Elkarte kapitalistak ere izan ahal dirá lehiakide endogenoak erántzunez ki (eta mimetizatuz) mehatxu endogeno kapitalistak (zein existituko dira edo ez aráuz erabilitako teknologia)

Arákatuz an gure paper zaharrak, topatzen ditugú lanak nola ondorengo hau, non enpresa-teknologia konkretu batek eskatzen ditú hala langile trebatuak nola langile ez-trebatuak ere, sartuz heterogeneitatea arten langileak, eta horrekin interes-konfliktuak (ikus ere "Sarrera endogeno gauzatua"). 

Egokiera horretan, mehatxu endogeno kapitalista batek eragin ahal dú enpresa instalatua hasieratik jaiotzea nola enpresa kapitalista (mimetizatuz lehiakidearen sarrera potentziala) non langile trebatuak ere izanen zirén bazkide kapitalistak, bitarten langile ez-trebatuak izanen lirakén langile kontratatuak (ez bazkide kapitalistak) an enpresa kapitalista hori (ez dute nahikoa botererik za fortzatu enpresa kooperatibo bat). Horrá lan hori, osoa:

• Elkarte anonimo moduko mimetismoa

zeinen hasiera dén hau:

non, genioenez, ezberdintzen baitira bi langile-mota (trebatuak eta ez trebatuak) kin negoziazio-botere ezberdinak, halan ze osatuko dituzté koalizio edo sindikatu ezberdinak ere:

... langile trebatuak erabat berdinak dira euren artean eta ez da existitzen euren arteko interes-gatazkarik. Baldintza hauetan balizka dezakegu L langile trebatuek talde trinko bat osatuko dutela, zeinek aho batez hartuko baititu bere erabakiak. 

(...)

Langile ez-trebatuak, aldiz, perfektuki ordezkagarriak dira, eta horrexegatik ez dute botererik. Hori dela eta eredu honetan langile ez-trebatuen koalizioa ez dugu formalki modelatuko (formalizatuko bagenu ez luke eraginik). [Rubio, 2002]

Gauza da ze, hasierako enpresari sortzaileak, aurrikusiz mehatxu endogeno kapitalista hori, bultza leiké kapitalista bakarreko enpresa bat (non bera den kapitalista bakar hori), edo elkarte kapitalista bat non enpresari sortzaile hori bazkidetuko dén kin langile trebatuak, eta non langile ez-trebatuak izanen zirén enpresako langile kontratatuak. Hasierako sortzailearen aukera hori horrela zehazten dugu an gure eredua:

Nabarmedu behar dugu ze lehiakide endogeno hori merkatuan sartzekotan, sartuko litzaké justuki nola enpresa kapitalista bat non langile trebatuak izanen zirén bazkide kapitalistak eta non langile ez-tresbatuak izanen zirén langile kontratatuak (ez bazkide kapitalistak). Eta, genioenez, hori aurrikusiz, hasierako enpresariak nahiago izanen du bere merkatuan sartú nola elkarte kapitalista kin langile trebatuak (ELKAR estrategia, mimetizatuz sarrera endogenoaren emaitza, eta horrela deseginez mehatxu endogeno hori) ezenezta izán enpresari kapitalista bakarra (BAKAR) an enpresa bat non mehatxu endogenoak (kasu honetan kapitalistak) bere lana eginen luken, sártuz nola elkarte kapitalista non ez litzaken egongo hasierako enpresaria, [2314] [>>>]

Gure ereduan, enpresa instalatuaren usteak konsideratu nahi baditugu, ondo zehaztu beharko ditugu bidéz definizio zehtzak, rigurosoak

Behin aurreko egunetan tartetxoa eginda, jarrai daigun orain gogóratuz zenbait material zahar erlazionatuak kin nire tesia, zek balioko digute zada ikusi zertárakao balio duten eredu teorikoek. Horrá eskema orokor bat non jasotzen diren gure ereduko elementu guztiak eta emaitza nagusiak:

• Eskema orokorra on elementuak ti gure ereduko jokua: agenteak, estrategiak, pagamenduak, emaitzak
  

non nabarmendu nahi genuke ze eredu teoriko batek duen ezaugarri nagusi bat dá ze dena ere egon behar dá perfektuki definitua (hitzak askotan oso irristakorrak dira, irristakorregiak, ametituz interpretazio oso ezberdinak, eta justuki hori evitatu nahi dugu). Horrela, eskema horretako hirugarren ereduan (alegia, an "Modelo III"), enpresa instalatuak ez du ezagutzen ziertoki zenbátekoak izanen lirakén lehiakide kooperatiboaren antolamendu-kostuak baldin sartuko balitz an merkatua, halan ze ezin izanen du ziurtasunez evitatu haren sarrera endogeno hori (nola bai egin ahal zuén kin informazio osoa, noiz, nolabait esan, denek dena ezagutzen zuten). 

