Zeren, bestela, euren kontakizunean, ez genuken izanen... mintzagaia

Atzokoan kontrajartzen genituén ondorengo bi kontakizunak burúz prozesu generatiboa nondik sortuko litzakén oinarrizko VSO hurrenkera. Alde batetik genuén prozesu konputazionalki garestiago bat, non egiten zirén bi mugimendu:

 

eta bestetik genuén prozesu generatibo konputazionalki merkeago bat (mugimendu bakarra):

non galdetzen genuén:

[Bigarren] kontakizuna konputazionalki merkeagoa izanik (mugimentu bat aúrka bi), akaso nagusitu beharko litzake gain lehenengo kontakizun garestiagoa, baina... ez da horrela gertatzen an kasua on Fernández eta Ortiz de Urbina: zergátik?

Fernández-ek eta Ortiz de Urbina-k erantzuten duté:

Hau da, eta goragoko galderari erantzunez: zeren, bestela, euren kontakizunean, ez genuken izanen... mintzagaia. 

Bitxia da kontakizun hau, zeintan mintzagaia ez den abiapuntuá on prozesu diskursiboa (nahiz akaso mintzagai hori izán eliptikoa, edo kontextuala), baizik, oso diferenteki, zerbait derivatua bidéz mugimendua, abiatuz ti aditz-sintagma bat, zeinen burua (aditza) izanen litzakén abiapuntu generatiboa. Edonola ere, inportantea iruditzen zaigu nabarmentzea ze autoreak aipatzen duté...

... subjektu-predikatu oinarrizko hurrenkera... [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:243]

zein nolabait modelatzen duté jarriz sujetu-mintzagaia an espezifikatzailea on inflexioa, hau da beti ere ezkerrerago zein predikatu-iruzkina, nahiz, gero, hurrenkera hori akaso gelditu "ezkutatua" ganik beste mugimendu gehigarriren bat (edo batzuk), nola goragoko aditzarena. Soilik esán, hortaz, ze azken mugimendu hori (aditzarena) dá informatiboki kostosoa (eta kontakizun generatibista horretan konputazionalki kostosoa ere) azpi baldintza komunikatibo orokorrak. [1185] [>>>]

Edo, bestela, mugi dadila aditza ki burua on inflexioa, eta geldi dadíla sujetua an bere sortzezko gunea

Azken sarreretan (adibidez an "Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): '... aditza ezkerretara eraman ondoren, ASO hurrenkera lortzen dugu, hasierako mintzagai-iruzkin hurrenkera apur batean ezkutatzen duena.'") ikusi dugu nóla Fernández-ek eta Ortiz de Urbinak erakusten ziguten nóla generatuko luketén VSO ordena an sintaxiak non ordena hori dén oso ohikoa. Izan ere, beharko zirén bi mugimendu (ikusten dugu ze "mugimendu" kontzeptua dá klavea an marko generatiboa): alde batetik, sujetua mugituko zen ki espezifikatzaile-gunea on inflexioa, eta bestetik, aditza are gorago mugituko zén ki posizio bat are aurreratuago zein sujetua:

Horrek bi hutsune utziko zituen an aditz-sintagma, bata an jatorrizko gunea on sujetua, eta bestea an jatorrizko gunea on aditza, non geldituko zirén bi arrasto ("trace", ti). Horren inguruan, atzo Laka-k gogoratzen zigun ze (Laka, 2008:16):

..., mugimendu edo lekutze sintaktikoa konputatu ahal izateko, gogoratu behar dugu (oharkabean bada ere) lekuz kanpo aurkitutako osagaiekin, eta gainerako osagai eta elementuak konputatzen jarraitu behar dugu, lekuz kanpoko osagaien jatorrizko lekuak eta perpausaren elementu guztien arteko harremanak egokiro antzeman arte (Gibson 1998). [Laka, 2008:16]

halan ze ("Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean" 2008:16):

"... zenbat eta prozesu sintaktiko konplexuagoak izan, orduan eta zama handiagoa ezarriko diogu oroimenari, eta gure egitura kontzeptualak denbora gehiagoz mantendu beharko dira aktibatuta." (2006b:293) [Erdozia-ren hitzak (2006), zein Laka-k aipatu an bere 2008-ko artikulua]

Esan nahi baita ze, VSO (goragoko moduan) sortzeko, beharko zirén bi mugimendu zeinen konputazioa luzatuko zen harik gramatikalki uztártu pieza guztiak on puzzle generatiboa (adibidez, egoki uztartu beharko liraké mugitutako elementuak eta euren jatorrizko arrastoak), hola sórtuz kostu konputazional bat zein, modu sinple batean modelatuta, imagina daikegu proportzionala ki mugimenduen kopurua (nahiz beste aldagai batzuk ere sar litezken an funtzioa, nola mugimenduaren luzera respektu sortzezko gunea,...). Hortaz, gauza litzaké ze, goragoko kasu horretan, beharko zirén bi mugimendu.

Bi mugimendu horiek gehiegi joz gero, proposa zeinké beste bide generatibo bat, merkeagoa konputazionalki. Ikus an Fernández eta Ortiz de Urbina (2007:243):

Hain errex nola hori. Ez bazaizu gustatzen lehenengoa, proposa daikezu bigarren sorbide hau, non, orain, sujetua geldituko litzaké an bere sortzeko gunea (barnén aditz-sintagma: jada ez da beharrezkoa beste nonbaitera joatea ki jasó sujetuaren "zerak" edo "tasunak", nola Fernández-ek eta Ortiz de Urbina-ek kontatzen zigutén hemen), eta izanen dá aditza zein mugutu beharko den ki inflexio-burua, eginez soilik mugimendu bat!

