Hahn, Jurafsky eta Futrell (2020): "... grammars that are efficient according to our metric also have low dependency length, ..."

Jarraitzen duté Hahn, Jurafsky eta Futrell-ek an euren "Universals of word order reflect optimization of grammars for efficient communication" (2020):

Beraz, nahiz euren konputazioetan ez duten erabili explizituki ez DLS (dependentzi distantziak) ezta ere beste ezein neurri non konsideratzen dén mugarik an lan-memoria:

... our efficiency metric does not incorporate any kind of memory limitations.

euren emaitzetan:

... grammars that are efficient according to our metric also have low dependency length,...

Hau da euren lanaren emaitzak (orohar) bát datoz kin emaitzak ti analisia e dependentzi distantziak, non, ikusi dugunez, ez den konsideratzen norántza doaz distantziak arten buruak eta euren osagarriak (ez da konsideratzen norantza respektu burua). [⇶]

Horrela eginez, ez da aterako batere diferentziarik arten bi sintaxí ze dauzkaten justuki kontrako ordena sintaktikoa (justuki kontrako distantziak)

Atzokoan mintzo ginen gain irizpide sintaktiko bat zein den erabili (eta erabiltzen) ki karakterizatu hitz-ordena efizientea, eta non, finean, hiztunak nahiago izaten dituzte ordena sintaktikoak non dependentzi distantziak minimotzen diren. Horretaz atzo ikusten genituén adibide batzuk, nola hau:

zeintaz genióen atzo:

Hor, oso argi ikusten dugu arazo handi bat: berdin batzen dituztela buruetatik aurrerako distantziak eta buruetatik atzerako distantziak; ...

Horrela eginez, ez da aterako batere diferentziarik arten bi sintaxí ze dauzkaten justuki kontrako ordena sintaktikoa (justuki kontrako distantziak). [⇶]

Gibson (2016): "The DLM [Dependency-Length Minimization] hypothesis is that language users prefer word orders which minimize dependency length."

Eskerrik asko Bittor zatio bidali artikuluá titulatzen "Introduction: In Search of a Basic Unit of Spoken Language: Segmenting Speech", zein jada irakurtzen nagoen. Mintzatuko gara horretaz.

Eta eskerrik asko Gilen zatio bidali artikuluá titulatzen "Universals of word order reflect optimization of grammars for efficient communication" idatzia ga Hahn, Jurafsky eta Futrell (2020), non autoreek aztertzen dituzten munduko hainbat sintaxi respektu euren efizientzia komunikatiboa. Artikulu horretan erabiltzen da aski neurri sofistikatua ki neurtú aipatutako efizientzia komunikatiboa (aztertuko dugu neurri hori), baina, autoreek aipatzen dutenez, báda neurri horren aurrekari moduko bat, eta hau aski sinplea: "Dependency-length minimization" (DLM), non jotzen baita nola efizienteagoa ordena hurá non minimotzen diren distantziák arten buruak eta euren osagarriak:

Hobeki ulertzeko nóla neurtzen diren dependentzi distantzia horiek ikus ondorengo pasartea aterea ti "Information processing and cross-linguistic universals" (Gibson, 2016), non ari dén Futrell bera ere:

Hor, oso argi ikusten dugu arazo handi bat: berdin batzen dituztela buruetatik aurrerako distantziak eta buruetatik atzerako distantziak; eta orobat ikusten dirá halako elementu problematiko gehiago ere, nahiz ez hain oinarrizkoak. Aipatuko ditugu puntu horiek, baina orain soilik azpimarratu nahi dugu planteamendu orokorra: nóla autoreak konsideratzen duten ze hizkuntz erabiltzaileak nahiago dituzte ordenák non dependentzi distantzia horiek minimotzen diren:

The DLM [Dependency-Length Minimization] hypothesis is that language users prefer word orders which minimize dependency length.

Justuki bide horrexetatik doa gure analisia ere. Hortik doa sakoneko arazoa. [⇶]

Bai, sakoneko bide bakarra. Hemen eta Japonian.

Zioen atzo Gilen-ek:

Ahaztu duzu/zenuen Garateren konklusioa eta soluzioa gehitzea:

"Egoera negargarri honentzat irtenbide bat bakarrik dago. Euskara beharrezkoa egitea. Orain beharrezko hizkuntza erdara da. Erdaraz egiten duten euskaldunek garbi ikusten dute hori. Erdara guztirako da. Euskarak toki batzuetan bakarrik balio du".

Edo uzten ari ote zaizkio japoniar gazteak beren hizkuntza mintzatzeari samaldaka pasatzeko ingelesera?

Ahaztu zaidala? Ez jauna. Nik atzokoan islatu nahi nuén realitate linguistiko konplexu bat (eta era berean "sinple eta begi bistakoa"), zein, nire ustez, Garatek ondo jasotzen baitzuen an atzoko titulu hori:

Eta arrazoia oso sinplea eta begi bistakoa da: gehienek erdaraz egiten dute ERRAZAGO EGITEN DUTELAKO. Erdaraz erraz egiten dute eta euskaraz nekez.

Horrexegatik jaso nuen. 

Beste kontu bat dá realitate horren analisia eta irtenbide egokia. Eta hor, ni ari naiz gain sakoneko arazo bat zein dún baldintzatzen dena, mintzo naiz gain estuasun sintaktikoak, eta nóla estuasun horiek dutén etengabeko eragin informatibo-expresiboa (ia) gain edozein manifestazio komunikatibo, hasi kolokialenetan eta buka landuenetan (hain kezkagarria nola universala). Hortaz, azpimarratu behar da ze euskara beharrezkoa egiteak ez du soluzionatzen ezein estuasun sintaktiko, nola konprobatu ahal den an Japonia, eta, ja bide batez, orobat nahi nuke azpimarratú ze Garate hizkuntzalariaren eredu sintaktikoa dá estu-estua, nola konprobatu ahal den an zure goragoko aipua. Irtenbidea, esan nahi dut sakoneko irtenbidea, bide berberetik doa hemen eta Japonian:

• Bide bakarra (Itzul-1)
  

Bai, sakoneko bide bakarra. Hemen eta Japonian. [⇶]

Gotzon Garate (2005): "Eta arrazoia oso sinplea eta begi bistakoa da: gehienek erdaraz egiten dute ERRAZAGO EGITEN DUTELAKO. Erdaraz erraz egiten dute eta euskaraz nekez."

Txopik zioen atzo:

Nik uste dut euskararen zenbait ezintasun ezkutatzen direla soziolinguistikarekin. Ni familia euskaldun batean jaio nintzen, ikastola batean estudiatu nuen, unibertsitatea ere euskaraz egin nuen. Egun ikastola batean lan egiten dut eta euskara da nire hizkuntza ia-ia beti. Senideekin? Euskaraz; neskarekin? Euskaraz; Semearekin? Beste horren-beste. Lanean, lagunekin, egunkaria idaztean eta abar, beti euskaraz. Euskara dut buruan eta baita bihotzean ere. Eta harritzen nau ze ondo moldatu ahal naizen hizkuntza Indueropearrekin, berdin da irakurtzean, idaztean edo oporretara joaten naizenean, beti. Erraztasuna, jarioa, aberastasuna, espresioak, entzuten duzun bezain laister dena ulertzen duzu, edozein esaldi mota egin dezakezu ia pentsatu gabe, nahastu gabe, errepikatu gabe eta abar.