Zalantza-egokiera horretan suposatzen dugu ze enpresari instalatuak izanen ditú uste batzuk burúz magnitudea on aipatutako antolamendu-kostu horiek, eta beraz, burúz bere lehiakidearen aukera reala zada sartu an merkatua. Gure ereduan, uste horiek konsideratu nahi baditugu, ondo zehaztu beharko ditugu bidéz definizio zehtzak, rigurosoak. Konkretuki, gure ereduan kostu horiek sartuko ditugú bidéz probabilitate-funtzio bat, zeinen arabera gertatu ahal izanen da lehiakide kooperatiboaren sarrera endogenoa (edo ez, aráuz uste horiek). Horrá uste horien modelazioa an gure eredua:

ahalbidétuz emaitza hau:

zek adierazten du justuki ze existitzen dira enpresa instalatuaren uste batzuk non lehiakide endogenoa sartuko litzakén, bide emánez ki enpresa kooperatibo bat. [2313] [>>>]

Lexikoan "suposamendu", balizkamendu"; sintaxian "arren(da) ...", "za(ta)/za(da) ... " finalak, gehiagarriak eta, jakina, aukerakoak

Bádirudi ze lexikoan ez da egoten hainbesteko arazorik za derivatu hitz berriak nola izan ahal diren "suposamendu" edo "balizkamendu" jarráikiz bidea ti "antolamendu" zaharragoa (abiátuz ti beste material batzuk).

Eta gauza da ze sintaxian ere bádira bideak za derivatu estruktura sintaktiko berriak erábiliz material eta mekanismo zaharragoak; nolabait esan, dira estruktura berriak zein jada existitzen zirén inplizituki an material eta mekanismo zaharrak, eta zein soilik azaleratu behar diren (baldin irúditu egoki eta esanguratsuki onuragarriak).

Gainera, esan behar dugu ze praktikoki ez dago eztabaidatzerik hóri onura handia zein segitzen dén ti erabilerá on tresna sintaktiko prepositiboak noiz saiatzen garen garatzen diskurso bat koherente, artikulatu, potente eta efektiboa.

Azkenik esan ze, askotan esan lez, tresna prepositibo horiek izanen dirá gehigarriak: ez da ezer galtzen, ez da ezer kentzen, ez da ezer reformatzen, soilik sortzen/gaineratzen dirá aukerako tresna gehigarriak. [2312] [>>>]

Antzera nola "arrén..." = "arrenda ..." prepositibo finalak, sortzen dirá "za ..." = "zat ..." = "zata ..." = "zada" finalak ere, normaltasun osoz

Herenegun eta atzokoan ere erabiltzen genuén "za ..." finala (eta baita destinatiboa ere), eta gaurkoan sinpleki azpimarratu nahi genuke tresna horren normaltasun derivatiboa, jarráituz ber bide evolutiboa zein  "arrén(-eta)..." =  "arrenda ... " prepositibo finala ere. Horretarako, gogora daigun ondorengo sarrera, non detailatzen genuén azken derivazio horren kontu nagusiak: 

• "za" finala, aukeran

Gaurkoan atseden emanen diegu ki aditzak za egin komentario sintaktiko bat gain aurreko "za" final hori, abiatuz ti ondoko komentarioa zein J. Oregi-k egiten zuén an bere "Otxoa-Arinen 'Doctrina - (1713)", idatzia an 1972: :

Bai, hor daukagu estruktura final bat oso erabilia arten idazle zaharrak:

• konsegitu zegientzat

non agertzen zaigun "-tzat" sufijoa, zeinen bihotzean dugún "za" partikula zahar bat (akaso jatorriz intensibo-pluralgilea), zein aurkitzen dén arten Lakarraren partikula prepositibo berreraikiak.

"-tzat" horretan, lehenengo "t-" hori izanen litzaké epentetikoa (betegarri fonetikoa), eta azkena izanen litzaké beste partikula bat, "*-da", zein baita agertuko litzake an "*-rada > -rat" = "-ra" alatiboak. Horren inguruan, gogora daigun sarrera hau:

• "...egin dezagun arren" = "arren-eta ... egin dezagun" = "arren ... egin dezagun" = "arren egin dezagun ..." = "arren egin ..."
  

Esan nahi baita ze antzera nola desdoblatu baitzén "... - arren" postpositiboa:

• konsegitu zegienarren 

an:

• arren konsegitu zegien

jarrai-ki mekanismo propial bat (nola genioen hemen ere), orobat desdobla liteké:

• konsegitu zegien(t)zat

an

• za(t) konsegitu zegien 
  

emánez goragoko "za ..." final prepositibo hori. Sinpleki arituko ginake gain partikula prepositibo zahar bat orain rekuperatua bidéz mekanismo propio bat an bere erabilera finala. Euskara hutsa, aukeran.

Gaurkoan, gainera, nabarmendu nahi genuke ze antzera nola dauzkagún:

• arrenda konsegidu zegien = arrenda konsegidu ...
  

derivatzen dirá halaber:

• zata (zada) konsegidu zegien = zata (zada) konsegidu ...
  

kin "-ta" = "-da" indartzailea. Normaltasun osoz, nahiago denerako, aukeran. [2311] [>>>]

Burúz "balizkatu" eta "balizkamendu"

Egin daigun guarkoan tartetxo lexiko bat eskáiniz sarrera hau ki berba bat zein erabiltzen genuén justuki atzokoan; alegia, "balizkamendu" (signifikátuz "supuesto/supostu/suposamendu"). Ikus atzoko pasarte hori non agértu "balizkamendu" hitza:

Hitz hori behin baino gehiagotan erabili genuén an gure tesia (1997) eta dá derivatu normal bat ti "balizkatu" aditza, zein agertzen zaigún an Orotariko Euskal Hiztegia signifikátuz  "suponer, supposer", honela:

Hor ikusten dugú Larramendi (Lar), Harriet (Ht) eta Abbadie (Abb), hala nola idazle berriagoak nola "Zaitegi", nok erabili baitzuen an bere "Platon'eneko atarian" publikatua an 1961. Ez dakigu Larramendi-k proposatutako hitza denentz, nahiz edozein kasutan, oso hitz interesgarria iruditzen zaigun, alternatiboa ki "suposatu" ederra ere (zein akaso sortu da ti "supposer", hau ere normaltasun osoz).