Hori kontakizuna konputazionalki merkeagoa izanik (mugimentu bat aúrka bi), akaso nagusitu beharko litzake gain lehenengo kontakizun garestiagoa, baina... ez da horrela gertatzen an kasua on Fernández eta Ortiz de Urbina: zergátik? Bihar ikusiko dugu. [1184] [>>>]

Atzerakarga informatiboa vs atzerakarga konputazionala

Genioén atzo:

Ohar gaitezen ze hor egonen liraké bi kostu-mota guztiz ezberdin:

• Alde batetik, hori kostu konputazionala on mugitu aditza ti bere sorrerako aditz-sintagma aldé posizio aurreratuago bat respektu sujetua: gogora dezagun ze, autoreen marko generatiboan, halako mugimendu sintaktikoek inplikatzen duté kostu konputazional bat.
  

• Bestetik, ha kostu informatiboa zeinengatik, autoreen hitzetan ...
  

  ... "subjektu/predikatua eta mintzagai/iruzkina parekatzea, bat-batean, are perpaus sinpleetan ere, opakoagoa egitea dakar-eta. Egituraren "kostua" garestitu egiten da informazioaren aldetik." [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:219]

Ikus daigun:

• Lehenengo kostua (konputazionala) soilik existitzen da an marko generatiboa, eta oinarritzen da an ustezko oinarrizko estruktura batzuk nondikako mugimenduak konputazionalki kostosoak izanen liraken. Esan ahal da, beraz, ze kostu konputazioal hori sortzen da zuzenean ti euren kontakizun generatiboa, zeinen oinarriak nekez izanen zirén espekulatiboagoak.

• Bigarren kostua: gainkostu informatiboa edo komunikatiboa (azpi baldintza orokorrak), hori dá kostu diskursibo-funtzionala, zeinen arabera evoluzionatzen dirá sintaxiak.

Ez daigun nahasi bi kostu horiek, kostu konputazional generatiboa (Laka-k argudiatzen duena) eta gainkostu komunikatiboa (azpi baldintza orokorrak), zein sortzen den ti estruktura gramatikal antiinformatiboa.

Dio Laka-k (Laka, 2008:16, ikus hemen):

Eragiketa sintaktikoek burmuinean gertatzen diren gertakariak izaki, baliabide mentalak erabiltzen dituzte, eta konplexutasun sintaktikoa handiagotuz doan neurrian, erabili beharreko baliabideek ere gora egiten dute, denbora gehiago erabiliaz [Laka, 2008:16].

eta gogoratzen digu ze estruktura sintaktikoki konplexuagoek eragiten dituzté "areagoko eragiketa sintaktikoak", halan ze (Laka, 2008:16):

Adibidez, mugimendu edo lekutze sintaktikoa konputatu ahal izateko, gogoratu behar dugu (oharkabean bada ere) lekuz kanpo aurkitutako osagaiekin, eta gainerako osagai eta elementuak konputatzen jarraitu behar dugu, lekuz kanpoko osagaien jatorrizko lekuak eta perpausaren elementu guztien arteko harremanak egokiro antzeman arte (Gibson 1998). [Laka, 2008:16]

Horretaz ere, Laka-k aipatzen ditú ondorengo hitzak ganik Erdozia zeháztuz nóla prozesatuko liraken "prozesu sintaktiko konplexuago" horiek (an "Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean" 2008:16):

"... zenbat eta prozesu sintaktiko konplexuagoak izan, orduan eta zama handiagoa ezarriko diogu oroimenari, eta gure egitura kontzeptualak denbora gehiagoz mantendu beharko dira aktibatuta." (2006b:293) [Erdozia-ren hitzak (2006), zein Laka-k aipatu an bere 2008ko artikulua]

Zama konputazional horri deitu genión atzerakarga chomskyarra (ikus hemen), baina gaur, modu deskriptiboago batean, dei geneioke "atzerakarga konputazionala".

Bestalde, Fernández eta Ortiz de Urbina (2007) mintzo dira burúz konputazioak, baina ez dira espreski referitzen ki euren kostua edo zama, baizik ze, horren ordez, argiki mintzo zaizkigu burúz zama edo desoreka informatiboa zein den segitzen noiz ez diren koinziditzen estruktura gramatikalak eta informatiboak. Jakina, hortik sortzen dá "atzerakarga informatiboa".

Eta gauza da ze, atzerakarga konputazioanalak eta atzerakarga informatiboak ez dute euren artean zerikusirik. [1183] [>>>]

Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): "Egituraren 'kostua' garestitu egiten da informazioaren aldetik"

Aurreko sarreran utzi genituén Fernández eta Ortiz de Urbina saiátzen azaltzen zergátik VSO sintaxiak agertzen dirén ondo gutxiago zein beste ordena batzuk gaindi munduko sintaxiak (gaur egun). Eta nahiz saiatu ziren ematen erantzun parametriko bat (bide batez, ondo arbitrarioa), bigarren saio batean, bueltatuko dira ki eremu funtzionala on informazio-eraketa, esánez, besteak beste:

Eta horrrek berriro garamatza gure informazio eraketaren eremura, oraindik ere ASO hizkuntzen urritasunaren azalbidea bilatzen saiatzen garela. Aurreko lerroetako bide bihurri eta luzean ASO hizkuntzak azken finean SAO hizkuntzak gehi gramatikaren (zentzu hertsian) konputazio berezi bat balira bezala har daitezkeela ikusi dugu. Beraz, mintzagai/iruzkina, maila batean behintzat, aurkitu aurkitzen da. Baina, noski, bestelako konputazio berezi hau ez zaigu dohainik ateratzen, subjektu/predikatua eta mintzagai/iruzkina parekatzea, bat-batean, are perpaus sinpleetan ere, opakoagoa egitea dakar-eta. Egituraren "kostua" garestitu egiten da informazioaren aldetik. [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:219]

 

Ohar gaitezen ze hor egonen liraké bi kostu-mota guztiz ezberdin:

• Alde batetik, hori kostu konputazionala on mugitu aditza ti bere sorrerako aditz-sintagma aldé posizio aurreratuago bat respektu sujetua: gogora dezagun ze, autoreen marko generatiboan, halako mugimendu sintaktikoek inplikatzen duté kostu konputazional bat.
  

