzailea ki VO ordenak (SVO, VSO,VOS). Taulan bertan ikusten dugunez (ikus beherago), Hawkins (1994) dú suposatzen ze 3 ordena horietan objetuak izanen dirá luzeagoak zein sujetuak (3 hitz aúrka 2 hitz), eta sujetuak luzeagoak zein aditzak (2 aúrka 1):

• mS = 2 words,

• mO = 3,

• V = l
  

Bihar okupatuko gara kin m txiki hori zein dén agertzen aurré S (sujetua) eta O (objetua). Gaur soilik zehaztu nahi ditugu 3 luzera horiek:

Akaso, lehenengo hurbilketa baterako, guk nahiago genuke konsideratzea zér gertatzen den noiz S, V eta O dirén berdin luzeak (edo berdin laburrak): demagun, hirurak ere hitz batekoak (hala egiten genuen an gure eredua). 

Eta gero, gure ikuspuntutik, saiatuko ginake aztertzen nóla aldatzen diren emaitzak noiz objetuaren tamaina joan luzatzen (hala egiten genuen an gure eredua). Izan ere, objetua da zéntrua e informazioa, esan nahi baita zéntrua e informazio subjetiboki berria, eta horregatik esaldiko parte dinamikoena, berdin nola ondo luzagarria baldin irekia eta reflexiboa. Hortaz, egokia dirudi objetua konsideratzea elementu prototipikoki luzeena.

Eta gauza da ze, Hawkins-en supuesto horretan, objetua da luzeena, halan-ze iruditzen zaigú supuesto egokia. [⇶]

Hawkins (1994, 2004) saiatuko da azáltzen Tomlin-en maiztasun-banaketa sinkronikoa (1986), non ez den konsideratzen joera diakroniko nagusia

Atzo genioenez, Hawkins (1994, 2004) saiatuko da azáltzen Tomlin-en maiztasun-banaketa sinkronikoa (1986), non ez den konsideratzen joera diakroniko nagusia (zeintan lehenesten da VO gain OV). Ikus maiztasun horiek an 3 hitz-ordenak non V dén lehenda O, hala nola ere Hawkins-en ondorengo komentarioa gain joera nagusiak zein nabari diren an portzentaje sinkroniko (estatiko) horiek (an "A performance theory of order and constituency", 1994:329-331):

Hawkins dú aipatzen bi joera an maiztasun horiek:

• SVO dá klaruki favoretua gain beste bi ordenak.

• Zénbat eta sujetua atzerago, hainbat desfavoretuagoa da ordena.
  

Joera horiek azaldu nahizik, Hawkins (1994) dú kalkulatuko bere neurria e efizientzia an prozesamendua ("Agg. IC-to-word ratio"), zeinen emaitzak dirén agertzen an ondorengo taula: 

Eskuinean ikus daitezke aipatutako 3 maiztasun sinkronikoak, eta ezkerrean Hawkins-ek kalkulatutako neurria (ratioa) islátuz (inplémentatuz) ber rankina zein dén agertzen arten maiztasunak an 3 ordena horiek. Bihar jarraituko dugu ikusten detaile gehiago ti aurreko konputo horiek. [⇶]

Hawkins, erábiliz bere teoria prozesatzailea, saiatuko da azáltzen munduko hitz-ordenen maiztasun sinkronikoak ga Tomlin (1986)

Hawkins, erábiliz bere teoria prozesatzailea, saiatuko da azáltzen Tomlin-en maiztasun sinkronikoak (1986). Honela genioen an gure "Hizkuntza bere osotasunean" (2017) :

Hala egiten du an bere "A performance theory of order and constituency" (1994) eta an gorago aipatutako "Efficiency an complexity in grammars" (2004). Datozen postetan saiatuko gara zehazten zéin den bere eredua. [⇶]

Firbas (1979): "Semantically speaking, an object expresses an absolutely essential amplification of the semantic content of a transitive verb."

Hawkins (1990) mintzo zen gain paper sintaktiko inportantea zein jokatzen dutén buruek respektu euren osagarri sintaktikoak (ikus "Hawkins (1990): '... the attachment of NP to its dominating node cannot be made with confidence until the relevant (rightmost) head category is encountered.'"):

... the attachment of NP to its dominating node cannot be made with confidence until the relevant (rightmost) head category is encountered. [Hawkins, 1990]

Bai, ordenazio (kategoria sintaktiko) batzuk ...