Eta "balizkatu" aditzetik ber normaltasun osoz sortzen da "balizkamendu" izena, zein luzetxoa izanda ere (bi silaba luzeagoa zein "supuesto": baita erabili izan dut hiru silabako "balizko" nola sustantiboa), izan ahal da aukera aberasgarria an zenbait kontextu. 

Zoritxarrez, "balizkamendu" ez da agertzen an gure OEH, baina ez du hitz horrek meritu gutxi zeren Patziku Perurena-k erabili baitú aski alditan, adibidez an bere artikulua titulatzén "Nikolas Ormaetxea, Orixe. Hiru belarriko gizona" (FLV, 1992) edota an bere reseina gain Eduardo Gil Bera-ren "Fisikaz honatago" (1990), eta bitan agertzen da an artiukulua ti Jose Ramon Sarasua titúlatzen "Beira eta karbono-zuntzez sendotutako polimeroen erreologia egoera solidoan", zek irabazi zuén “Karlos Santamaria ikerketa-saria" an 1995. Aurrekari horiekin ez da harritzekoa, niretzat bederen, nik forma hori erabiltzea an 1997, nahiz gero, antza, desagertu den ti mundua.

Baina esan behar dugu ze guztiz legitimatuta sentitzen gara za erábili hala "balizkatu" nola balizkamendu" hitzak, adibidez atzokoan, nahiz ez bata ez bestea ez agertu an Euskaltzaindiaren Hiztegia. Jakina, horregatik ez diogu utzi ki erábili "supuesto/supostu/suposamendu" ere, noiz nahiago dugun. [2310] [>>>]

Supuesto zehatzek eta logika deduktibo zehatzak dúte ekartzen ondorio zehatzak

Atzoko ereduan ematen genituén eredu bateko bi supuesto zehatz (9 eta 10), ondo definituak, sinpleak baina esanguratsuak za gure intentzio aztertzaileak. Justuki atzoko 10. balizkamendu horretan zehazten genuén formalki kooperatibaren antolamendu-kostu bat depéndituz ti N (langilegoaren tamaina), zeini kendu behar genion langilegoaren hautaketa/formazio kostua zein kooperatibak aurreztuko zuen baldin sártu an merkatua (langile-koalizioak ez du alde horretatik ezer pagatu behar zeren jada osatua agertzen da baldin enpresa instalatua sartu bada). Kenketa horretatik geldituko zaigú T(N) kostu-funtzioa zeháztuz zéin den kostu garbia edo netoa zein kooperatibak ordaindu beharko lukén baldin sártu an merkatua depéndituz ti N. T(N) kostu neto horren balioak determinatuko dú lehiakide kooperatiboak zér egin ahal duen eta zér ezin. Gogora daigun atzoko supuestoak:

Horren guztiaren arabera goaz espezifikatzen gure ereduko supuestoak (ikus textu osoa an atzoko 2307):

Horrela gure realitate ekonomiko konplexua doá bihurtzen eredu matematiko askoz sinpleago bat non jasotzen goazen gure intereseko ezaugarri nagusi horiek an modu matematikoa, izan ere mundu ideal horretan dena ondo definitu behar da an terminu zehatzak, rigurosoki, halan ze konklusio logiko-deduktiboak izan daitezén berdin zehatzak, rigurosoak, ondo definituak.

Bai, supuesto zehatzek eta logika deduktibo zehatzak dúte ekartzen ondorio zehatzak. Gure eredu honetan, lehiakide koooperatiboaren sarrera-kostu netoa balítz beti ere (edozein N hartuta) handiago zein irabazi potentziala zein kooperatiba horrek lortu ahalko luken sártuz, orduan lehiakide kooperatibo horrek ez luke izanen aukera reala ki sartu (sartuko balitz soilik lortuko lituzké galerak), eta baldintza horietan mehatxu kooperatibo endogenoa indargetuta legoke. Horixe azaltzen da an ondorengo ataltxoa ti ematzak: 

Hor ikusten denez, T(N) beti da handiago zein Π(N), esan nahi baitá edozein N hartuta ere, eta hortaz, baldintza horietan enpresa instalatu monopolistikoa aritu ahalko da nola ez balitz lehiakide endogeno kooperatiborik, nahiz, berez, hortxe egón, akaso itxaroten merkatu-baldintza hobeagoak. [2309] [>>>]

Horrela gure realitate ekonomiko konplexua doá bihurtzen eredu matematiko askoz sinpleago bat non jasotzen goazen gure intereseko ezaugarri nagusi horiek an modu matematikoa

Genioen atzo ze:

Eredu teorikoak dirá representazio sinplifikatuak ti realitatea (ikus ere 2301), zein, ondo bidean, dúten islatuko realitate horren aspektu esanguratsuren bat, akaso hain ondo islatu ere, non eredu horrek lagunduko digú ulertzen eta interpretatzen zér gertatzen ari den an realitate hori.