• Bestetik, ha kostu informatiboa zeinengatik, autoreen hitzetan ...
  

  ... "subjektu/predikatua eta mintzagai/iruzkina parekatzea, bat-batean, are perpaus sinpleetan ere, opakoagoa egitea dakar-eta. Egituraren "kostua" garestitu egiten da informazioaren aldetik." [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:219]

Ikus daigun:

• Lehenengo kostua (konputazionala) soilik existitzen da an marko generatiboa, eta oinarritzen da an ustezko oinarrizko estruktura batzuk nondikako mugimenduak konputazionalki kostosoak izanen liraken. Esan ahal da, beraz, ze kostu konputazioal hori sortzen da zuzenean ti euren kontakizun generatiboa, zeinen oinarriak nekez izanen zirén espekulatiboagoak.

• Bigarren kostua: gainkostu informatiboa edo komunikatiboa (azpi baldintza orokorrak), hori dá kostu diskursibo-funtzionala, zeinen arabera evoluzionatzen dirá sintaxiak.

Ez daigun nahasi bi kostu horiek, kostu konputazional generatiboa (Laka-k argudiatzen duena) eta gainkostu komunikatiboa (azpi baldintza orokorrak), zein sortzen den ti estruktura gramatikal antiinformatiboa. [1182] [>>>]

Bai, baina, mesedez, azalpena ez dadila izán berriro formala, zeren soilik luzatuko dugu ustezko kate explikatibo bat zek, zoritxarrez, ez du ezer ere zinez azaltzen.

Atzo ikusten genuen nóla Fernández eta Ortiz de Urbina (2007) zúten egiten komentario oso interesgarri bat (zatio fundamentala) respektu arrazoi nagusia zergátik VSO ordena ez dén hain orokorki funtzionala. Honela adierazten dute (Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:218): 

non, genioenez:

Bigarren kontakizun honetan nabari dá diferentzia oso interesgarri bat respektu Laka-ren kontakizuna (zeren kontakizunak dira), eta dá autoreek egiten duten referentzia ki mintzagai-iruzkin hurrenkera (bestela esanda: thema-rhema): alegia, nóla behin aditza aurreratutakoan, hurrenkera informatibo orokor hori (thema-rhema) galdu egiten den. Oso referentzia interesgarria. Eta hor bai jo dutela zerbait fundamentala: mintzagai-iruzkin hurrenkera. Hori ez da kontakizun bat, hori ez da retorika hutsa, hori oinarritzen da an logika diskursiboa, an koherentzia on diskursoa, eta bere inportantzia azpi baldintza orokorrak (askotan exigenteak) dá motorea on evoluzio linguistikoa.

Hala ere, noiz saiatzen diren zehazki azaltzen zergátik VSO ez den agertzen hain ugariki nola beste hurrenkera batzuk, baizik askoz gutxiago, lehenengo hurbilketa batean behintzat jarraituko dute ibiltzen hori bide antzua bezain hutsala on formalismoa, non ezer ere ez den zinez azaltzen:

... ASO (VSO) mota zergatik den hain urria ulertzeko, ... aditza eta inflexioa elkartzeko moduak sortzen duen aukera parametrikoa "markatua" dela esan daiteke. [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:218]

Antzerako markatua litzaké ustezko beste parametro bat: Polisintesiaren Parametroa, zeinen aktibazioagatik hizkuntza batzuk izanen zirén ez gehiago eta ez gutxiago ze justuki... polisintetiko. Eta bukatu da istorioa. Irakur daigun [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:218]:

Beraz, nola behar dugúnn justifikazio bat (eskerrak, ez da gutxi) za datua ezen VSO sintaxiak dirá askoz urriagoak zein beste batzuk, jarraiko dugu ad hoc asmatzen istorio (kontakizun, relato, narrazio) formalak zeinekin soilik trasladatuko dugún arazoa (eta azalpena) ki beste esparru bat non egin beharko den ber galdera, alegia:

• Zergátik aukera parametriko batzuk dira markatuagoak zein beste batzuk?

Izan ere, ustezko azalpen horrekin ez dute ezer azaldu. Diote:

Teoriak berak berak aurresan beharko luke hori [markatutasuna] parametro bakoitzarekin. [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:218]

Bai, baina, mesedez, hurrengo azalpena ez dadila izán berriro formala, zeren soilik luzatuko dugu ustezko kate explikatibo bat zek, zoritxarrez, ez du ezer ere zinez azaltzen. [1181] [>>>]

Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): '... aditza ezkerretara eraman ondoren, ASO hurrenkera lortzen dugu, hasierako mintzagai-iruzkin hurrenkera apur batean ezkutatzen duena.'

Atzoko sarreran Laka-k erakusten zigun nóla eratorri adibidez OSV abiátuz ti oinarrizko SOV bidéz mugimendua on sujetua ti bere sortzezko gunea (barné aditz-sintagma) xedé kokatu an espezifikatzailea on inflexio-sintagma, segitua ganik mugimendua on objetua ti bere sortzezko gunea (barné aditz-sintagma) ki beste posizio bat ezkerrerago zein sujetua.