Euskarak muga dituela esaten dudanean ez da modu peioratibo batean, alderantziz, maitasunetik ateratako iruzkin bat da. Nahiko nuke euskara errazagoa eta komunikatiboagoa balitz, hain zuzen horregatik nago hemen. Baina helburu hori lortzeko autokritikoak izan behar dugu, berriro diot positiboki, baina gure mugak ikertu behar ditugu.

Gilen, New Yorkeko txikanoen egoera ez dut ezagutzen, ikertu beharko litzateke. Nik euskararen egoera ezagutzen dut. Agian arrazoi duzu baina agian ez, beste egoera bat da, oso desberdina zentzu guztietan. Ni hemen euskararen alde nago, horregatik saiatzen naiz izaten ahalik eta objektiboen egoera honetan. Ez dut egin nahi hainbat jendek egiten duena, euskararen alde hitz egin baina beti euskañolez, inoiz ez euskaraz. Beno, euskañolez edo gazteleraz zuzenean.

Balbula da ezagutu dudan fororik zientifikoena euskararena azterketan, puskan ere eta argiena ere bai. Gogoratzen naiz nola 1987. urtean Mitxelenari elkarrizketa bat egin genion eta bukaeran gai hau azaldu zen. Gogoan ditut bere hitzak: "Noiz bait, ez dakit noiz, baina noizbait, planteatu beharko dugu zuk aipatu duzun gai garrantzitsu hori".

Mitxelena dixit. Pena ez zuela Balbula ezagutu. [Txopi]

Eskerrik asko, Txopi. Azpimarratu nahiko genuke Mitxelenaren aipu hori:

"Noiz bait, ez dakit noiz, baina noizbait, planteatu beharko dugu zuk aipatu duzun gai garrantzitsu hori".

Eta baita azpimarratu nahi genuke sarrera hau:

Irakurri berri dut artikulu bat hon Gotzon Garate, zeinen titulu biziki adierazgarria baita Zergatik egiten dute erdaraz euskal gazteek, eta non autoreak diosku hau:

... Nola eskatu pertsona bati euskaraz egiteko, erdaraz errazago egiten badu? Ez dago eskubiderik horretarako. Hizkuntzak barreneko aberastasuna erakusteko dira. Erdaraz hobeki moldatzen bazara, erdaraz egingo duzu. [Gotzon Garate]

Artikulu hartan, Gotzon Garatek honela erantzuten zion ki bere tituluko galdera:

Eta arrazoia oso sinplea eta begi bistakoa da: gehienek erdaraz egiten dute ERRAZAGO EGITEN DUTELAKO. Erdaraz erraz egiten dute eta euskaraz nekez.

"Oso sinplea eta begi bistakoa". 

Realitate hori ondo ulertzea dá gaur eta hemen zentralazientifikoki eta sozialki zentrala, afinda ez daitezen egon gaizkiulertuak, eta bila daitezen konponbide ahalik-eta egokienak eta egokituenak. Hala ere, analisi hori aurkitzen dá ondo ahaztua, eta are isildua. [⇶]

"Nik esango nuke más directo y concreto."

Atzo, justuki ondorenda publikatu nire sarrera, irakurri ahal izan nuen ondorengo komentarioa ga Txopi an herenengungo sarrera:

Du saten Bittorrek:

- H.d. oro har, oso egitura informatibo komunikatiboak erabili ohi ditu euskaldun xumeenak ere bere mintzoan...

Bittor, benetan, ¿gara bizi herri beran? Zeren nik ez dut entzuten euskara, nahiz eta bizi eta lan egiten dudan inguru euskaldun batean. Dudana entzuten da Euskañola, hori bai, baina diskurtso erabat euskalduna? Oso gutxitan, ia inoiz ez, da salbuespena. Hiru esaldi euskaraz gehi genitivo bat, jauzi gaztelerara; beste lau esaldi euskaraz gehi erlativozko esaldi bat, pasa gaztelerara; diskurtso gutxi gora-bera euskaldun batean, itsumustuan hiztuna haserretzen da, larritzen da edota konpostura du galtzen eta da pasatzen automatikoki gaztelerara.

Kontrakorik ez dut inoiz ezagutu, alegia, gazteleraz ari diren hiztun batzuk egoera estu batean automatikoki euskaraz hastea edo esaldi konposatu luze bat esan behar dutenean gazteleratik euskarara pasatzea.

Sentitzen dut baina hau da gertatzen dena. Hau ukatzea da ukatzea errealitatea. Zertaz? Hori da hain zuzen Balbulan aztertzen dena an modu zientifiko. 

Txopi

Oso komentario relevantea, dudagabe. Gilenek erantzun zion hau:

Ziur nago New Yorkeko txikanoek, ingelesa ondo jakinez gero, gauza bera egiten dutela, nahiz bi hizkuntzak SVO izan.

Guztiz interesgarria iruditzen zait fenomenoá e espanglisha, zein batzuk ulertzen dute nola kultura berri bat, hibridoa, non nahasten diren bi hizkuntza, eta non (justuki spanglishean) diferentzia sintaktikoak ez duten jokatuko paper esanguratsurik, zeren bi hizkuntza horiek dirá, alde horretatik, basikoki berdinak. 

Baina esan behar da ze horrek ez digu ziurtatzen ze beste ezein kasutan diferentzia sintaktikoek ez dute jokatzen paper esanguratsurik. Areago, guztiz pensatzekoa da ze diferentzia sintaktikoak, noiz existitu, bai jokatuko dutela paper inportantea gain kode-aldaketa, akaso izanki faktore printzipala.

Eta bide horretatik doa komentarioá ga Txopi, nork explizituki aipatzen ditu esaldi konposatu luzeak zeinen barruan aurki daitezke Txopik orobat aipatutako erlatiboak edo genitiboak. Gainera estuasunak areagotuko dira azpi presioa, nola haserrea, larridura edo konpostura galtzea. Egoera exigenteen zerrenda horretan, gehitu geinke beste egoera asko, egunerokoak, non sinpleki bilatzen den efektibitate gehiago (umorea), indar gehiago (takoak), agresibitate gehiago (ohiuak), ... non, aukera badago, hiztunak aukeratuko du hóri expresiobidea zein gertatzen zaion eraginkorren. 