Baina, zér da islatzea realitatearen aspektu esaguratsuren bat? Ba, gure kasu honetan, nahiko genuke islatu edo modelatu egoera estrategiko bat non enpresa (instalatu) batek sortzen dú bere langile-koalizioa (lehiakide potentzial kooperatiboa) aukerátuz horren ezaugarri bat (realitatean izan litezké gehiago), zein kasu honetan dén langile-kopurua, eta zeinen arabera enpresa instalatuak ordaindu beharko duén kostu aldakor bat (zenbat eta langile gehiago, kostu gehiago). Langile-kopuru horren arabera, lehiakide potentzial kooperatiboa sartuko balitz, ordaindu beharko luke antolamendu-kostu gorakorra ere respektu bere tamaina. Horren guztiaren arabera, lehiakide endogenoak onartuko du enpresa instalatuaren soldata-eskaintza edo ez, ezezkoan sártuz nola enpresa kooperatiboa.

Kasu honetan ez zaigu interesatzen modelatzea langile-mota horien eskasia an lan-merkatua, baizik ze, sinplizitatez, nahikoa dugú modelatzea goragoko kostu hori noiz aukeratzen-formatzen langile egokiak, halan ze enpresa instalatuak galduko dú kostu hori baldin langile-koalizio endogenoa kooperatiboki instalatzen bada an merkatua (lehiakide endogenoa sartuko balitz, ez luke ordaindu behar hautaketa/formazio-kostu hori, halan ze koalizioaren antolamendu-kostua balitz txikiago zein aurreztutako hautaketa/formazio-kostua, horrek emanen lioke abantaila erlatibo bat respektu enpresa instalatua, zein, aurrikusiz abantaila bori, ez litzaken hasieran instalatuko an merkatua, sortuz inefizientzia estrategiko bat). Horren guztiaren arabera goaz espezifikatzen gure ereduko supuestoak (ikus textu osoa an atzoko 2307):

Horrela gure realitate ekonomiko konplexua doá bihurtzen eredu matematiko askoz sinpleago bat non jasotzen goazen gure intereseko ezaugarri nagusi horiek an modu matematikoa, izan ere mundu ideal horretan dena ondo definitu behar da an terminu zehatzak, rigurosoki, halan ze konklusio logiko-deduktiboak izan daitezén berdin zehatzak, rigurosoak, ondo definituak. [2308] [>>>]

Enpresa kooperatibo baten sorrera ez-kooperatiboa, kontraintuitiboki

Jarraituz pixka batean gogoratzen lan zaharrak (ikus 2302 eta 2303), zein, bide batez, dúten laguntzen ulertzen zér diren eredu teorikoak eta zéin onura azaltzaile lortu ahal diren ti euren erabilera (ez baita obvioa), gogoratu nahi genuke orain beste aurrekari bat ti gure 1991ko tesina (ikus 2298), non planteatzen genuén joku bat, zein matematikako joku-teorian dén uztartzen an esparrua on joku ez kooperatiboak (bádira joku kooperatiboak ere), eta non modelatzen ditugún 2 jokalari (alegia, jokuko agenteak) ze-dúten aukeratzen an bi etapa (bi denbora an sekuentzia jakin bat) arten zenbait aukera zehatz zein ondo espezifikatu behar diren. 

Oraingo joku honetan adibidez, sindikatu sortu berri batek, behin bere monopolio sortzaileak eskaini dion pagamendu bat (soldata), erabaki beharko du ea merkatuan kooperatiba modura sartzen denentz:

En la segunda etapa que podemos llamar de PRODUCCION, juega el sindicato formado por los trabajadores recién contratados (entrante potencial endógeno), optando bien por la aceptación de la oferta retributiva del monopolio o bien por su constitución como cooperatlva, (entrada en el mercado), dejando en consecuencia sin trabajadores al incumbente que se vería de este modo desbancado en el mercado por la cooperativa.

Ikus egizu

• textu osoa ("jada deitzen baitzén "Entrante potencial endógeno", 1991)

zeinen hasiera dén hau:

Eredu teorikoak dirá representazio sinplifikatuak ti realitatea (ikus ere 2301), zein, ondo bidean, dúten islatuko realitate horren aspektu esanguratsuren bat, akaso hain ondo islatu ere, non eredu horrek lagunduko digú ulertzen eta interpretatzen zér gertatzen ari den an realitate hori.

Gure kasu honetan, enpresa kooperatiboa ez da finean sartzen an merkatua, baina beste baldintza batzuetan sindikatuak erabaki leiké bere sarrera nola enpresa kooperatiboa (ikus 2298), eta kasu horretan izanen genuké enpresa kooperatibo baten sorrera ez-kooperatibo bat, kontraintuitiboki. [2307] [>>>]

Bide batez esán ze atzoko artikulu hori ez zegoen eskura, halan ze, behin eskatuta, helduko zitzaidan ti Universidad Autonoma de Madrid, seguruena eskatu ta gutxienez hilabete batera

Genioén lehengo batean:

Garai hartan (1991 edo akaso 1990) oraindik ez zegoen Internet (sare fantastiko hori lehenengo aldiz erabili ahal izango nuen an 1993), ez zegoen Google, eta artikuluak bilatu behar zirén an bibliotekak (Sarrikokoa, Leioakoa,...). Gainera, idazkiak ez gutxitan eskuz egiten ziren.