Antzera ere, Fernández eta Ortiz de Urbina-k (2007) deskribatzen digute nóla derivatu VSO abiátuz ti SVO bidéz mugimendua on sujetoa ti bere sortzezko gunea (barné aditz-sintagma) xedé kokatu an espezifikatzailea on inflexio-sintagma, segitua ga mugimendua on aditza ti bere sortzezko gunea (barné aditz-sintagma) ki beste posizio bat ezkerrerago zein sujetua. Honela adierazten dute (Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:218): 

Bigarren kontakizun honetan nabari dá diferentzia oso interesgarri bat respektu Laka-ren kontakizuna (zeren kontakizunak dira), eta dá autoreek egiten duten referentzia ki mintzagai-iruzkin hurrenkera (bestela esanda: thema-rhema): alegia, nóla behin aditza aurreratutakoan, hurrenkera informatibo orokor hori (thema-rhema) galdu egiten den. Oso referentzia interesgarria. Eta hor bai jo dutela zerbait fundamentala: mintzagai-iruzkin hurrenkera. Hori ez da kontakizun bat, hori ez da retorika hutsa, hori oinarritzen da an logika diskursiboa, an koherentzia on diskursoa, eta bere inportantzia azpi baldintza orokorrak (askotan exigenteak) dá motorea on evoluzio linguistikoa. [1180] [>>>]

Esan nahi baita ze ordena guztiak ez dira izanen berdin errazki prozesagarriak

Atzo saiatu ginen antzematen nóla gure sintaxilari generatibistak derivatuko luketén inglesezko esaldi hau: "Pat will charm snakes":

Hor agertzen zitzaigun IP (inflexio-sintagma, zeinen buruan egonen zén "will" auxiliarra (I inflexioa), eta zeinen ezkerreko espezifikatzailera igo beharko zén "Pat" izen-sintagma (NP) afinda jáso sujetutasun gramatikala. IP horren osagarria litzaké oinarrizko aditz-sintagma (VP), non geldituko lirakén aditz semantikoa (V, buruan) eta osagarria (NP), zein ez litzaken mugitu behar ki jaso bere osagarritasun grmatikala.

Antzera ere, teorizatzen dutenez, derivatuko litzake SOV ordena (nahizta, adibidez euskaraz, zenbait kasutan, objektua ere konkordatzen den kin inflexioa, eta akaso baten batek proposa lezaké osagarriaren gorantzako beste mugimendu bat afin, demagun, auxiliarraren [inflexioaren] konkordantzia [plurala] eta osagarriaren kasua [absolutiboa] gauza zitezen, bai eta gero beste edozein mugimendu afin béte ez dakigu zéin eskakizun semantiko edo sintaktiko edota beste edozein ordenazio finala). Edonola ere, galdetzen genuén:  

Baina, nóla heltzen dira aditza edo objetua ki posizio aurreratuagoak zein sujetua, nola an OSV, OVS, VSO edo VOS? Mugimendu gehiago beharko dira, eta prozesamendu-kostu gehigarri bat.

Jarraian dauzkagu mugimendu horiek deskribaturik ganik Laka (kontuan hartu behar da ze Laka-ren beheko "vP" sintagma hori da analogoa kin goragoko IP-a, halan ze, horren barruan, sujetua jada mugitu da ki espezifikatzailea on vP helbúruz eta bihúrtu sujetu (eta ergatiboa):

Baina, gauza dá: zéin dira, zehazki, mugimendu sintaktiko ezberdin horiek zeintaz mintzo den Laka? Ikus dezagun (an artikulua titúlatzen "Processing Derived Word Orders in Basque" ganik Erdozia, Laka eta Forrnells) zéin izanen ziren mugimendu sintaktiko horiek an SOV eta OSV ordenak:

eta baita an SVO eta OVS:

Ikusten denez:

• SOV litzaké oinarrizko ordena chomskyarra, halatan ze ez luke sortuko batere desplazamenturik. 

• OSV litzaké bigarren konplexuena zeren bere generazioak (kodifikatzeko edo deskodifikatzeko) eskatuko luké desplazamendu sintaktiko bat ("gizona" objetua pasatu behar dá "gorago" gain "emakumeak" sujetua).

• SVO ordenak eskatuko lituzké bi desplazamendu sintaktiko: bai "emakumeak" sujetua, eta baita "ikusi du" aditza kokatu beharko ziren aurrén objetua, zein, kasu honetan, mantenduko zen an bere oinarrizko posizioa. 

• OVS ordenak ere bi mugimendu beharko zituen zeren, orain, "gizona" objetua eta "ikusi du" aditza pasatuko zirén ki posizio aurreratuagoak. Gainera, kasu honetan objetu hori hiru posizio gorago amaituko da.
  

Teoria horren arabera presta geinké ondorengo rankina artén hitz-ordenak aráuz euren konplexitate sintaktikoa eta kostu konputazionala (chomskyarra: ikus adibidez sarrera hau):

SOV < OSV < SVO ≈ OVS

non SOV izanen litzaké gutxien konplexua, eta gutxien kostutsua konputazionalki, eta SVO egonen litzaké artén konplexuenak (eta beraz kostutsuenak) kin-eta OVS.

Eta antzerako mugimendu gehigarriak gertatu beharko lirake baldin abiapuntua balitz SVO, halan ze, kasu horretan SVO izanen litzaké ha ordena konputazionalki gutxien kostosoa.

Gauza da ze nola, oinarrizko estrukturan, sujetua doán aditz-osagarrien ezkerretara (ikus hemen), abiapuntua soilik izan ahal dirá SVO eta SOV, halan ze beste lau ordenak izanen dirá konputazionalki kostosoagoak (adibidez, goragokoan OVS ordena derivatzeko, irudiko bi mugumendu horiei gehitu behar zaie sujetuaren igoera ki vP-ko espezifikatzailea, halan ze, oinarrizko VP-ko hiru guneak "hutsik" gelditu dira: hor soilik gelditu dirá arrastoak).

Esan nahi baita ze ordena guztiak ez dira izanen berdin errazki prozesagarriak. [1179] [>>>]

Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): '... inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak.'

Atzo hasi ginen saiatzen azaltzén herenegungo aipu hau (Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:56):

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Eta genioen atzo ze hori guztia enmarkatu behar da barnén programa chomskyarra, non saiatzen diren deskribatzen hori bidea nondik gure burmuinak generatuko lukén diskursoa, halan ze euren deskripzioan, esaldietako elementuak sortuko zirén an oinarrizko leku eta ordena biologiko batzuk, nondik gero hasiko ziren gertatzen operazio sintaktikoak, konputazionalki kostosoak, zeinen finean ahoskatuko zén esaldia. Hortaz, gauza da ze, ustezko operazio horietan, esaldiko sintagmak abiatzen dira ti leku eta ordena batzuk eta amaitzen dira an beste batzuk.