Gogora gaitezen ondoko 2013ko sarrera titulatzén: "...direktoagoa, errazagoa...":

Ikus hurrengo aipua ga Luis Aspiazu (filosofia-irakaslea an Arrasateko Arizmendi ikastola), zein zún egin ikerketa bat non ziran biltzen inpresioak on gazte arrasatearrak buruz euskara an textuinguru musikala (Gazteak, musika eta euskara. Arrasateko gazteeen iritziak):

Arrasatear gazteek, ordea, ez dute hain erraz ikusten musika estilo hori euskaraz egitea. Azken aipuak kontrakoa adierazten badu ere, salbuespena da, gehienek ezintasun nabarmena ikusten baitute musika mota batzuk euskaraz egiteko eta bereziki punk-rock musika. Erdaraz potenteagoa, direktoagoa eta errazagoa omen. Euskaraz imajinaezina, batzuentzat eta oihu egiteko gaztelaniara pasatu beharra ikusten dute. Zailtasun honen zergatia ere nahikoa argi utzi dute gazteek: euskararen egokitasun eza. Gazteen ustez euskarak ez du gaztelaniaren egokitasunik. Eta egokitasun ezagatik nahiago dute gaztelania erabili. Errazago sartzen omen zaie gaztelaniaz. Gertuago eta ulerkorragoa egiten zaie. (2011, 50 or.)

Honá mezua ga gazte bat:

“Euskeraz askoz ere agresibitate gutxiago duke. Da más suave. Hitz konkretuak ez badira erabiltzen… Erderaz eitten dozu esaldi bat eta esaldi baten sartzen dozu pillua gauza. Ahal zarena kejau, ahal dozuna esan. Euskararako biher dozu kantziño luze bat esateko Eskorbutok esaten duena minutu baten, euskaraz behar dozu lau minutu. Errezago kaptatzen dozu mezua, zuzenago… Soinua ere hobeto geratzen da. Zaila da esplikatzia. Nik esango nuke más directo y concreto. Eta más agresivo. Hitzak te calan más. Más fuerte. Ez da berdina esatea vete a la mierda edo joan pikutara. No sientes la mierda. Hijo de puta eta entzuten duzu sasikumea.. y a dónde vas? Zaila da topatzea euskeraz kantziño agresibo bat”.

Arazo guztiak ez dira sintaktikoak, baina sintaxia dá islatzen edonon ere. Izan ere, koherentzia diskursiboak dakar berekin askatasun eta aukera expresibo handiagoa. Ez dut uste sintaxi regresiboak laguntzen duenik afin normaliza dadin erabilera on euskara arten gazte eta ez-gazteak. Eskaini behar da beste eredu sintaktiko bat zeinekin bete daitezén behar linguistikoak on gaur egungo gazteak (eta ez-gazteak). [Balbula, 2013]

Bai, guztiz pensatzekoa da ze diferentzia sintaktikoak, noiz existitu, bai jokatuko dutela paper inportantea gain kode-aldaketa. [⇶]

Mugimengu edo soluziobide progresibo (akaso kasual) horiek guztiak, ondo ulertu behar dira an euren marko teoriko egokia, zein ez den baizik progreso linguistiko-komunikatiboa

Zenioen atzo, Bitor:

Gustura irakurri dut egun hauetan, Jesus, zure lana “Hitzaldietako euskararen aditz osteko fokuen testuinguru diskurtsiboak eta aukera prosodiko nagusiak”. Tarteka oso gustura. Bereziki hitzaldietako testuen / esaldien testigantzak. Horrela hitz egiten dugu, horrela idatzi izan da oro har euskal tradizioan XX. mendera arte (Kardaberazen eskolako-edo idazleak salbu).

Pena ezin entzun izatea zuzenean esaldiak. Ez legoke modurik masterra aurkeztean egin zenuen lan hori sareratzeko, Jesus? 

H.d. oro har, oso egitura informatibo komunikatiboak erabili ohi ditu euskaldun xumeenak ere bere mintzoan, nola ohi darabiltzan zeinahi hizkuntzatako hiztunak. Orduan zergatik hizkuntzalariek ez dute / ez dugu asmatzen ‘teorikoki’ azaltzen hiztun guztiek (eta idazle askok) mundu osoan horren ongi eta horren erraz darabilten / menderatzen duten / dugun esaldien informazio egitura? Zerbait ez gara ari ongi egiten... Hori da nire aspaldiko susmoa.

Eskerrik asko zuri, Bittor, zatio zure komentarioa. Bestalde, posible izan beharko da esteka horiek jartzea: informatuko naiz eta saiatuko naiz jartzén nola zegoen originalki.

Gauza da: Zergátik hizkuntzalariek ez dute /ez dugu asmaten "teorikoki"? Zeren azken batean ez den onartu nahi asimetriá argia zein den existitzen arten estruktura eta baliabide burulehenak eta buruazkenak azpi baldintza minimoki exigenteak, eta nóla sintaxiak jotzen duten aski naturalki aldé sintaxi (aukera) burulehena azpi baldintza komunikatibo orokorrak (nahiz ibilbidea izan ahal den errazagoa edo ondo zailagoa dependituz ti material sintaktikoak zein joan ahal diren desdoblatzen). Ez da ezer berezirik, dá zerbait teknikoa, teknologikoa, zein den gertatzen an teknologia oso inportante bat.

Fijatu gaitezen nóla, sintaxi burulehenetan, hitz-ordena mintzatua (kasuala, ez planifikatua) ez den esanguratsuki aldentzen ti hitz-ordena idatzia (arau gramatikala). Aldiz, sintaxi buruazkenetan, hizkera mintzatua nabarmenki aldentzen da ti idatzia, ondo sistematikoki (horregatik, adibidez, SVO ordena dá askoz egonkorragoa zein beste edozein ordena). Hóri distantziamendua ti ordena gramatikala soilik gertatzen da an sintaxi buruazkenak, zeintan, finean, ari diren bilatzen komunikazio hobeagoa eta efektiboagoa noiz ahal duten, eta kasualki bada ere. 

Mugimengu edo soluziobide progresibo kasual horiek guztiak, ondo ulertu behar dira an euren marko teoriko egokia, zein ez den baizik progreso linguistiko-komunikatiboa. Marko horretan, hizkuntzalariak mimatu eta landu beharko lukete edozein ahalegin mintzatu edo idatzi ki zabaldu sintaxia ki posizio irekiagoak, nahiz ahalegin horiek ez izan hain ortodoxoak. Hizkuntzalariak aztertu eta landu beharko lukete edozein saio irekitzaile, eta, edozein arrazoigatik, saio bat ez balitz konsideratuko egoki, eskainiko beharko lirake aukera ustez-egoki eta berdin progresiboak (edo are progresiboagoak) afin joan asetzén behar komunikatibo horiek zein ari diren expresatzen (akaso kasualki) bidéz saio horiek (gaur egun evoluzioa gertatzeko, derrigor heterodoxoak izan beharko).

Gero beste kontu bat da noláko gradualki egiten den, baina, edonola ere, beti jo beharko litzake an norabide ona, emánez aukerak, aukerak, aukerak. Horien artean SVO aukera neutroa, zein báda hor. Baina, landu behar da. [⇶]

Euskara historiko idatzia: ..., zénbat eta informazio (objetu) gutxiago aurreikusgarria, zénbat-eta rhematikoagoa, zénbat eta konplexuagoa, aberatsagoa an matizeak, edota pisuagoa an luzera, orduan eta joera handiagoa egonen da aldé SVO

Zenioen, Gilen:

Ondo legoke aztertzea SVO ordenak zer toki eta funtzio izan dituen euskara idatzi historikoan, eta hala formulatzea haren erabilera gobernatzen duten arauak.