Bai, herenegungoa da adibide bat ti artikulu bat zein eskatu behar izan nuén an Sarrikoko biblioteka eta zein, zigiluak dioenez, helduko zitzaidan ti Universidad Autonoma de Madrid, seguruena eskatu ta gutxienez hilabete batera:

Batzuetan artikulua heltzen zenerako, jada erdi ahaztuta zeunden zéin ote zen arrazoi zehatza zergatik eskatu zenuen. Ez da diferentzia txikia noiz konparatua kin egungo egoera, non instantean izan ahal duzu zure ordenagailuan praktikoki edozein paper. Da sinpleki detaile tekniko bat zeinekin gogoratu naizen ikúsiz zigilu hori. [2306] [>>>]

Pakes-Nitzan (1983): "The purpose of this paper is to investigate the effects of the mobility of scientific personnel on project profitability, research employment, and the structure of science-based industry."

Genioén atzo ze Pakes eta Nitzan-ek (1983) ez dute lantzen kontzeptu orokorra on lehiakidetza endogenoa ("endogenous entrant"), baizik kasu partikular bat: zientzilarien kontratazioa an kontextua on lan-ekonomia (lana publikatua dago an "Labor economics"). Horrá gehiago buruz helburua on Pakes eta Nitzan (1983) noiz egin euren papera ti 1983:

The purpose of this paper is to investigate the effects of the mobility of scientific personnel on project profitability, research employment, and the structure of science-based industry. [Pakes eta Nitzan, 1983:347]

Bai, zientifikoak alde egin daike, baina, atzokoan genioenez, ...

... Pakes eta Nitzan-ek ez dute hor definitzen lehiakide-klase orokor bat zein printzipioz existituko litzaken an edozein enpresa instalatu eta zeinen sarrera beti konsideratu beharko litzaken nahiz izan an maila teorikoa, ez dute lantzen kontzeptualizazio berri bat zein izan ahal den oso lagungarria noiz aztertzen edozein merkaturen estruktura, baizik ze aztertzen duté oso kasu partikular bat on ikerlari bat eze eraman leiké informazio sensiblea ki beste enpresa lehiakide bat edo sortu berea, eta dena ere an markoa on lan-ekonomia.

Laburbilduz, Pakes eta Nitzan-ek (1982,1983) ez dute definitzen lehiakide-klase berri orokor bat, zein den tresna teoriko-analitiko orokor ondo baliagarria noiz aztertzen edozein merkatu-estruktura, baizik ze gelditzen dira aztertzen oso kasu partikular bat an esparrua on lan-ekonomia, gabé orokortu kontzeptua. Ez da definitzen lehiakidetza endogenoa an modu orokorra, zein bere kasurik kanonikoenean (noiz langile guztiak diren guztiz identikoak eta aukeratuak eta trebatuak barné enpresa instalatu bat) dén gauzatzen an lehiakide potentzial kooperatibo bat.

Horixe. [2305] [>>>]

Pakes-Nitzan (1983): "This paper considers the problem of hiring scientists for research and development projects ..."

An artikulua titulatzén (ikus hemen):

•  Entrada endógena ineficiente

apárte aipatu Stewart (1994), zeintaz jada mintzatu garen (hemen edo hemen), genún aipatzen beste artikulu bat, Pakes eta Nitzan (1983), non, gure ikuspegitik, konsideratzen zén kasu partikular bat (buruz zientzilari kontratatu bat zein zún behar garatu ikerketa-proiektu bat), zein, gure ikuspegitik, ondo sartu liteké azpi etiketa on "lehiakidetza endogenoa":

Baina irakur daigun Pakes eta Nitzan-en artikulu horren helburu originala (an "Optimum Contracts for Research Personnel, Research Employment, and the Establishment of "Rival" ganik Ariel Pakes Shmuel Nitzan): 

This paper considers the problem of hiring scientists for research and development projects when one takes explicit account of the fact that the scientist may be able to use the information acquired during the project in a rival enterprise. Management's problem is to determine an optimum labor policy for i ts project. The policy consists of an employment decision and a labor contract. Given optimum behavior, it is straightforward to analyse the effect of the potential for mobility of scientific personnel on project profitability and on research employment . We also formalize conditions under which one would expect to observe a scientist leaving hls employer to set up (or join) a rival. [Pakes eta Nitzan, 1983]

Egia da ze kasu partikular hori uztartu ahal da an markoa on lehiakidetza endogenoa, baina Pakes eta Nitzan-ek ez dute hor definitzen lehiakide-klase orokor bat zein printzipioz existituko litzaken an edozein enpresa instalatu eta zeinen sarrera beti konsideratu beharko litzaken nahiz izan an maila teorikoa, ez dute lantzen kontzeptualizazio berri bat zein izan ahal den oso lagungarria noiz aztertzen edozein merkaturen estruktura, baizik ze aztertzen duté oso kasu partikular bat on ikerlari bat eze eraman leiké informazio sensiblea ki beste enpresa lehiakide bat edo sortu berea, eta dena ere an markoa on lan-ekonomia.