Eta, euren kontakizun horretan, mugimendu horietako bat gertatu beharko da afin izen-sintagma bat bihur dadín sujetu gramatikala, alegia, sintagma hori heldu edo mugitu beharko da ki gune edo leku espezifiko bat:

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Beraz, báda kokapen sintaktiko bat non sintagma bati ezartzen zaión subjektutasuna, edo, bestela esanda, non ezartzen zaizkión subjektuaren "zerak":

Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, ... [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

eta leku hori dá:

... eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Horrela, nola genioen herenegun, ...

..., sujetua (sujetuaren "zerak" hartzeko) kokatu behar dá an espezifikatzaile-gunea on esaldia (esaldiari deitzeko beste modu teknikoago bat dá "inflexio-sintagma", eta, bestalde, "inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea" izanen litzaké esaldiaren sujetu-gune sintaktikoa)

Mugimendu hori adierazi ahal da grafikoki honela (ikus hemen):

Hor ikusten dugu ze "Pat" izen-sintagma bat (NP bat) sortu da an espezifikatzailea on aditz-sintagma (VP azpiko ezkerreko gunea, non gelditu baita ti bat, hots, arrasto bat), non aditzak (sintagma horren buruak) emana zion paper semantiko bat (irudiko theta-rola), zehazki agente rola, baina horrekin (gune horretan) ez da oraindik sujetu gramatikala. Sujetu gramatikala izateko, igo behar da ki esaldiko espezifikatzaile-gunea (edo IP, inflexio-sintagma), non ezarriko zaizkión sujetu gramatikalaren "zerak", eta non jada sujetua pasatu den ki inglesezko posizio deklaratiboa (kokatu dá aurrén aditz auxiliarra, horko inflexioa, zein, adibidez, sujetu horrekin askotan konkordatuko den). 

Horretaz mintzo dira Fernández eta Ortiz de Urbina: izen-sintagma mugitu, heldu edo igo behar da ki posizio zehatz hori afin bihur dadín sujetu. Baina, nóla heltzen dira aditza edo objetua ki posizio aurreratuagoak zein sujetua, nola an OSV, OVS, VSO edo VOS? Mugimendu gehiago beharko dira, eta prozesamendu-kostu gehigarri bat. Horretaz mintzatuko gara bihar. [1178] [>>>]

Saiatu gaitezen interpretatzen zehazki zér esaten ari diren Fernández eta Ortiz de Urbina an atzoko aipua

Tituluan diogunez, saiatuko gara interpretatzen zehazki zér esaten ari diren Fernández eta Ortiz de Urbina an atzoko aipua, zein den aski kriptikoa gana ez iniziatuak an aparatu chomskyarra:

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Hori ulertzeko lehenengo ideia nagusia dá ze generatibistak saiatzen dirá deskribatzen ha funtzionamendua on burmuina. Hasiera horretatik abiatuta, teoria horretan ia dena dá ustezkoa (horregatik deitzen diogu ustezko teoria), praktikoki indemostrablea, eta oso-oso espekulatiboa (ia edozein funtzionamendu proposatu ahal da).

Eta bigarren ideia nagusia dá ze burmuinaren funtzionamendu horretan, esaldiko elementuak sortzen dirá an ustezko leku eta ordena batzuk (burmuineko oinarrizko lekuak eta ordena) nondik gero mugitu ohi dirá (ki beste posizio edota ordena batzuk) afinda akaso hártu "zera" batzuk (adibidez sujetuaren "zerak" an kasua on "inflexio-sintagmaren espezifikatzaile-gunea"), edota afin ailégatu ki oinarrizko ordena an hizkuntza jakin bat, demagun OSV, zein finean hiztunak produzituko baitu. Bigarren ideia fundamental hori finkatzeko (nolákoak izanen lirakén burmuineko mugimentu sintaktiko horiek guztiak, zein diren previoak ki produkzioa on esaldia), gogora daigun ondorengo adibidea (an "Eredu linguistiko generatiboa versus eredu linguistiko funtzional-diskursiboa"):

Genioen atzo nóla gramatika generatiboa (chomskyarra) dá...

...saiatzen deskribatzén ustezko prozedimendu generatibo sintaktiko batzuk, zeinekin, adibidez, estruktura pasibo batera heltzeko, lehenago pasatu beharko zén, haren (momentuko) generazioan, ti estruktura oinarrizkoago bat, previoa, zeini aplikatuko zitzaion arau-multzo bat, osatúz transformazio bat, edo derivazio bat. Baina, estruktura pasibo bat emateko, zergátik pasatu beharko nintzake ti estruktura aktibo bat?

Esan nahi baita ze, noiz ere nahi dugun esán estruktura pasibo bat, gure burmuninean, previoki, generatu beharko zén estruktura aktibo bat, kin bere sujetu transitiboa eta bere osagarri zuzena, ondo definituak, afin gero gure burmuinak burutu ahal izan dezán transformazio estruktural bat non oinarrizko ordena aktibo hori alderantzizkatuko den. Eta hala izanen litzake aldioro noiz sórtu edo genératu nahi dugun esaldi pasibo bat.

Atzo aipatutako Crystal-ek, liburu berean, dio ("The Cambridge encyclopedia of language", 1987:97):

The link between active and passive sentences, for example, could be shown - such as the horse chased the man (active) and the man was chased by the horse (passive). The kind of formulation needed to show this is:

NP1 + V + NP2 → NP2 + Aux + Ven + by + NP1

(...) If this formula were to be translated into English, four separate operations would be recognized:

(i) ...

(ii) The second noun phrase in the active sentence (NP2) is placed at the beginning of the passive sentence.

(iii) ...(iv)

This rule would generate all regular active-passive sentences.