Báda hor joera komunikatibo orokor bat, universala, aplikagarria ki hizkuntza guztiak, mintzatuak, idatziak, historikoak, oraingoak, hemengoak eta edonongoak, hauxe:

Zénbat eta informazio (gehien-gehienetan: objetu) akontextualagoa, zénbat-eta independenteagoa respektu inguru fisiko edo diskursiboa, zénbat eta informazio (objetu) gutxiago aurreikusgarria, zénbat-eta rhematikoagoa, zénbat eta konplexuagoa, aberatsagoa an matizeak, edota pisuagoa an luzera, orduan eta joera handiagoa egonen da aldé SVO baldin... ahal bada (eta ondo azpimarratu nahi dut hóri "ahal bada", zeren egon daitezke beste faktore batzuk, hala intralinguistikoak nola extralinguistikoak, zein ahal duten oztopatú, eta, zenbait baldintzatan, are revertitú prozesu potentziatzaile natural eta logiko hori).

Gauza da ze: 

• noiz hasí komunikazioa, baldintzak izanen zirén oso bereziak, oso kontextualak, halan-ze ia ez zen beharko baizik keinu bat afin adierazi ia guztia, edo hitz bakar sinple bat (objetua) zeren beste guztia orohar izanen zén ondo kontextuala. Gero agertuko ziren aditzak (OV, eta, gerora, horren gainean postposizioak) eta azkenik, batzuetan, beharko ziren sujetuak (kontextualenak), zein akaso hasieran bukaeran izanen ziren (OVS), nahizta gero, hala izatekotan, sujetu horiek aurreratuko ziren bidéz kasu kontrastibo bat (ergatiboa edo nominatiboa), osátuz SOV eredua, zein, zenbait ikerlarik diotenez, izan liteken, antzineko ia ordena bakarra.
  

• Baina, baldintza komunikatiboak handitu ahala, orobat handitzen dira behar estruktural progresiboak (eta justuki euskara idatzi historikoan aurre egin behar izan zioten ki egoera bat non material informatiboak ez ziren inondik inora informazio aski kontextualak, baizik bestelako lan askoz ere konplexuagoak, eta gainera idatziz, zein berez dén medio exigenteagoa zein medio mintzatua, zeren ez dago intonaziorik), eta horrela, euskara idatzi historikoan hasi ziren (edo jarraitu zuten) ibiltzen bide burulehen hori (ez daigun ahaztu ze VO dá estruktura burulehen bat, eta gure ikuspuntutik SVO ere).

Eta nahizta orain ari garen mintzatzen buruz SVO ordena, ibilbideá ez litzake diferentea baldin referituko bagina ki baliabide sintaktiko burulehen guztiak, nola genioen hemen:

Ordena horiek existituta ere, argi esan behar da ze estruktura guzti horiek garatu behar dira, hala nola orobat baliabide sintaktiko burulehenak (zein diren osagarri perfektua e SVO ordena, zeinekin sortzen dituztén eragin komunikatibo sinergiko ondo nabarmenak).  

Esan nahi baita ze, zénbat eta aukera estruktural burulehen gehiago izán, orduan eta aisago erabiliko ahalko da SVO ere, horrela zinez normalduz SVO estruktura hori, izan ere, SVO estrukturak ez du erakusten bere botere informatibo-expresibo osoa areanda ez izán ondo lagundua ga aukera burulehenak (zénbat eta aukera gehiago hobe).

Edonola ere, eta erantzunez ki zure galdera, Gilen, gorago aipatutako tendentzia hori (laburbilduz: zenbat eta kontextu eta mezu exigenteagoa, orduan eta joera handiagoa ki erabili SVO), orokorra da, logikoa, eta aplikagarria ki hizkuntza guztiak, mintzatuak, idatziak, historikoak, oraingoak, hemengoak eta edonongoak: eta euskara historiko idatzian ere. [⇶]

SVO neutroa

Zenioén herenegun, Gilen:

Bestalde, eskerrik asko zure master lana eskuragarri jartzeagatik, oso interesgarria deritzot.

Eskerrik asko zuri, Gilen, zatio zure komentario hori.  Horrá zenbait paragrafo non, alde batetik, aipatzen da Ortiz de Urbina eta bere planteamendu analitiko batzuk, eta bestetik, gure master-lanaren ondorio batzuk ("Hitzaldietako euskararen aditz osteko fokuen testuinguru diskurtsiboak eta aukera prosodiko nagusiak", 2010:116-117): 

Hortxe daukagu, aukeran, SVO neutroa. [⇶]

... eta hóri berbera opa diet (errepikatzen dut, opa diet) besteei (beste niei)

Diozu, Gilen:

Jesus, nire iritzi apalean ez da haizu nahi izatea japoniarrek beren hitz ordena alda dezaten eta piraha jendeek zenbakiak ikas ditzaten, horrek zoriontsuago egingo dituelakoan. Nik ez dut uste hala izango litzatekeenik.

 Atzo nioenez:

... oso argi daukat ze, perfektuki, ni egon ninteke an euren posizio anumerikoa, eta hala balitz, gustatuko litzaidake norbaitek niri eskaintzea zenbakiak, edo, gutxienez, analisi serio bat afin ez egón gaizkiulerturik. 

eta hóri berbera opa diet (errepikatzen dut, opa diet) besteei (beste niei). 

Horretaz, irakur mesedez bi sarrera hauek:

• Baina, nólatan uka daiteke?
  

• Ezin da ukatu
  

eta hau ere ti nire "Sintaxigintzaren norabide komunikativoa" (Senez, 2015):

Bai, (esan gabe doa, errespetu osoz, eta baita erantzukizun osoz) opa diet ze jakin eta goza daiten (dagiten, dezaten) ze existitzen dira moduak ki hobeki gauzatu euren potentzialitate linguistiko-zenbatzailea bidéz teknologia esanguratsuki efektiboagoa, alegia ze existitzen dira zenbakiak, ze existitzen da matematika, eta nóla, matematika dela medio, asmatu diren modu guztietako teknologiak zeinekin heldu baita (heldu baikara, eta eurak ere heldu baitira) ki ilargia edo marte, edota opa diet ze gara daiten moduak ki hobeki gauzatu euren potentzialitate linguistiko-rekursiboa bidéz teknologia esanguratsuki efektiboagoa (gogora daigun ze rekursioa da, batzuen ustez, elementu linguistiko humanoena), eta orobat opa diet ze goza daiten irakurtzen textu batzuk zein diren inprimatzen gain zérbait zein deitzen dutén .. papera, edota ze jakin eta goza daiten ze existitzen dira moduak ki teleikusi realitateak zein egon ahal diren fisikoki oso urruti, moduak ki bidaiatu oso azkar, airez ere, moduak ki komunikatu kin munduko edozein bazter klikátuz botoi sinple bat, moduak ki aisa sendatu eritasunak zein bestela izanen zirén mortalak. [⇶]

Japonieraren intrakultura (kultura kin maiuskulak, eguneroko kultura) dago guztiz baldintzatua ga estuasun linguistikoak

Nioén atzo:

Hor agertzen zaigu haziá e evoluzio bat zein, hiztunen onerako, gertatuko dá an japoniera noiz molde horiek hasten diren gramatikaltzen, eta areago noiz molde horiek hasten diren egitén jarraituagoak, pausabakoak, progresiboagoak, funtzionalagoak, gozagarriagoak, eta ez soilik an komunikazio informala, baizik-ere an diskurso landua, non mimatu beharko liraké estruktura horiek, eta beharrezkoa balitz bilatú edo garatú bideak afin progreso komunikatiboa izan dadín errazagoa (horretarako, esan gabe doa, behar dá perspektiba egokia). 