... can act as unambiguous signals on-line ... [Hawkins, 1990]

bitárten besteak ...

... do not permit reliable inferences ... [Hawkins, 1990]

Horrá oinarrizko diferentzia.

Atzo, gainera, azpimarratzen genuen ze abantailak ti ordena progresiboa (sintaktikoki burulehena) ez dira amaitzen an esparru sintaktiko hutsa (zeintan kontua litzakén ziurtasunez aritzea barrén estruktura sintaktikoak), baizik-ze abantaila horiek zabaltzen dira ki esparru interpretatiboa, informatiboa, expresiboa, diskursiboa...

Adibidez, atzo aipatzen genuen Firbas, nok zioen honako hau gain aspektu semantikoa on ordenazioa artén aditza eta bere objetua:

Semantically speaking, an object expresses an absolutely essential amplification of the semantic content of a transitive verb. If this amplification is constituted by a context independent notion, the necessity of amplification points in the direction of the further development of communication and makes the verb serve as an introductory element. To sum up, a. context independent goal of action is communicatively more important than the action itself. A context independent object expreesing a goal of action carries a higher degree of CD than the verb (cf. Firbas 1959). [Firbas, 1979]

Ondorioz, orohar, objetua abantailatsuki interpretatuko da (semantikoki ere) noiz aurkeztua ga bere aditza. [⇶]

Aditzaren osagarria izaten dá esaldiko parte dinamikoena (informazio rhematikoena, xehetuena, uztartzeko zailena, hedagarriena, pisutsuena, prosodikoki indartsuena)

Bai, aditzaren osagarria izaten dá esaldiko parte dinamikoena (informazio rhematikoena, xehetuena, uztartezko zailena, hedagarriena, pisutsuena, prosodikoki markatuena). Eta dinamismo horrek zuzenean eramaten gaitu ki dinamismo komunikatiboa ga Firbas barné Pragako Eskola eta haien Functional Sentence Perspective, zein adibidez, János Nagy-k honela aurkeztu zuen an bere 2015eko doktore-tesia:

The founder of the FSP [Functional Sentence Perspective] theory was Vilém Mathesius (1975), who wanted to set up a formal system for dividing the sentence into parts according to their information-load. [Nagy, 2015]

gero azálduz zértan den perspektiba funtzional hori:

In the FSP [Functional Sentence Perspective], functional refers to the functional linguistic and theoretical approach. It operates primarily at the sentence level, but through sentence level analysis we can get to a higher text level [...]. It is perspectival, because perspective expresses here the inner dynamism of a sentence unit, namely its directedness towards the most rhematic element in the sentence. [Nagy, 2015]

Eskola horretan Firbas mintzo zén gain dinamismo komunikatiboa, adibidez an bere artikulua titúlatzen "A functional view of 'ordo naturalis'" (1979), non dioen:

Let me approach the problem from the point of view of communicative importance (communicative weight), or rather — to take the dynamic character of communication duly into account — communicative dynamism (= CD) (Cf. Firbas 1971). The concept of CD is based on the fact that communication is not a static, but a dynamic phenomenon. By CD I understand a quality displayed by communication in its development (unfolding) of the information to be conveyed and consisting in advancing this development. By the degree of CD carried by a sentence element, I understand the extent to which the sentence element contributes to the further development of the communication.

The concept of CD can be established empirically and inductively. Adopting this approach, we find that elements conveying known information (context dependent elements) contribute less to the further development of communication than elements conveying unknown information (context independent elements). Context dependent elements carry a lower degree of CD than context independent elements. [Firbas, 1979]

Bai aditzaren osagarria izaten dá esaldiko parte dinamikoena, rhematikoena, xehetuena, uztartzeko zailena, hedagarriena, pisutsuena, prosodikoki indartsuena. non den garatzen informazio zehatzena (development (unfolding) of the information). 