Hortaz, esaldi pasiboaren sujetua (hots, NP2 an NP2 + Aux + Ven + by + NP1) hasieran sortu dá nola bukaerako objetua on esaldi aktibo regular bat (hots, NP2 an NP1 + V + NP2), nondik desplazatuko zen afinda pasiboa derivatu dadin. Hori, sorbide itxia da, ez-diskursiboa, ez-irekia, an zentzua ze hiztunak hasieratik ere jakin eta transformatu behar du hala estruktura nola edukia on esaldia zein eman behar duen (soilik horrela burutu ahal izanen du desplazamendu hori). Bistan denez, prozedimendua (eredua) itxia da, eta ondorioz, kostutsua gana giza-garuna eta komunikatiboki ere.

Eta marko horretan, zér esan nahi du ze ...

... inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Horren atzean egonen litzaké burmuineko ustezko mugimendu horietako bat, zeintaz mintzatuko gará bihar. [1177] [>>>]

[#6] Espezifikatzaile-posizioa ez bada parametrikoa (beti ezkerretara), orduan adibidez VSO izanen da konputazionalki kostosoagoa zein SVO edo SOV

Herenegungoa laburbilduz:

Subjektua, hortaz, ezkerretara, hauxe da esandakoa laburbiltzeko leloa. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

izan ere ...

... ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik, buruak osagarriarekin egiten duen moduan. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56] 

Beraz, espezifikatzailearen posizioa ez litzake parametrikoa, nola hori artén "burua" eta bere "osagarria", baizik ze espezifikatzailea kokatuko zén beti aurrén bere aditza. 

Bestalde, kontuan hartuz ze, jarraituz kin gure teoria generatiboa, sujetua (sujetuaren "zerak" hartzeko) kokatu behar dá an espezifikatzaile-gunea on esaldia (esaldiari deitzeko beste modu teknikoago bat dá "inflexio-sintagma", eta, bestalde, "inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea" izanen litzaké esaldiaren sujetu-gune sintaktikoa):

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Hortaz, ezin liteke izán oinarrizkoa edozein hitz-ordena non sujetua (esaldiaren espezifikatzailea) agertzen den ondórenda aditz-objetua (esaldiaren buru-osagarria), nola gertátu an VSO, VOS, OVS edota gure intereseko OSV. Horiek ezin litezke izan oinarrizko ordenak, eta horrek inplikatzen du ze, ordena horiek generatzeko, ezinbestekoa da mugimendu edo desplazamendu sintaktiko gehigarririk afinda sujetua amaitu dadin ondorenda aditza edo osagarria, halan ze goragoko lau ordena horiek derrigor izan beharko lirake konputazionalki kostutsuago zein euren oinarrizko ordena respektiboak, zein soilik izan litezké SVO edo SOV (non betetzen dirén oinarrizko eskakizun horiek).

Esan nahi baita ze, euren ustezko teoria horretatik ere ez da ondorioztatzen ze ordena guztiak dirén konputazionalki berdinak, baizik ze, aitzitik, bádaude ordena batzuk (sujetulehenak) zein dirén kostutsuagoak zein beste batzuk (aditzlehenak edo objetulehenak). 

Genioén an:

• [#1] Laka: '...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan.'
  

nóla ...

..., 2015 uztailean aurkitzen dugú Laka katedratikoa irakasten ze (2015):

• Berdin dio sintaxiaren ordenak, hizkuntzaren egiturak: guztiak prozesatzen ditugu efikazia berdinarekin. [ikus, adibidez, atzoko sarrera]
  

Beraz, Laka irakasten ari da ze ordena sintaktiko guztiak berdin prozesatzen dira, noiz daukán evidentzia sendoa ezen subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla.

Eta gauza da ze, espezifikatzaile-posizioa ez bada parametrikoa (beti ezkerretara), orduan adibidez VSO izanen dá konputazionalki kostosoagoa zein SVO edo SOV. Euren ustezko teoria horretatik ere! [1176] [>>>] [#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

Hawkins (2004): 'This has impeded progress, in my opinion,...'

Herenegun orriotan jasotzen genuen nóla Hawkins mintzo zen burúz kuriositate-falta an analisi formala, afinda azáldu zergátik estrukturak dirén nola diren (explanatory vacuum). Hawkins-ek honela jarraitzen zuen herenegungo aipua [Hawkins, 2004:265]: 

nondik guk nabarmendu nahiko genuken honako baieztapena:

This has impeded progress, in my opinion,... [Hawkins, 2004:265] 

Zentzu berean, hauxe genioen an "Kitto eta gabé evidentziarik":

Hóri bai, gaur eta hemen, zérbait lortzen dute: desbideratzen gaituzte ti analisi funtzionala, zein baitá kruziala.

hola galéraziz progresoa. [1175] [>>>]

[#5] Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): '... ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik, ...'

Fernández eta Ortiz de Urbina hizkuntzalari chomskyarrek esaten diguté ondorengoa burúz kokapen sintaktikoa on sujetua (ikus an "Sintaxi organikoa"):

Egia esan gure eremu teorikoan nagusiki, espezifikatzailea buruaren ezkerretara dagoen gunetzat jo izan da, eta ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik, buruak osagarriarekin egiten duen moduan. [Fernández-Ortiz de Urbina 2007:56]

Esan nahi baita ze, buru sintaktikoek (adibidez, aditzek) hizkuntzatik hizkuntzara lekuz aldatu lezakete euren posizio erlatiboa respektu euren osagarriak segun parametro bat ("buru-osagarri" parametroa), baina sujetuak ez, sujetuak biologikoki, fisikoki, oinarri-oinarritik egongo lirake an hasierá on perpausa, aditzaren ezkerretara. Laburbilduz:

Subjektua, hortaz, ezkerretara, hauxe da esandakoa laburbiltzeko leloa. [Fernández-Ortiz de Urbina 2007:56]