Laburbilduz, Pakes eta Nitzan-ek (1983) ez dute definitzen lehiakide-klase berri orokor bat, zein den tresna teoriko-analitiko orokor ondo baliagarria noiz aztertzen edozein merkatu-estruktura, baizik ze gelditzen dira aztertzen oso kasu partikular bat an esparrua on lan-ekonomia, gabé orokortu kontzeptua. Ez da definitzen lehiakidetza endogenoa an modu orokorra, zein bere kasurik kanonikoenean (noiz langile guztiak diren guztiz identikoak eta aukeratuak eta trebatuak barné enpresa instalatu bat) dén gauzatzen an lehiakide potentzial kooperatibo bat. [2304] [>>>]

Gogoratuz garai bat non ez zegoen Internet eta artikuluak bilatu behar ziren an bibliotekak

Behin jarriak gogoratzen lan zaharrak, hona ekarri nahi genuke are aurreversio zaharrago bat ti gure tesina (hasierako zirriborro bat, nola atzokoa ere), zein topatu baitugu revisatzen eta garbitzen gure bulegoko apalategiak (atzokoa ere hala topatu genuen). Zirriborro honek ez dauka titulurik ere, baina gustatu zaigu berriro irakurtzea zér idazten genuen duela hiruramar urte. Horrá lantxoa:

•  Are lehenagoko aurreversio bat ti gure tesina
  

zeinen 3. orrialdean egiten genituen kalkulu hauek, hain justu erábiliz kalkulagailu bat:

Garai hartan (1991 edo akaso 1990) oraindik ez zegoen Internet (sare fantastiko hori lehenengo aldiz erabili ahal izango nuen an 1993), ez zegoen Google, eta artikuluak bilatu behar zirén an bibliotekak (Sarrikokoa, Leioakoa,...). Gainera, idazkiak ez gutxitan eskuz egiten ziren. [2303] [>>>]

Ez da soilik barrukoa, baizik endogenoa ere

Atzokoan aipatzen genuén artikulu bat ti Stewart (1994), zein ...

... publikatu zen an 1994ko abendua, bitárten Ireland-ena zén 1994ko urtarrilekoa, non aipatzen zén gure kontzeptua ("endogenous entry"): 

Esan nahi baita ze gure kontzeptua  (berez 1991koa baita, gure tesinakoa) agertu zén an publikazio internazional ondo ezagun bat eta aipatua ganik idazle ondo ezagun bat an 1994ko urtarrila, eta hortaz lehenago zein Stewart-ena, zein, bere artikuluan, mintzo zen burúz kanpoko eta barruko lehiakideak (external/internal potential entrant)

Izendapen horretaz, alegia "external/internal potential entrant" horretaz, esan nahi genuke ze gure lanaren aurreversio batean (oraindik eskuz idatzia), hasieran (beranduenez 1991koa), guk ere deitu genion "entrante potencial interno" ki gure lehiakide-klase hori, nola ikusi ahal den an ondorengo kopia ti lan hori:

• Entrante potencial interno

eta zeinen lehenengo orrialdea dén hau:

Gero, hurrengo versioan, aldatuko nuén izendapen hori járriz "Entrante potencial endógeno" (ikus hemen), azpimarratuz ze enpresa instalatuak (zeinen barruan sortzen den lehiakide endogenoa) erabaki ahal du noláko lehiakide endogenoa generatu nahi duen, aukeratuz bere langilegoaren ezaugarri batzuk (adibide, bere tamaina). Hortaz, ez da soilik barrukoa, baizik endogenoa ere. [2302] [>>>]

Eredu teorikoek laguntzen digute ikusten erlazio konplexuak arten gure abiapuntuko hipotesiak eta euren ondorio logikoak

Eredu teorikoak dira tresna deduktiboak ze-dúten jartzen gure begi-bistan erlazio konplexuak arten gure abiapuntuko hipotesiak eta euren ondorio batzuk zein (gehienetan) ez genituzken ikusiko bestela. Hortaz, dirá tresnak eze laguntzen digute pensatzen. Hor doá beste eredu bat burúz lehiakidetza endogenoa (2002):

•  Entrada endógena ineficiente

non bide batez esan daigun ze hor aipátzen da Stewart (1994), zein izan zen artikulu bat zein publikatu zen an 1994ko abendua, bitárten Ireland-ena zén 1994ko urtarrilekoa, non aipatzen zén gure kontzeptua ("endogenous entry"): 

Esan nahi baita ze gure kontzeptua  (berez 1991koa baita, gure tesinakoa) agertu zén an publikazio internazional ondo ezagun bat eta aipatua ganik idazle ondo ezagun bat an 1994ko urtarrila, eta hortaz lehenago zein Stewart-ena, zein, bere artikuluan, mintzo zen burúz kanpoko eta barruko lehiakideak (external/internal potential entrant):

The key ingredient of the model is emergence of a product market entry threat from within the firm. This contrasts with the anonymous external potential entrant prevalent in the literature. [Stewart, 1994ko abendua]

Dei dakioke nola nahiago den baina, argi gera bedi ze gure kontzeptualizazioa on enpresa bateko langile-koalizioa nola lehiakide-klase orokor bat dá lehenagokoa zein Stewart-en artikulu hori. [2301] [>>>]

Eredu teorikoak: hala ekonomian nola liguistikan ere

Aurreko sarreretan agertzen dirá lanak non diren zehazten eredu teorikoak zein diren erabiltzen ki aztertu zéin ondorio deduzituko lirake ti oinarrizko hipotesi ondo definitu batzuk an marko teoriko sinpleak, zein, hala ere, saiatzen diren islatzen realitate baten aspektu esaguratsuak.