Aditza ez da hain dinamikoa, ez da hain rhematikoa (nahiz bere informazioa dén fundamentala ki jarraitu garatzen esaldia), ez da hain xehetua (justuki osagarriak xehatzen eta osatzen du aditza), ez da zaila uztartzeko (prozesatzeko), baizik ondo erraza (sujetuaren ostean perfektuki uztartzen da bai sintaktikoki, bai semantikoki, bai diskursiboki, bai ...), ez da hedagarria (aditza hedatzen da justuki bidéz bere osagarria), ez da hain pisutsua (ez da izaten batere pisutsua), ez da hain prosodikoki indartsua (justuki zatio bere izaera gutxio rhematikoa zein bere osagarria), halan ze esan ahal da ze aditzaren informazioa dá garatzen (destolezten, unfolding) an bere (orohar hobe geroko) osagarria. [1142] [>>>]

Orohar, asmatzen ibili behar izatea ez da interesgarria komunikatiboki

Herenegun Hawkins (1990) mintzo zén gain diferentzia prozesatibo handia artén ordenazio batzuk (kategoria sintaktiko batzuk) zein .....

... can act as unambiguous signals on-line ... [Hawkins, 1990]

eta beste ordenazio batzuk zein ...

... do not permit reliable inferences ... [Hawkins, 1990]

eta atzo gaineratzen zuen ze ...

..., regular guessing is costly, ... [Hawkins, 1994]

Gauza da ze, orohar, asmatzen ibili behar izatea ez da interesgarria komunikatiboki, izan ere, askoz hobe dá aurretik ziurtasunez jakitea, hala sintaktikoki nola, orokorkiago, diskursiboki (ikus hemen):

Baina, zergátik ibili beharko litzake mezu-jasotzailea asmatzen (igartzen, aurrikusten, prediktatzen) zéin den aditza (aditzeko hitza) zein asigantuko zaion ki bere informazio rhematikoena (objetua) baldin aurretik ziurtasunez jakin ahal badu, hala sórtuz baldintza komunikatibo ondo avantailatsuak ki interpretatu (koherenteki, reflexiboki, arinki,...) geroko informazio informatiboena-expresiboena-pisutsuena (zein, berriro ere, ez litzaken aurrikusi behar, baizik koherenteki ziurtasunez jakín behin bere jasoera ondo prestatua an bukaera on esaldia)?

edo hemen:

..., genioenez, gauza da ze, baldintza orokorretan, esaldia ez da orohar muntatzen afin bukaeran aurreikus dadin zeozer (informazioren bat, adibidez aditza), baizik lor dadin eraginkortasun komunikatibo maximoa (azpi baldintza orokorrak), kokatuz justuki mezuaren parte rhematikoena eta aurrikusgaitzena an posizio interpretatiboki avantailatsuena, zein den bukaera. 

Izan ere, eraginkortasun komunikatibo maximoa ez da orohar lortzen noiz erabiltzailea ez den seguru gain sujetua zeini egokitu behar zaión informazio berria, edota noiz ez den seguru gain aditza zein dagokion ki informazio rhematikoena. Halako estruktura sujetuazkenak edo aditzazkenak izan daitezke egokiak an baldintza partikular oso sinple eta kontextualak, non akaso aditza edo sujetua esan gabe doaz (eta alkaso formalki eliptiko), baina orohar, hala sujetua nola aditza izaten dirá ha basamendu diskursiboa zeinen gainean eraikiko dén informazio rhematikoena, gutxien aurreikusgarriena eta luzeena, zek beharko du oinarri segurua ki izan efektiboa. 

Horrexegatik joan behar da objetua (osagarria) an bukaera orohar, zeren dén esaldiko parte rhematikoena, aurretiaz aurrikusgaitzena eta luzeena, zein ez den ondo interpretatzen ez bada behin bidea prestatuta.

 edo hemen:

Atzokoan ere, Ferrer-i-Cancho mintzo zitzaigun gain maximotzea prediktabilitatea on burua (aditza) afin azáldu SOV ordena, kontrajarriz helburu maximotzaile hori ki minimizazioa on prozesamendu-kostua (zein gertatuko litzakén an SVO). 