Horren arabera, sujetuek ez dute jotzen ki hasiera on perpausak zeren gehien-gehienetan dirén thematikoak, eta zeren komunikatiboki horixe baita euren leku funtzionalena (azpi baldintza komunikatibo ez-bereziki kontextualak: baldin sujetuak badira oso kontextualak, akaso, OVS izan liteké aukera bat). Ez, hortxe daude. Hortxe zeuden. Hortxe egon dirá tikan hasierá on "hizkuntza"... organikoa. Bestaldetik daukagú explikazio komunikatibo-funtzionala, zein dén nahikoa ki azaldu sujetuen hasierako posizio tipikoa. Nahikoa. Atzo genioén: 

Sinpleki ez dira behar argudio biologikoak, aparte izán zientifikoki eskasa eta gainera aski aluzinantea postulatzea ze (ez esaldi zinez emandakoetan, baizik oinarrizko estruktura previo batzutan, nondik gero etengabe egonen dirén derivatzen beste ordenak) sujetua aurrena doá zeren burmuinean hala grabatua dago, kitto, eta gabé evidentziarik.

Burmuinean grabatua an...  sintaxi organikoa.

Sinpleki, ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik,.... [1174] [>>>] [#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

Hawkins (2004): '... in an explanatory vacuum'

Herenegun aipatzen genuén Comrie, nor ...   

..., antzera nola Haspelmath, mintzo da burúz responsabilitatea on linguista (one's responsibility as a linguist), zein egongo litzaké, bere hitzetan, obligatua ki saiatú behintzat azaltzen zergátik gauzak dirén nola diren, zergátik estruktura sintaktikoak dirén nola diren.

To the extent that the actual distribution departs from this random distribution, the linguist is obliged to state and, if possible, account for the discrepancy.

Eta "azaldu" horrek esan nahi du "azáldu ahalik eta hobetoen", emanez, ahalko balitz, azalpen logiko bat, zein ulertu ahal daigun. Laka-k eta bere kolega formalistek ez dute ematen azalpen logikorik, soilik trasladatzen duté arazoa ki beste esparru bat, esparru biologikoa, non estrukturak ez diren azaltzen, baizik sinpleki deskribatzen.

Izan daigun beste referentzia bat burúz puntu hau, Hawkins, nor dén linguista funtzionalista ondo famatua, honela mintzo zen burúz hurbilketa formala (Laka,...) an bere "Efficiency and complexity in grammars" (2004:265):

We still need a theory for why the basic hierarchies and functional principles reflected in grammars are the way they are, and this is the major issue I have been dealing with here. All kinds of questions remain to be answered, but it is surprising to me that there has been such a lack of curiosity in formal grammar concerning the ultimate explanation for basic principles. Why is there a subjacency constraint? Why are some categories adjacent and others not?Why are gaps and zero forms found in some environments and not others? Why are some categories asymmetrically ordered and others not? What we have seen is a succession of formal models and principles, each of which has been proposed in an explanatory vacuum. [Hawkins, 2004:265]

Bai, hor mugitzen dira Laka eta bere kide formalistak:

... in an explanatory vacuum.

Justuki hortxe, an vakuitate explikatiboa. [1173] [>>>] [A20] [A21] [ALTUBE] [EZ DA EUSTEN] [EZ [A22])

[#4] Sujetua (tipikoki atal thematikoena: zértaz mintzo) logikoki joan beharko litzaké lehenago zein objetua (tipikoki atal rhematikoena: informazio berri xeheena)

Beatriz Fernández eta Jon Ortiz de Urbina (an euren "Hizkuntzari itzulia 80 hizkuntzatan", 2007:216) dioskue ze oso ekonomikoa da bat etortzea estruktura gramatikalak eta "informazioaren isuria":

Hizkuntza gehienetan aurkitzen dugun subjektu-predikatu hurrenkera, beraz, oso ondo egokitzen da gizakiek gure informazioaren isuria eratzerakoan jarraitu ohi dugun mintzagai-iruzkin hurrenkera islatzeko. Informazio eraketa ez da berez eremu linguistikoa, eta badu zerikusirik gizakien bestelako sistema sinbolikoekin, baina ekonomikoa da oso gure egitura gramatikalak zuzenean parekatu ahal izatea kanpoko beste sistema horrekin. Ez dakigu bi sistemek "hizkuntza" bera erabiltzen duten, baina, behintzat, argi dago bat-bateko itzulpena errazagoa dela egitura gramatikalak eta egitura informatiboak bateragarriak badira. [2007:216]

Argi daigun ze "mintzagai-iruzkin" egitura informatibo hori dá gure "thema-rhema", eta hortaz, esaten ari dira ze "oso ekonomikoa" litzaké baldin, islátuz egitura informatiboa, egitura gramatikaletan ere sujetua (atal thematikoena) hasieran kokatuko balitz aurkéztuz geroko predikatua, zeinen zati rhematikoena izaten dén objetua. Bestela, eta euren metaforari jarraiki, gure burmuinak nekezago "itzuliko" lituzke estruktura gramatikal antiinformatibo horiek, eta horrek ekarriko luké itzulpen-kostu gehigarri bat, esan nahi baita  prozesamendu-kostu gehigarri bat (beti ere konsíderatuz baldintza orokorrak).

Beraz, oso ekonomikoa litzaké baldin orohar aurkituko balitz sujetua hasieran ordezta adibidez objetua hasieran, zeren oso ekonomikoa litzaké egitura gramatikalak bat etorriko balira kin molde informatiboak ordezta izán antiinformatiboak eta antiekonomikoak.

Aipu horretan, bi hizkuntzalari chomskyar horiek mintzo dirá buruz "hizkuntza", zein den hizkuntza biologikoa, organikoa, eta zein ez den zértan izan logikoa, funtzionala, informatiboa (noiz dioten ze "informazio-eraketa ez da berez eremu linguistikoa", ari dira mintzatzen burúz "hizkuntza" hori). Ikuspuntu funtzionaletik, ordea, hizkuntzak dira kode konventzionalak zeintan sartzen dén informazio-eraketa, zein den erabat eremu linguistikoa. Bestalde, estruktura gramatikalak ez badira informatiboak, saiatu gaitezke proaktiboki aldatzen, nola beste edozein kode konventzional zein ez den bereziki logiko, funtzional edo sozialki interesgarria. 

