"-ki", "-kiden > -kin", "-kizun" >>>> "ki...", "kin...", "kizun..."

Josu Lavinek aipatzen zuén hemen "zun" bukaera, zein den justuki a-diferentzia arten "-ki" eta "-kizun". Eta gertatzen da ze "zun" postposizioa existitzen da, signifikatuz honakoa (OEH):

zun.
(Tras tema nudo). En busca de. "Urzun ioaitea, aller quérir de l'eau" SP. "Ur-garbizun ioaitea, aller querir de l'eau nette" Ib. "Urzun joaitea, aller quérir de l'eau" Dv. "Basurde hilera zapataginak zurdazun, les cordonniers (accourent) au sanglier mort pour (lui arracher ses) soies (et ensoyer leur fil)" H s.v. zurda. v. 2 zura; cf. 2 zutik.

Samariko emakume bat urzun dator. Ol Io 4, 7 (TB urka). Ttunttuna aparitara etxez-etxe doa; / mutil-sailla dantza-zun atzetik daroa. "En busca de danza" . Or Eus 35. Aizekeria nuan maite ta gezur-zun nindabillan. Or Aitork 219. Beraz, Nerbidi [...] ez zan sari-zun ara ioan --aundiagoa baitzedukan ele-ederrean-- baizik eta onginaiez, gure eskabidea aintzat artuz. Ib. 195.

[OEH]

Esan nahi baita ze, "-(k)izun" eta "-(k)i" atzizkiak akaso konpartitzen ari dira ber "-(k)i" morfema, zein, dakigunez, erabiltzen da prepositivoki, eta zein akaso izan zén preposizio askea ere.

Eta berdin nola genioen ze:

• Akaso "ki" preposizioa sor zitekén tikan "-(k)i" sufijoa kin "-k-" epentetikoa (antzera nola "keta" ti "-(k)eta")

"kizun" preposizioa ere eratorri liteké (final-destinativoa) tikan "-(k)izun" sufijoa: "ki" preposizioa (jatorriz dativoa) nahikoa izaten da an erabilera final-destinativoa baldin ez bada anbiguetaterik; baina anbiguetaterik egonez gero, orduan "kizun" inanbiguoki-final-destinativoa egongo litzaké aukeran. [⇶]

Mitxelena (1990): "Nombres que se habían convertido en simples sufijos han vuelto a hacerse autónomos, aunque con semblante distinto."

Mintzatzen ari gará, azken sarreretan, buruz flexibilitatea zeinekin, euskaran, elementu askeak (nola izenak edo postposizioak) bihurtu ahal dirén sufijo, eta baita sufijoak elementu aske (nola izenak, adjektivoak edo postposizioak), jarraiki prozesu bat zeini Azkuek deitzen zión el curioso fenómeno de adhesión del elemento epentético. Prozesu hori ez da baizik euskararen mekanismo bat, zein askotan erabili den, eta zein, jakina, gehiagotan ere erabil liteken baldin egoki ikusiko balitz.

Mitxelenak ondorengoa zioén buruz aukera horiek an bere Fonética histórica Vasca (1990:415):

Nombres que se habían convertido en simples sufijos han vuelto a hacerse autónomos, aunque con semblante distinto. [Mitxelena, FHV, 1990:116-117]

"-(k)izun" sufijoak, kasu, eman ditú hiru aldaerok (ikus hemen, hemen eta hemen):

• "kizun" izena,
• "aizun" adjektivoa ,
• "izun" adjektivoa,

erakutsiz a-posibilitateak-ze eskaintzen ditú horrek mekanismo linguistikoak. [⇶]

Azkuek eratorri zuén 'kizun' izena "para denotar «objeto, fin»."

Aurreko sarreretan aipatua dugu a-mekanismoa hen euskara zeinengatik hainbat sufijo askatu diren afin sortu izenak, aditzak edo bestelako hitz solteak. Ikus ere:

• Azkue (1925): "ara" (izena) > "-kara" (sufijoa) > "kara" (izena)
• "...el curioso fenómeno de adhesión del elemento epentético"

Aipatua dugu halaber nóla Azkue mintzo zén buruz erabilí kontzienteki mekanismo hori, zein Azkuek berak erabiliko zuen noiz askatu zuén "-kizun" sufijoa afin sortu "kizun" izena:

El que estas líneas escribe [Azkuek berak] se ha valido alguna vez del sufijo epentetizado kizun para denotar «objeto, fin». [Azkue, Morfología Vasca, 1925:18]

Akaso "kizun" solte hori izan liteké beste aukera interesgarri bat afin aurkeztu perpaus finalak edota sintagma destinativoak (agian, batzuetan, bilatuz desanbiguazioa):

Honek valio du ki(zun) ikusi telebista.
Honek valio du ki(zun) personak nola zu.

Edonola ere hor daukagu "kizun" askea. [⇶]