Hori irabazten dutenean (espero dugu hala izanen dela), aurrerapen handia izanen da gana kultura japoniarra (berdin-antzean nola izanen litzake aurrerapen handia baldin landuko eta irabaziko balituzté beste aurrerapen teknologiko asko ere, zein, berriro espero dugu, noizbait irabazi beharko dituzten).

Azken paragafo hori ez da baizik zuzeneko ondorioa ga azkenaurreko paragrafoa, non mintzatu gara gain progreso komunikatiboa, gain komunikazio jarraituagoa, progresiboagoa, funtzionalagoa, gozagarriagoa .... justuki hiztunen onerako, ... eta azkenean amaitu nahi izan dugu azpimarratuz ze halako aurrerapen komunikatiboak islatzen dirá an kultura osoa: umorea, takoak,  haserre-moduak, kantagintza, rap-a, pelikulak, teatroa, poesia, bikoizketak, itzulpenak, irakaskuntza, liburuak, egunkariak, irakurketa, eta orohar kultura komunikatiboa, kultura expresiboa.... Ez dago ezér efektu biderkatzaile kultural handiagoa duenik zeinda... flexibilizazio linguistikoa aldé posizio (aukera) aurreratuagoak, zeren ez dago teknologia inportanteagorik zeinda teknologia komunikatiboa. Logikoki. Guztiz logikoa da, guztiz justifikatua kin argumentu solidoak, eta guztiz konprobagarria ere an edozein manifestazio linguistiko intrakultural non, hala nahi baduzu, zinez eta serioski konparatzen dituzun bi fluxu komunikatiboak. Baina, zuk  diozu: 

Jesus, zure azken paragrafoa irakurrita, dirudi mintzo zarela, nagusikeria puntu batekin mintzo ere, herri kulturalki eta are teknologikoki atzeratu batez. Nik esango nuke balantzaren beste aldean dagoela Japonia, zer esanik ez espainoldun herrialdeekin konparatuta.

Ez daigun nahastu gauzak: ni ez naiz ari gain kultura kulinarioa, zein Japonian dén ikaragarria, edota gain tearen kultura edota jardinetako kultura edota arte martzialak (karatea) edota origamia edota beste mila arlo non japoniarrak diren eredu ... Ari naiz gain kultura oinarrizkoena, kultura kin maiuskulak: intrakultura, eguneroko bizimodua, eguneroko erlazioak, eguneroko komunikazioa, eguneroko umorea, eguneroko takoak, eguneroko haserreak, eguneroko itzulpenak, eguneroko informatiboak, ... esan nahi baita, errepikatzen dut, kultura kin maiuskulak, intrakultura, eta oinarrizko kultura hori, Japonian, dago guztiz baldintzatua ga estuasun komunikatiboak.

Horrá adibide intrakultural bat gain modua nóla ematen diren klaseak an institutuak ("Silence in intercultural communication", Nakane, 2007):

 

Hortik azpimarratuko nuke adibidez ze:

Thus, oral interaction in the classroom is typically fragmentary and even incoherent. Instead, there is a general tendency for written language to be given priority by both students and teachers over spoken language. 

eta:

Silence in  Japanese classrooms ia a part of classrooms culture ...

Bai, antza asko kopiatzen dute (harbeletik), eta asko memorizatzen dute:

Dá adibide bat, besterik ez, baina ondo interesgarria.

Eta azken gauza bat: niretzat japoniarrak dirá beste ni bat, ez dira nigandik ezberdinak, ni ere naiz japoniarra noiz mintzo naizen buruz japoniarrak. Antzera ere náiz piraharra noiz diodan ze piraharrak duté eskubide humanoa ki zenbakiak (besteak beste), eta horrekin batera ki matematika, zeren oso argi daukat ze, perfektuki, ni egon ninteke an euren posizio anumerikoa, eta hala balitz, gustatuko litzaidake norbaitek niri eskaintzea zenbakiak, edo, gutxienez, analisi serio bat afin ez egón gaizkiulerturik.

Evidenteki, hori ezin izan liteke nagusikeria, baizik solidaritatea eta erantzukizuna (hori nagusikeria dela esatea dá oztopo handienetariko bat ki analisi serioak eta soluziobideak). [⇶]

Suzuko Tamura (1985): "... subjetu, objetu eta adberbioak aditza baino lehenago kokatzen dira,... (...) Lege hau hautsitako perpausa okertzat, ezgramatikaltzat jotzen da."

Herenegun Gilen-ek pasatutako referentzien artean, lehenengoa datorkigu ganikan Suzuko Tamura hizkuntzalaria, nork eskaintzen digun ondorengo deskripzioa e hitz-ordena e japoniera (an bere artikulua titulatzén "Hitzen ordena erabakitzeko faktoreak", 1985):

Beraz, esan geinke ze, japonieran, ordena "ezgramatikal" horiek guztiak dirá momentuko ordenazio pragmatiko-informal-kasualak ("patxadan, pentsatu gabe eta lasterka" esanak) zein ez liraken oraindik gramatikalduak, nahiz Tamurak dioskunez maiz erabiltzen diren. 

Salbuespentasun pragmatiko hori nabaritzen da oso bereziki an intonazioa, zein ez den batere jarraitua, baizik ondo zatikatua, sórtuz halako esaldi modukoak (zati eliptikoak dituztenak) zein joango lirake euren artean kateatzen areanda bukatú ematen informazio guztia ("1-an, lehen zatiak, Tsui-ta-yo, perpaus oso baten intonazioa darama").

Hor agertzen zaigu haziá e evoluzio bat zein, hiztunen onerako, gertatuko dá an japoniera noiz molde horiek hasten diren gramatikaltzen, eta areago noiz molde horiek hasten diren egitén jarraituagoak, pausabakoak, progresiboagoak, funtzionalagoak, gozagarriagoak, eta ez soilik an komunikazio informala, baizik-ere an diskurso landua, non mimatu beharko liraké estruktura horiek, eta beharrezkoa balitz bilatú edo garatú bideak afin progreso komunikatiboa izan dadín errazagoa (horretarako, esan gabe doa, behar dá perspektiba egokia). 