Orain kontrastatu behar dugu gure azalpen logiko hori (baldintza orokorretan, sujetua aurré objetua) kin datu enpirikoak. Eta datuetara joaz, fija gaitezen an munduko hiru ordena gramatikal gutxien erabilienak: hirurak daukate ezaugarri antiinformatibo nabari hori, hirurak daukate objetu tipikoki rhematikoena (O) aurrén sujetu tipikoki thematikoena (S):

Bai, hirurak daukate objetua aurré sujetua (VOS, OVS eta OSV): orotara, %4. [1172] [>>>] [#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

Comrie (1981): 'To the extent that the actual distribution departs from this random distribution, the linguist is obliged to state and, if possible, account for the discrepancy'

Herenegun aipatzen genuén Comrie hizkuntzalari funtzionalista, nork zioén ondorengoa an bere "Language universals and linguistic tipology" famatua (1981):

non, antzera nola Haspelmath, mintzo da burúz responsabilitatea on linguista (one's responsibility as a linguist), zein egongo litzaké, bere hitzetan, obligatua ki saiatú behintzat azaltzen zergátik gauzak dirén nola diren, zergátik estruktura sintaktikoak dirén nola diren.

To the extent that the actual distribution departs from this random distribution, the linguist is obliged to state and, if possible, account for the discrepancy.

Eta "azaldu" horrek esan nahi du "azáldu ahalik eta hobetoen", emanez, ahalko balitz, azalpen logiko bat, zein ulertu ahal daigun. Laka-k eta bere kolega formalistek ez dute ematen azalpen logikorik, soilik trasladatzen duté arazoa ki beste esparru bat, esparru biologikoa, non estrukturak ez diren azaltzen, baizik sinpleki deskribatzen. [1171] [>>>] [A14] [A15] [A16]

[#3] Zero OSV hizkuntza an Tomlin (1986), esan nahi baita, bat ere ez

Hasi garelarik konparatzen OSV eta SVO ti ikuspuntua on euren potentzia/efektibitate komunikatiboa:

Adibidez, nóndik sostengatzen dute ze OSV eta SVO dirá berdin potente-efektiboak an baldintza komunikatibo orokorrak? Nón daude evidentziak? Inon ez!

Eta hori gutxi balitz, Laka (akaso sintaxilari influienteena an ikerkuntza akademikoa, esan nahi baita, universitatekoa) saiatzen da baztertzen (deituz "sasiteoria") beste teoria bat zeinen aldeko evidentziak pilatzen diren. Zér da hau? (ikus hemen)

ikusi dugu an [#1] nóla Laka-k laburbiltzen zigun ze:

...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan. [Laka]

eta an [#2] aurreko horren azalpen komunikatibo sendoa:

... izan ere, sujetua, baldintza orokorretan, gehientsuenetan izaten dá thematikoa (zehaztuz zértaz mintzo den), eta halako referentzia informatiboa, noiz behar den, komunikatiboki hobeki joango da hasieran zeinda ez beste edonon, nola an OSV. Honela genioen an "Buruz hizkuntzen garapen sintaktikoa" (2014:135):

Hurrengo galdera da: ordena sujetulehen horiek nagusitzen al dira gain besteak an munduko banaketa estatikoa (sinkronikoa) eta dinamikoa (diakronikoa)? Erantzuna dá argiki baiezkoa. Ikus ondorengo taula kin datuak ti Tomlin (1986), zein Laka-k erábilí an bere "Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean" (2008:7):

Datu estatiko horietan, sintaxi sujetulehenak dirá %87 bitartean ze besteak %13, diferentzia handia, zeinen azalpen funtzionala aurkitzen dugún an [#1] eta [#2]. Ikuspuntu formaletik (chomskyarretik), ordea, ez dago azalpenik (harantzago ti ustezko estruktura sintaktiko biologiko eta azaldubako batzuk) baina hala ere baztertu nahi dituzté "sasiteoriák" zek bádute azalpen komunikatibo argia, eta baztertu nahi dituzté batere argudiorik gabe. Hau guztia zinez absurdua da.

Báda, gainera, bigarren datu deigarri bat: Tomlin-en datu-basean (1986) justuki agertzen dirá zero OSV hizkuntza, esan nahi baita, bat ez. Dakigunez, maiztasun estatikoak soilik ematen dute informazio partziala, argazki moduko bat zein dén oso pobrea respektu informazio dinamikoa (zeintaz mintzatuko garen), non ikus daikegun (edo saiatuko behintzat) pelikula askoz osoagoa (konsideratuz baldintza evolutiboak ere); baina, hala ere, bádira kasuak, nola goragoko maiztasun nulu hori (OSV → 0), non jada datu estatikoak dirén ondo adierazgarriak. [1170] [>>>]

[#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

Haspelmath, Dryer, Gil eta Comrie (editoreak e WALS)

Atzo aipatzen genuén Haspelmath hizkuntzalaria, nok bukatzen zuen esanez honako hitz ondo azpimarragarriak:

..., so ignoring functional explanations is irresponsible.

Hemen soilik gogóratu ze Haspelmath dá editoreetako bát on WALS ("The World Atlas of Language Structures"), kin Dryer, Gil eta Comrie (2005):

eta halaber dá editorea on "WALS Online", kin Dryer:

Beraz, 2005eko liburuan, editoreak zirén Haspelmath, Dryer, Gil eta Comrie, bitartean ze, orain, "WALS Online" publikazioan, editoreak dirá Dryer eta Haspelmath. WALS dá gaur egungo referentzia nagusia noiz behar den informazioa burúz estruktura sintaktikoa on munduko hizkuntzak. [1169] [>>>]