Baina, ez al da printzipio maximotzaile hori (maximótzea ha prediktabilitatea on burua) guztiz ad hoc? Hau da, ez al da printzipio hori guztiz komenienteki postulatua afin lortu ha emaitza zein lortu nahi den? Ez nago esaten ze ariketa teoriko hori egitea ez denik zilegi: guztiz zilegi da. Baina, realitatea azaltzeko, askoz hobe litzake baldin supuestoak, eta areago printzipio maximotzaileak ondo justifikatuak egonen balira (ondo oinarrituak an teoria eta datuak), eta, nire ikuspuntutik behintzat, printzipio maximotzaile hori ez dago aski justifikatua, edo hobeki, ez dago batere justifikatua bidéz argudio teoriko eta praktiko sendoak.

Zeren, kontua balitz prediktabilitatea, kontua balitz aurríkustea zeozer (eduki informatiboren bat) an bukaera, orduan batek esanen luke ze bukaeran kokatu beharko litzaké sujetua ordezta aditza, zeren sujetua izaten da esaldiko parte thematiko-aurrikusgarriena. Hoeks-ek (2016) dio:

... the subject often expresses the topic which is by itself the most predictable unit in a sentence independent of the position it is placed in. [Hoeks, 2016]

Hortaz, helburua balitz bukaeran ematea osagai aurreikusgarriena, esaldia bukatu beharko litzake kin sujetua, zein, tipikoki aurrikusgarriena izanik, bukaeran kokaturik izanen litzake are aurreikugarriagoa, bilakatuz esaldiko bukaera orohar aurreikusgarriena. Baina, galdera dá: zertárako nahi genuke aurrikusi bukaeran sujetua baldin sujetu hori behar badugu ki járri mezu-hartzailea an posizio komunikatibo abantailatsuena afinda jaso dagién informazio rhematikoa efektiboki?

Ez, baldintza orokorretan eta orohar ez dugu hori nahi, eta guztiz onartzen da ze sujetua nagusiki ematen da an hasiera on esaldia zatio izán marko thematiko egokiena ki ulertu avantailatsuki ondorengo informazio berria, rhematikoena, luzeena, irekiena, aurrikusgaitzena.

Eta gauza da ze antzekoa gertatzen zaio ki aditza respektu bere osagarria, zein orohar dén gutxiago rhematikoa, gutxiago luzea, gutxiago expandigarria, eta gutxiago aurrikusgarria zein aditza (daude aditz gutxiago zein izenak, eta gainera osagarriak expanditu daitezke harik infinitua an modu askoz aurreikugaitzagoa inkluso gana hiztuna zein ari den mintzatzen edo idazten reflexiboki). Justuki horregatik, arrazoi komunikatibo sendo horrengatik, aditzak orohar jotzen dú (interlinguistikoki, enpirikoki) ki posizio aurreratuagoa zein bere osagarri rhematikoagoa, luzeagoa, irekiagoa, aurrikusgaitzagoa, prosodikoki nabarmenagoa, informazioanalki helburuzkoa.

Dá justuki ber argumentazio sendoa zein dén erabiltzen ki justifikatu estruktura sujetulehena, antzera ere lagundua kin evidentzia enpiriko sendoa (joera orokor ondo nagusia ti OV ki VO). Horrela, hemen ere galde geinke: zertárako nahi genuke aurrikusi bukaeran aditza baldin aditz hori behar badugu ki járri mezu-hartzailea an posizio komunikatibo avantailatsua ki jáso informazio rhematikoena efektiboki?

Jakina, aditz hori, berdin nola sujetua, izanen dá erlatiboki are aurrikugarriagoa noiz emana ondorenda bere osagarria, baina, sujetuan lez, ez gaude saiatzen bilátzen bukaera aurrikusgarriena (zein, bestalde, izanen litzakén sujetua), baizik saiatzen emáten informazio berri potentzialki-konplexu bat (azpi baldintza orokorrak) an modu eraginkorrena, zein ez dén baizik kokátzea aditza an posizio transizionala artén sujetua (parte thematikoena) eta objetua (parte rhematikoena).

Printzipio maximotzaile hori ez da eusten, ez komunikatiboki, ez enpirikoki.

Bai, gauza da ze, orohar, asmatzen ibili behar izatea ez da interesgarria komunikatiboki. [1141] [>>>]