Hori irabazten dutenean (espero dugu hala izanen dela), aurrerapen handia izanen da gana kultura japoniarra (berdin-antzean nola izanen litzake aurrerapen handia baldin landuko eta irabaziko balituzté beste aurrerapen teknologiko asko ere, zein, berriro espero dugu, noizbait irabazi beharko dituzten). [⇶]

"Hitzaldietako euskararen aditz osteko fokuen testuinguru diskurtsiboak eta aukera prosodiko nagusiak" (2010)

Anitz esker Gilen, Txopi eta Bittor gaiti zuen referentzia eta komentario oso interesgarriak, zein joango garen aztertzen (ikus atzoko sarrera). Oraingoan, hortxe doa atzo aipatutako lana deitzén:

• "Hitzaldietako euskararen aditz osteko fokuen testuinguru diskurtsiboak eta aukera prosodiko nagusiak" (2010)
  

Lan hori aurkeztean, posible zen klikatzeá gain lan barruko adibide guztiak, eta entzún zuzenean haien expresio mintzatua (alegia, klikatú eta entzuten zén material grabatua, zein zen estekatua). Goragoko horretan, ordea, hori ez da posible, baina báditut grabazioak, eta nahi izanez gero, eskegi neinke intereseko estekak. [⇶]

Hizkera berri bat, hizkera landua

Zenioén atzo, Bittor:

--------------------------------------

Eskertzen dizkizut japonierari buruko iruzkin guztiak. Niri gustatuko litzaidake japoniera (turkiera, koreera, hungariera…) gehixeago ezagutzea ulertzeko nola egiten duten esaldi konplexuak emateko… Kanpotik begiratuta nornahik esango luke ere, literatura akademikoa aztertuta, euskara SOV hizkuntza dela eta aditz aurreko foku ia hautsezina duela, nahiz hik eta nik badakigun ez dela hala. Bueno nik behintzat.

Iragartzen dek hurrengoetan INFORMAZIO EGITURAz jardungo duala. Niri gustatuko litzaidakek testu zehatzen bat aztertzea. Ez esaldi solteak, zeinetan testuingurua beti hipotetikoa den. Hartu ahozko edo idatzizko euskarazko ‘benetako’ testu bat, hobe itzulpena ez bada, eta aztertu, eta orduan eztabaida bideratu eredu praktiko batean.

Hik nahi duan testua, edo nik proposatuko diat, egungoa, edo klasikoa... Zer iruditzen?

-------------------------------------

Eskerrak zuri, Bittor. Ni, egon naiz ikastén japoniera (eta neurri apal batean jarraitzen dut ikasten), eta nire experientzia (beti ere mugatua) dá ze japonieran existitzen dirá bi polo, bi mutur ondo markatuak:

• Polo idatzia, non batzutan erabili ahal dirá esaldi ondo luzeak (egunkarietan, adibidez) baliátuz sintaxi tipikoki oso-oso SOV-buruazken rigidoa. Hau izango litzaké eredu planifikatuena, non halako estrukturak paperean planifikatu ahal diren, nahiz irakurlearentzako ez diren batere efektiboak (atzerakarga informatibo-expresiboa izaten dá oso handia).
  

• Polo mintzatu dialogatu kolokiala, non tipikoki erabiltzen dirá esaldi oso laburrak, eta oso zatituak eta ez-jarraituak bai sintaktikoki eta baita intonatiboki ere, azpi sintaxi nagusiki oso SOV-buruazkena ere (nahiz polo honetan existitzen diren askoz salbuespen sintaktiko gehiago zeinda an estilo idatzia). Hau izango litzaké eredu gutxien-planifikatua, non eredu planifikatuko estruktura sintaktiko konplexu horiek oso garesti ateratzen diren ti ikuspuntua on prozesamendua (horixe da azken arrazoia eta arrazoi nagusia zergátik existitzen dirén hain diferentzia handiak arten japoniera idatzia eta japoniera dialogatu kolokiala: arrazoi sintaktikoa eta bere prozesamendua). 
  

Gauza da ze zuk, Bittor, esaten zenuen ze, zure ustez, ez ziren existitzen sintaxi "salbuespenik gabe eta absolutuki" buruazkenak, eta ni saiatzen ari naizela erakusten ze existitzen da gutxienez sintaxi bat zein báden oso SOV-buruazken rigidoa: japoniera. 

Bestalde diozu ze: 

Kanpotik begiratuta nornahik esango luke ere, literatura akademikoa aztertuta, euskara SOV hizkuntza dela eta aditz aurreko foku ia hautsezina duela, nahiz hik eta nik badakigun ez dela hala. Bueno nik behintzat.

Aurreko sarreretako referentziak dirá lan enpirikoak non aztertzen diren datu realak ti datu-base mintzatu realak, eta ez teoria dogmatikoak gain ustezko ordena sintaktikoa on japoniera, nola dirén horiek ganik gure hizkuntzalari prestigiotsu eta influienteenak (adibidez Itziar Laka). Bestalde esan behar dizut ze, 2010ean aurkeztu nuen master-lan bat (an masterra deitzén "Euskal Hizkuntzalaritza eta Filologia"), zeinen titulua zén:

"Hitzaldietako euskararen aditz osteko fokuen testuinguru diskurtsiboak eta aukera prosodiko nagusiak" (EHU, 2010-9-24)

non, besteak beste saiatzen nintzen erakusten ze euskara estandar mintzatu landuan (hitzaldietakoa), zein konsidera litekén hizkera berri bat, hizkera landua (edo gutxienez registro berri bat, registro landua), normaltasun osoz ematen dirá aditz osteko foku jarraituak (alegia, SVO non ez den pausarik artén aditza eta foku estua), eta baita SVO ordena neutroa ere, aukeran jarraitua ere. 

Ordena horiek existituta ere, argi esan behar da ze estruktura guzti horiek garatu behar dira, hala nola orobat baliabide sintaktiko burulehenak (zein diren ha osagarri perfektua on SVO ordena, zeinekin sortzen dituztén eragin komunikatibo sinergiko ondo nabarmenak). Esán ere ze baliabide horietarik batzuk bádiren aspaldi sortuak nahiz egón praktikoki ahaztuak (zatio desarrazoi basikoki dogmatikoak), eta beste batzuk bádiren derivagarriak erábiliz euskararen beraren mekanismo eta material sintaktikoak, gogoa, eta perspektiba egokia (ondo oztopatua ga desarrazoi dogmatikoak ere).

Azkenik esan ze, jakina, ondo iruditzen zait zure proposamena afin aztértu textu zehatzak. Eginen dugu. Baina lehenago (hurrengo postetan) amaitu nahiko nuke erantzuten ki zure komentarioak, hala nola ere amaitu erákusten evidentzia gehiago gain efektuak ti sintaxi SOV-buruazkena gain komunikazioa an gaur egungo japoniera. [>>>]

Laburbilduz, japonieran aski gardenki ikus daikegu oso sintaxi buruazken rigidoa

Aurreko post batzuetan (ikus hemen, hemen, hemen, hemen eta hemen) ibili gara aztertzen nolákoa den japoniera sintaktikoki, eta dirudienez:

• Erabilera idatzia izanen litzake oso-oso buruazken zurruna: hor sartzen dirá ikas-liburuak, liburu orokorrak, literatura, egunkariak, aldizkariak, inprimaki, iragarki eta idatzi guztiak.