Aurreko sarreretan, realitatea zén ekonomikoa, baina ber bidetilk plantea daitezke ereduak modélatuz realitate linguistikoak, nola saiatu garen egiten an gure eredua zein agértu an "Euskara orain. Eraginkortasuna helburu" (2023:76), non genioen:

Hala ekonomian nola linguistikan ere. [2300] [>>>]

Rubio (1991): "El objetivo de este trabajo es introducir la cooperativa formada por la coalición de los trabajadores del incumbente como entrante potencial endógeno a éste último."

Atzokoan irakurri ahal izan genuén gure 1991ko ikerlanaren textu osoa:

• Entrante potencial endógeno

Gaurkoan azpimarratu nahi genuke lan horren helburu nagusia:

El objetivo de este trabajo es introducir la cooperativa formada por la coalición de los trabajadores del incumbente como entrante potencial endógeno a éste último. [Rubio, 1991:30]

Horixe. [2299] [>>>]

Eta horrá textu osoa on gure 1991ko tesiná titulatua "Entrante potencial endógeno"

Genioen atzo ze ...

Ondorengo estekan aurki daiteke textu osoa on gure paperá titulatua "Endogenous potential entrant", aurkeztua an Brusela an 1992, zein Ireland-ek aipatu an 1994 eta Sertel-ek publikatu an 1996:

• Endogenous potential entrant 

zein gauzatu zen an honako 2. kapitulua (ikus hemen liburuko aipamena):

Nola genioen hemen, kapitulu hori  ... 

... izan zén produktua ti nire ikerlana (tesina, 1991) an doktoradutza-programa zein ari nintzen egiten an EHUko saila on "Analisi ekonomikoa" (programa deitzen zén "Analisi ekonomikoa eta ekonomia publikoa").

Eta hortxe doa 1991ko tesinaren textu osoa:

• Entrante potencial endógeno

non gehiago komentatzen baita literaturá buruz merkatu-hesiak, zeintan uztartzen baitá gure eredu teorikoa. [2298] [>>>]

Horrá textu osoa on gure paperá titulatua "Endogenous potential entrant"

Aurreko sarrera batean Norman J. Ireland-ek bere lan batean aipatzen zuén gure paper bat, aurkeztua eta eztabaidatua an Brusela (1992), zeintan aurkezten zén edozein enpresaren langilegoa (enpresan kontratatua eta aritua eta jada soilik horregatik endogenoa) nola lehiakide potentziala zein sar liteken an bere enpresako merkatua nola enpresa kooperatiboa. Hain justu honela mintzo da Ireland (1994, "Human capital, asymmetric information and labour-management"):

... the possibility of "endogenous entry" (Rubio [1992]) where firms are to guard against trained members leaving to form their own firm. [Ireland, 1994:15]

Ondorengo estekan aurki daiteke textu osoa on gure paperá titulatua "Endogenous potential entrant", aurkeztua an Brusela an 1992, zein Ireland-ek aipatu an 1994 eta Sertel-ek publikatu an 1996:

• Endogenous potential entrant 

 Hortik gaur aterako dugú pasartetxo hau:

The entry deterrence literature regards potential entrants as threats exogenous to the established firms. [Rubio, 1992]

Lehiakide potentzial endogenoa dá lehiakide klase orokor oso ezberdin bat, zeinen erabilera teorikoak oso  lagungarria den ulertzen noláko enpresak dauzkagun an merkatu ezberdinak. [2297] [>>>]

Sertel (1996): "..., we see how the presence of the workers' coalition as an endogenous potential entrant can lead the entrepreneur in subgame perfect equilibrium to adopt a WE charter for the firm, ..."

Duela egun batzuk aipatzen genuén Murat R. Sertel-ek editaturiko liburua titulatzén "Workers enterprises. Alternative in privatization", zeinen sarreran Sertel-ek berak zioen ze eginen zuén ...

... a preview of the chapters to come. [Sertel, 1996:1]

Horrá zeina dagokion ki gure "Endogenous potential entrant":

nondik entresakatuko genuké honako pasartea:

When the game is one of perfect information, we see how the presence of the workers' coalition as an endogenous potential entrant can lead the entrepreneur in subgame perfect equilibrium to adopt a WE charter for the firm, becoming a worker-partner himself, rather than keeping it as an entrepreneurial firm (EF). [Sertel, 1996:10]

non WE laburdurak signifikatzen dú "Workers Enterprise", eta non:

A workers enterprise (WE) is a firm whose workers coincide with its partners. [Sertel, 1996:2]

Gure "sargai endogeno" prototipikoa (enpresako langile guztien koalizioa, "the workers' coalition") litzaké finean "sargai endogeno kooperatibo bat", langile-enpresa bat. [2296] [>>>]

Zergátik ez dira enpresa guztiak kooperatiboak?

