"i" prepositiboa eta postpositiboa, eta "-(k)i" ere (gure analisian jatorri berekoa), agertzen dirá kin zentzu datiboa

Gaurkoan gogoratu nahi genuke ondoko sarrera hau (zati bat), non azpimarratzen genuén "za" partikula:

• Lakarra (2018). "..., gi-, la-, da-, za-, le-, i- / -ki, -la, -da/ -t, -z(a), -le, -i bezalako bikoteak."

Horrá, Lakarra-k (2018) emandako zerrendatxo inkonpleto bat non agertzen dén atzo aipatutako "za" partikula arten beste partikula-bikote batzuk zein baita erabili dirén prepositiboki barne preposizio hizkuntza berreraiki bat: 

..., gi-, la-, da-, za-, le-, i- / -ki, -la, -da/ -t, -z(a), -le, -i bezalako bikoteak.

Beraz, errepikatzen dugú: sinpleki arituko ginake gain partikula prepositibo zahar bat orain rekuperatua bidéz mekanismo propio bat an bere erabilera finala. Euskara hutsa, aukeran.

Eta, bide batez, azpimarratuko genuke beste partiluka-bikote prepositibo eta postpositibo horietako bat: "i- / -i" (ikus ere herenegungo sarrera):

eta baita "-(k)i" ere (gure analisian jatorri berekoa, baina kin "k" epentetikoa), zein orobat agertzen dén kin zentzu datiboa. [1963] [>>>]

Orduan, Lakarraren arabera, nóndik etorriko litzake hóri "-g-" an "-giño"?

Atzokoan, berdin nola herenegun, aipatzen genuén hori azalpena on Lakarra zeinen arabera "-raino" osatuko zén honela:

... -raino < *ra-din-no eta ez *-ra-gino, de Rijk 1992-k nahi bezala... [Lakarra, 2008:484]

Gainera, atzo aipatzen genuén honako azalpen gehigarria on Lakarra:

-ra + *din + *no < -ra + *din + *non

Hala izan balitz, galdera litzaké: nóndik atera da hori "-g-" an "-giño"? Ekaitz Santazilia-k diosku ondorengoa (an bere "Noun Morphology", 2013):

The juncture *-din-non- would create a fortis environment for the nasal which would prevent it from disappearing. If this were the case, we would be obliged to propose an antihiatic function for the velar of the variant -ragiño. [Ekaitz Santazilia, 2013:269]

non, velar hori dén gure "-g-". Lakarra-k ematen dú ondorengo azalpena (an bere "Euskararen historiaurrearen berreraiketa sakonagorako: forma kanonikoa, tipologia holistikoa, kronologia eta gramatikalizazioa" 2013:303):

Bidenabar, -raino de Rijkek (1992) -ra -giño zatitzen zuen baina, (2008b)-n esan bezala, hobe genuke -ra -(d)i -no, analizatzea, -g- hori beste askotan bezala -D- > ∅ ondoko ∅ > C hiato-hauslea dugularik. Analisi hori MA sistemara "itzuliaz", *dar + *din + *non (TO SIT + TO COME + TO GO TO) genuke "UNTIL"-ekin beste hainbat hizkuntzatan legez. [Lakarra, 2013:303]

Beraz, azalpen horretan, gure galderako "-g-" hori izanen litzaké, finean, epentetiko modukoa. [816] [>>>]

Epentesia: "librum" > "liburu", "-eta" > "-keta".

Azken sarreretan (adibidez, aurrekoan) behin baino gehiagotan erabili dugú ha adjektiboá "epentetiko", zein datorren ti izená "epentesi". Ikus dezagun zér dioskun Literatura Terminoen Hiztegia-k burúz terminu hori:

EPENTESI
(grek. epenthesis, tartekatzea)

Linguistikan, hitzaren barnean etimologiaz ez dagokion soinu bat sartzea da. Adibidez, latinezko librum ek euskaraz liburu eman du, kontsonante trabatuak (br) bereiziz, eta u bi aldiz emanez. Badira silabak jatorrizko hizkeran bi kontsonante eta bokal bat ahoskatzen direnak, baina, euskaratzerakoan, ahoskatzeko zailtasunagatik bi silaba egiten dira, kontsonanteak bereizita emanez eta bokala bi aldiz errepikatuz. Inglaterra > Ingalaterra egiten da. Latinez Cristianu(m ) > eusk. Giristino; cronica > goronika. Bokal epentetikoez gain, zenbait kontsonante ere badira, diptongo ez diren bokal elkarteen tarteetan agertzen direnak: seiak [seirak], mundua [munduba], suerte [suberte] eta idatziz ere aurki daitezke adierazirik fenomeno fonetiko horiek.

Bestalde, badira zenbait deklinabide kasu, etimologiari ez dagozkion hizkiak, leungarri-edo sartzen dituztenak. Epentesia lizentzia metriko gisa ere erabiltzen da, silaba kopurua bete ahal izateko. [LTH]

Fenomeno hori gaztelaniaz ere gertatzen da:

epéntesis
Del lat. tardío epenthĕsis, y este del gr. ἐπένθεσις epénthesis; propiamente 'intercalación'.
1. f. Fon. Adición de algún sonido en una palabra, especialmente en posición interior, como en tendré, del antiguo tenré. [RAE]

edo inglesez:

epenthesis
the insertion or development of a sound or letter in the body of a word (such as \ə\ in \ˈa-thə- lēt\ athlete) [Merriam-Webster]

Beraz, epentesian, hitzaren barnean gehitzen dá soinu bat ("-eta" > "-keta"). [777] [>>>]