• Erabilera mintzatu ez dialogatua izanen litzaké oso-oso buruazken zurruna: hor sartzen dirá notiziario guztiak, telebistakoak, irratikoak, irakasteko diskurso guztiak, maila guztietan, hitzaldiak, konferentziak, relatoak, kontakizunak eta edozein diskurso zein ez den dialogatua.

• Erabilera mintzatu dialogatua ere oso zurruna: pensatzekoa da ze zénbat-eta formalagoa izán elkarrizketa bat, háinbat zurrunagoa ere izanen dela bere sintaxia, baina edonola ere, daukagu datuá ezen oso elkarrizketa kolokialetan (esan nahi baitá arten persona oso lagunak kin kontextu amankomun zabal handia), intonazio-unitate postverbal potentzialki rhematikoak ez lirake pasako ti %5 bat, eta horien barruan, portzentajeá e IUak kin elementu fokalak izanen litzaké oso-oso baxua (halako material rhematiko postverbalak hasiera bat dira, eta asko baloratu behar dira, baina, bestalde, ez dira baizik hasiera-hasiera e bide sintaktiko garatzailea).
  

Hortaz, aski gardenki ikus daikegu oso sintaxi buruazken rigidoa, zeinen eragin informatibo-expresiboa izanen dá ondo nabarmena an praktikoki manifestazio linguistiko guztiak, eta oso bereziki an manifestazio exigenteenak. Horretaz mintzo ginen hemen noiz genioen:

Baina, genioenez, halako dislokazioekin ere, eredua dá ikaragarri zurruna, oso-oso buruazkena, areago: itogarriki SOV-buruazkena, halan-ze japoniera mintzatzen da oso zatika, oso ez-jarraituki, egínez mila eta bat pausa planifikatzaile-prozesatzaile, ordainduz prezio handi-handia an matizazio expresiboa e euren esanak, ... ia esaldi bakoitzean, ia sintagma bakoitzean, etengabe.

Hurrengo sarreretan zentratuko gará ez hainbeste an aspektu sintaktikoak nola an aspektu informatibo-intonatibo-expresiboak, zein, argudiatzen saiatuko garenez, finean derivatzen dirá, nagusiki, ti sintaxia. [⇶]

Nakagawa-Asao-Nagaya (2008): "These counterexamples suggest that postposed elements in right-dislocation sentences can be of any kind, i.e. they can include focus elements, new and old information etc"

Herenegun ikusten genuen nóla, japonieran, ia ez den erabiltzen material postverbalik an monologo mintzatu espontaneoak (are gutxiago an erabilera idatzia) eta, osagarriki, atzokoan genekusen nóla, hizkera mintzatu dialogatu kolokialean, bai agertzen den material postverbal rhematikoa, zein akaso ailega liteke ki izán foku estu postverbala (ikus atzoko adibidea). Gaur gure ikuskera osatu nahiko genuke kin beste referentzia batzuk (Kuno, Katami, Fujii, Endo, eta Nakagawa-Asao-Nagaya) non jaso nahiko genuke zér aztertu den respektu foku postverbalak an japoniera. Hor, oinarrizko referentzia dá Kuno hizkuntzalaria (ikus an "Intonation structure and intonation of right-dislocation sentences in Japanese " ga Nakagawa, Asao eta Nagaya, 2008):  

Alegia, Kuno-k ez zuen konsideratzen baizik material postverbal thematikoa, eskuragarria ti kontextu diskursiboa edo fisikoa, esan nahi baita oso kontextuala (izanen lirake atzoko I eta III tipoak). 

Gero, esan lez, aipatu behar ditugu Takami eta Fujii (ikus berriro an "Intonation structure and intonation of right-dislocation sentences in Japanese " ga Nakagawa, Asao eta Nagaya, 2008):

Beraz, Takamik aurkitzen ditú kontradibideak non erabiltzen den material rhematiko postverbala (atzoko II tipoko materiala), nahiz ez litzaken izanen rhematikoena, hau da ez litzaken izanen fokala. Fujii-k bide beretik doa, behinda aztertú telebista programa bat non bi persona mintzatzen ari ziren, eta non aurkitu zuén material rhematikoa an erdia e elementu postverbalak. Azpimarratu nahi dugu ze proportzio hori ondo uztartzen da kin %50-eko proportzioa zein agertzen zen an atzoko azterketa ga Matsumoto (2003), non II tipoko IUak zirén, gutxi gorabehera, %50 ti IU postposatu guztiak, zein zirén %7,7 an atzoko hizkera mintzatu dialogatu oso kolokiala.

Azkenik aipatuko ditugú Nakagawa, Asao eta Nagaya (aipatutako artikulua,, 2008), nork erakutsi zituzten zenbait kontradibide ki aurreko orokorpena ga Takami:

 

Hau da holako bi galdera jarraian egiten direlarik, erantzunean egon litezke beste bi erantzun, ordenatuak jarráituz ber eredua zein erabiltzen zen an galdera bikoitza, halan-ze bigarren erantzuna, fokala izanki, gertatuko zen postverbalki. Bestalde, esaldi mailako foku zabaletan ere, foku-zati bat ager liteke postverbalki:

Horrela, elementu fokalak ere ager litezke an posizio postverbala. Hala ere, Nakagawa-k bere 2020ko liburuan ez ditu aipatzen halako aukera fokal postverbalak, nahiz bai aipatzen ditún bai Kuno, bai Takami, bai Fujii eta baita, orain, Endo ere:

horrela, finean ondorioztatuz ze, salbuespenak salbuespen, japoniera dialogatuan ere, fokuak agertzen dirá preverbalki. Hala ere, hor daude 2008ko kontradibideak, zein izan litezke ate ireki bat ki ondorengo garapena e estruktura postverbal orokorragoak. [⇶]

Adibide oso azpimarragarri bat: foku estu postverbal bat?

Atzokoan ikusten genuen nóla, japoniera mintzatuan, elementu postverbalak ia exklusiboki erabiltzen diren an erabilera dialogatuak, non egoten den oso zuzeneko interakzioa kin entzulea (akaso oso interakzio kontextuala, oso kolokiala). Orain interesatzen zaigu ezagutzea noláko maiz gertatzen diren elementu postposatu horiek an japoniera dialogatua, eta areago, noláko funtzio komunikatiboak betetzen dituzten. 

