Ez da behar pausa fonikorik arrén lortu SVO neutroa edo SOV neutroa: nahikoa da patroi intonatibo neutro egokia

 Azpimarratzen genuen atzo honako pasartea ganikan Patxi Goenaga:

...badirudi  (16) eta (17) zeharo baliokideak direla, honela ebakitzen baditugu behintzat:

(16) Aita batek / zituen / bi seme

(17) Aita batek / bi seme zituen

non autoreak aurkezten dizkigún bi ordena eta bi patroi intonatibo ere:

(16) Aita batek / zituen / bi seme

(17) Aita batek / bi seme zituen

eta non marra horiek (/) sugeritzen dizkiguté pausak, pausa fonikoak, halan sórtuz multzo foniko ondo banatu horiek: SVO ordenan 3 multzo, eta SOV ordenan 2 multzo (ikus sarrera hau burúz multzo fonikoak).

Gure ikuspegitik, ordea, esan behar dugu ze, nahizta pausa horiek guztiak egin ahal diren, ez direla inola ere beharrezkoak ki sortu esaldi neutroak. Izan ere, nahikoa da patroi intonatibo neutro egokia, non ez den behar pausa fonikorik, arrén lortu SVO neutroa edo SOV neutroa.

Eta nolákoak izango liraké patroi intonatibo neutro horiek an SVO edo SOV ordenak (kin azentu neutroa an O)? Bihar saiatuko gara. [2409]

Goenaga-k dioenez, ipuin-hasiera horretan (informazio guztia rhematikoa), badirudi ze, bi ordena horiek (SVO eta SOV) "zeharo baliokideak direla", modu batera ebakitzen baditugu behintzat

Azken sarreretan komentatzen ari gara Patxi Goenaga-ren adibide bat, non gramatikari horrek aipatzen dituén beheragoko bi esaldi real horiek (bi autore zaharrek emandakoak), biak ere osoki rhematikoak, baina emanak an bi ordena ezberdin, hain zuzen SVO eta SOV, eta hari horri tiraka, gaur azpimarratu nahi genituzke ondorengo hitzak on Patxi bera burúz ipuin-hasiera ezberdin horiek:

...badirudi  (16) eta (17) zeharo baliokideak direla, honela ebakitzen baditugu behintzat:

(16) Aita batek / zituen / bi seme

(17) Aita batek / bi seme zituen

Esan nahi baita ze, modu batera ahoskatuta, alegia patroi intonatibo egoki bat erabiliz, bi ordena sintaktiko horiek izanen zirén...

...zeharo baliokideak...

esan nahi baitá... berdin neutro. [2408]

"Aita batek zituén bi seme" dá SVO esaldi bat kin parte rhematikoena an O (semantikoki argi, baina azentu batez erraztu liteké zuzeneko interpretazioa)

Atzokoan hartzen genuén...

...Patxi Goenaga-ren ondoko adibidea ("Gramatika bideetan",1980) zeintan ikusten den nóla bi autore zahar (Agirre Asteasukoa eta Lardizabal) hasi ziren kontatzen ber parabola emánez esaldi osoki rhematikoak an bi ordena ezberdin hauek:

• SVO: Aita batek zituen bi seme (Agirre Asteasukoa) 

• SOV: Aita batek bi seme zituen (Lardizabal)

Bi hasiera sintaktiko ezberdin horietan, esaldi osoa zén informazio berria, esaldi osoa zén rhema, eta daukagu azentu neutroa gain objetua ("seme"), biak dirá prosodikoki neutroak, eta biek ere dute ordena neutroa, bata SVO eta bestea SOV.

Gaur soilik azpimarratu ze:

Aita batek zituen bi seme. (Agirre Asteasukoa)

ipuin-hasierako esaldi horretan ezin liteke egin irakurketa bat non "aita batek" dén galdegaia (foku hanpatua), ez bailuke zentzurik. Esan nahi baita ze esaldi horren interpretazioa (eta irakurketa-modua) gelditzen dá semantikoki determinatua, halan ze azentu neutroa soilik koka liteké gain osagarria ("bi seme"), zein izanen zén esaldiko "ustezko galdegaia" (esaldiko parte rhematikoena, baina ez hanpatua, prosodikoki neutroa) an SVO ordena:

Aita batek zituen bi seme. (Agirre Asteasukoa)

Batek konsidera leike ze akaso ezintasun semantiko hori ez da aisa harrapatzen an lehenengo irakurraldia, halan ze arazogabe erabaki leike jártzea azentu bat gain aditza:

Aita batek zituén bi seme.

horrela argi utziz ze esaldiko parte rhematikoena dá justuki "bi seme", eta hola erraztuz esaldiaren interpretazioa eta irakurketa. Azentua opzionala litzake, jakina, baina askotan ondo lagungarria arrén egin zuzen-zuzeneko interpretazioa. Horrela, SVO ordena neutroa (berez, liteken neutroena baita) idatzi eta baliatu ahal da noiz nahi den. [2407] [>>>]

Parabola baten hasiera (dena informazio berria): "Aita batek zituen bi seme" (Agirre Asteasukoa) vs "Aita batek bi seme zituen" (Lardizabal)

Atzokoan amaitzen genuen esánez ze...

...ez dago argi zéin den esaldi horien ordena zeren ustezko galdegai (azentu neutroa) horien lekua ez dago finkaturik, zeren ez dute leku jakinik, zeren halako objetu neutroak koka daitezke neutroki (ordena eta prosodia neutroa) hala aditz-aurrean nola ere aditz-ostean, hala preverbalki nola ere postverbalki, zeren SVO ere báda ordena neutroa (batera kin SOV).

eta gaurkoan hona ekarri nahi genuke Patxi Goenaga-ren beraren ondoko adibidea ("Gramatika bideetan",1980) zeintan ikusten den nóla bi autore zahar (Agirre Asteasukoa eta Lardizabal) hasi ziren kontatzen ber parabola emánez esaldi osoki rhematikoak an bi ordena ezberdin hauek:

• SVO: Aita batek zituen bi seme (Agirre Asteasukoa) 

• SOV: Aita batek bi seme zituen (Lardizabal)

Bi hasiera sintaktiko ezberdin horietan, esaldi osoa zén informazio berria, esaldi osoa zén rhema, eta daukagu azentu neutroa gain objetua ("seme"), biak dirá prosodikoki neutroak, eta biek ere dute ordena neutroa, bata SVO eta bestea SOV. [2406] [>>>]