Gure kontzeptua on "lehiakide endogenoa" (ikus sarrera hau), ikusia nola lehiakide-mota orokor bat zein teorian dén existitzen an edozein enpresa (alegia, ez da referitzen ki egokiera enpresarial partikular bat, nola izan ahal den kontratazioa on ikertzaile bat, baizik ze dá kategoria orokor bat, eta printzipioz kooperatiboa eta jada trebatua an enpresa instalatua hala individualki nola kolektiboki ere), dá jaiotzen ti galdetu geure buruari zergátik ez diren enpresa guztiak kooperatiboak.

Hóri zén gure jatorrizko galdera, eta hóri da jatorria on gure sargai-klase orokor hori, zein dén, gure ikuspegitik, oso tresna indartsua ki ulertu edozein merkatuko estruktura enpresariala, esan nahi baitá, besteak beste, noláko enpresak aritzen diren an merkatu hori. [2295] [>>>]

Google itzultzaileak aski ondo itzultzen ditu gure sarrerak

Gaur eginen dugú tarte txiki bat finéz komentatu nóla atzo kasualitatez itzuli genuén gure blogeko sarrera bat bidéz Google itzultzailea, hain zuzen ere honako hau, duela bi egunekoa, eta zeinen hasiera dén hau:

eta gauza da ze blogeko Google itzultzaileak itzuli zuén honela:

Kasu horretan bederen, ez dago txarto, ezta? [2294] [>>>]

Sertel (1996): "... some of the papers presented at this workshop, where each paper was discussed at length by a quorum of participants including a fair portion of the central researchers active in the area of workers' enterprises or labor-managed firms."

Atzoko sarreran Ireland-ek aipatzen zuén gure paper bat ti 1992, titulatuá "Endogenous potential entrant", zeintaz zehaztu behar dugun ze izan zén produktua ti nire ikerlana (tesina, 1991) an doktoradutza-programa zein ari nintzen egiten an EHUko saila on "Analisi ekonomikoa" (programa deitzen zén "Analisi ekonomikoa eta ekonomia publikoa"). Paper hori aurkeztu nuén an tailerra buruz "Worker's enterprises", zein ospatu zen an Brusela an 1992, nondik geroago publikatuko zén liburua titulatzén justuki "Workers' enterprises. Alternative in privatization", editatua ganik Murat R. Sertel, zein zén tailerraren gidatzailea, aparte izán autoritate bat an arlo teorikoa buruz enpresa kooperatiboak:

Hauxe da azala (1996):

Sertel-ek egin zuén liburuaren sarrera an lehenengo kapitulua, non, besteak beste, esaten zuén ze (1996:1):

The chapters to follow are revised versions of some of the papers presented at this workshop, where each paper was discussed at length by a quorum of participants including a fair portion of the central researchers active in the area of workers' enterprises or labor-managed firms.

Horrá aurkibidea (1996):

Hor agertzen zaizkigú Norman J. Ireland autorea eta Murat R Sertel editorea. Jakina niretzat ohore handia izan zen hor agertzea. [2293] [>>>]

Ireland (1994). "... the possibility of "endogenous entry" (Rubio [1992]) where firms are to guard against trained members leaving to form their own firm."

Gaurkoan gogoratu nahi genuke beste pasarte bat ti gure "Analisi ekonomikotik hurbilpena" (2005),  non agertzen dén denborazko "noiz ..." prepositibo bat, zein den hain erabilgarria orohar, edota "halako modez non ..." esapidea, zein ondo alternatu liteke kin "halan ze..." edo "halatan ze..." laburragoak, eta, esan gabe doa, denak ere euskara hutsa.

Gainera, pasarte horretan jasotzen genuén aipu bat ti Norman J. Ireland (1994), zein den autorea on hainbat artikulu burúz teoria on kooperatibak, eta baita  koautorea on liburua titulatzén "The economics of labor-managed enterprises" (1982), zeinen azala dén ondorengo hau:

Konkretuki Norman J. Ireland referitzen da ki kontzeptua on "sarrera endogenoa" ("endogenous entry") an terminu hauek:

... the possibility of "endogenous entry" (Rubio [1992]) where firms are to guard against trained members leaving to form their own firm. [Ireland, 1994:15]

Aipuko 5. oinohar hori dá ondoko hau, non zehazten den aipu horren jatorria:

Norman J. Ireland (1994), Human capital, asymmetric information and labour-management, Annales d'Economie et de Statistique, 33, 15. or.

Baldin halako langile-taldea (zein tipikoki izan dén sortua eta trebatua bai indibidulaki eta baita kolektiboki ere an enpresa kapitalista bat) homogeneoa bada, nola den an gure 1992eko eredu teorikoa (enpresako langile guztiak dirá identikoak, eta ez dago euren arteko gatazka-iturririk), langile-talde hori merkatuan sartzekotan, sartuko litzaké tipikoki nola enpresa kooperatibo bat, halan ze sarrera-mehatxu kooperatibo horrek eragin lei enpresa kapitalista bideragarria ez izatea, hala nola ere ze, hasieratik bertatik, soilik izan dadín estrategikoki bideragarria enpresa kooperatibo bat (zeren bestela, ziutzat eman daiteké geroko "sarrera endogeno kooperatiboa", zeinen ondorioz hasierako enpresa kapitalista desagertuko zen).

Horrela, estrategikoki azal daiteké enpresa kooperatiboen sorrera an kasu asko eta asko, esan nahi baitá enpresa kooperatiboen sorrera estrategikoa. [2292] [>>>]