Hortaz, gauza da ze Nakagawak ez digu ematen halako daturik an bere atzoko liburua (2020), eta, horrela, jo behar izan dugu ki beste hizkuntzalari japoniar bat, Matsumoto, nork sortu eta aztertu zuén datu-base mintzatu oso kolokial bat non jaso ziren dialogoak arten gazte universitarioak, binaka oso lagunak, eta elkarrekin askotan hitz eginak, zeinek autograbatzen zituzten euren elkarrizketak nóiz eta nóla nahiago zuten. Gero, autograbazio horietatik, Matsumotok aukeratuko ditu 1600 intonazio-unitate, zeinekin burutuko baitu bere azterketa. Matsumotok diosku an bere liburua titulatzén "Intonation units in Japanese conversation" (2003):

Matsumotok, 1600 IU horietan aztertuko ditu hainbat kontu, zeinen artean aurkitzen baita gure intereseko proportzioa e elementu postverbalak, hala nola ere IU horien nolakotasun intonatibo-informatiboa. Ikus daigun horri buruzko emaitza nagusiak, zein komentatuko ditugu beherago:

Beraz, Matsumotok aukeratutako 1600 IU horietatik % 7,7 (123) duté gutxienez zati postverbal bat, nahiz ez dirén guztiak intonatiboki-informatiboki berdinak. Izan ere, desberdindu ahal ditugu 3 tipo (lehenago aipatuko ditút I eta III tipoak, zein diren informatiboki gutxien interesgarriak):

• I tipoan sartuko lirake elementu postverbalák zein agertzen diren intonatiboki baturik ki IU zabalagoak non bádiren zati ez-postverbalak ere. Hauek ez dira izaten bereziki interesgarriak ti ikuspuntu informatiboa zeren biltzen baitute informazio oso thematikoa, oso eskuragarria, zein justuki horregatik ematen baita an bukaera deazentuatua e IU bat non informazio rhematikoena jada emana den preverbalki.

• III tipoan agertzen dira IU intonatiboki independenteák non, gehien bat, errepikatzen (reformulatzen) den zérbait zein jada esana baitzen an aurreko zatia. Oso thematikoak ere.

• II tipoan, ordea, agertzen dira IU postverbalak zeinen informazioak osa leiké esaldiko edukia, rhematikoki, halan-ze euren portzentajea interesatzen zaigu bereziki. Gainera, goragoko (4.10) adibidea ikusita (nahiz ez dugun ezagutzen esaldiko kontextu informatibo-intonatibo osoa), esango genuke ze hor ager liteke foku estu postverbal bat, zein, beste nonbait genioenez, oso berri ona litzake (Matsumotok, uste dudanez, ez da mintzo gain puntu hori).

Hortaz, nahizta II tipoko IUak lirake %4,1 ti 1600 horiek (non denak ez diren zértan izan rhematikoak) eta an datu-base autograbatu oso kolokial bat arten gazte oso lagunak, (4.10) adibide hori iruditzen zaigú guztiz azpimarragarria, eta ez soilik zatio bere izaera informatiboa, baizik-ere zatio bere barneko hitz-ordena. [⇶]

Nakagawa (2020): "Simulated public speaking is a type of speech where the speakers talk about everyday topics (...) Since the number of post-predicate elements is too small (...), they are excluded from the figures."

Mintzo ginen atzo gain material postverbalak an japoniera mintzatua, aipátuz liburuá ga Nakagawa titulatzén "Information structure and spoken Japanese" (nondik Bittor Hidalgok bidali bere pdf-a), eta justuki liburu horretan, Nakagawak ematen ditu datu batzuk buruz erabilera e halako elementu postverbalak an datu-base bát e japoniera mintzatua deitzén "Corpus of Spontaneous Japanese (CSJ)", non jasotzen dirá monologo mintzatuak ga persona ezberdinak kontatzén euren eguneroko kontuak. Ez dira beraz dialogoak, baizik monologoak non hiztunak espontaneoki mintzo diren gain topiko bat ("... a type of speech where the speakers talk about everyday topics...". Ikus ondoko aipua ga Nakagawa (2020):

Datu-base horretan, Nakagawa-k aztertu du zéin diren esaldietako elementuen posizioak respektu euren esaldiko aditza, non +1 dún adierazten elementu bat zein agertú justuki lehenago ze bere esaldiko aditza (hola +2, ...) eta non -1 dún adierazten elementu bat zein agertú justuki ondorenda bere esaldiko aditza (esan nahi baita, postverbalki), nola autoreak dioskun an ondoko aipua:

Gauza da ze, irakurri berri dugunez, grafikoan ez dira adierazi aditz-osteko elementuak zeren euren kopurua zén txikiegia ki egin edozein orokorpen. Hauxe da grafikoa:

Horretaz gaineratú ze, azterketa horretan, esaldiaren definizioa egon liteke hurbilago ti esaldi-kate moduko bat, nola Nakagawak dioskun:

Edonola ere, hemen azpimarratu nahi genuen nóla, japoniera mintzatuan ere, atzo aipatutako material postverbalak mugatzen dirá ia exklusiboki ki egokiera dialogatuak. [⇶]

Halako material postverbalak dirá lehenengo pausu garatzailea, baina oso hasierakoa, ia dá ... abiapuntua

Iwasaki hizkuntzalariak aztertu du an zenbait publikazio (guxienez tikan 1993) ondorengo esaldia non agertzen zaizkigu zenbait sintagma postverbal an japonierazko esaldi mintzatu bat, zeinen kontextua dén hau (Iwasaki, "Japanese", 2013):

Behin kontextua izanda, ikus daigun orain, beherago, Bittor Hidalgok bidalitako pdf-a (ikus herenegungo sarrera), non Nakagawa hizkuntzalariak (an bere liburua titulatzén "Information structure in spoken Japanese", 2020) jasotzen dú goragoko esaldi hori (diogunez, aztertua originalki ga Iwasaki, an beste zenbait publikazio, zeinen artean aurkitzen da goragokoa):

 

Hurrengo sarreretan saiatuko gara gehiago komentatzen esaldi hori, baina esan daigun orain ze esaldi horretan izanen genituzke hiru "afterthought": lehenengo biak, pausak eginda, guztiz thematikoak (lehenengoa, zehazkiago, saio thematiko bat zein gauzatukó an bigarrena), eta azkena, pausa oso luzea eginda, argigarria:

• sono are-wa-ne (... hori zera, ezta?...") non "wa" dén partikula thematikoa (thema atzeratua),

• hoosoo-wa-ne  (... hori programa, ezta?"...) non berriro dugú "wa" partikula thematikoa (thema atzeratua), 
  

• kazoku-de (familian), non aurkitzen dugú informazio argigarria zein kasu honetan jada uler ziteken ti "uti-de" (etxean), nahiz halako gehigarri batean gehitu liteké edozein informazio, zein izan ahal den rhematikoa nahizta, printzipioz, ez litzaken izanen fokala (informazio rhematikoena).
  

Hortaz, hiru sintagma postverbal horietan, agertzen da informazio basikoki referentzial-thematiko-argigarria (halako gehigarriak gertatzen dirá an munduko hizkuntza guztiak: beti gehitu beharko da zerbait ahaztutakoa, edota argitu-gehitu zerbait).

Edonola ere, ez nieke inola ere kendu nahi euren inportantzia handia ki elementu postverbal horiek, zein izanen liraken lehenengo urratsa ki kokatú postverbalki gerota elementu rhematikoagoak, eta baita fokalak ere, halan-ze joan liteke gramatikaltzén posizio fokal postverbal bat (zein, jakina, oso berri ona litzake). 

Halako material postverbalak dirá lehenengo pausu garatzailea, baina oso hasierakoa, ia dá ... abiapuntua. [⇶]