Greenberg (1978): "There is evidently a cognitive principle involved in the favoring of the order larger + smaller."

Atzokoan aipatzen genuen nóla Greenberg-ek deskribatzen duén atzerakargaren ideia (gogoratuz pasarte bat tik gure artikulua titúlatzen "Buruz hizkuntzen garapen sintaktiko-diskursiboa" an "Hizkuntzen berdintasun komunikatiboa: mitoa ala errealitatea?", Mendizabal, 2014:118-119, non mintzo ginen burúz puntu hori):

There is evidently a cognitive principle involved in the favoring of the order larger + smaller. If I express a large number, say 10,253 in the order 10,000; 200; 50; 3; the very first element gives me a reasonably close approximation to the final result, and every successive item gives a further approximation. The opposite order leaves the hearer in the dark till the last item is reached. [Greenberg 1978]

Eta gaur soilki azpimarratu nahi genuké hitz bat an atzoko aipuko lehen esaldia:

There is evidently a cognitive principle involved in the favoring of the order larger + smaller. [Greenberg 1978]

Bai, Greenberg-ek dio evidently, zeren hala da: evidentea. Eta gogora daigun ze zientzian "evidente" hitza erabiltzea ez dela gutxi, nola genioén an ondoko sarrera hau:

• [2438] Moreno Cabrera-k ere "evidente" ikusten zuén azalpen funtzionalista an 1990: "... ello explica [Tomlin-en 1. printzipio funtzional thematikoak] por qué los dos órdenes más frecuentes son SOV y SVO; también explica la menor frecuencia de VSO y la rareza de VOS y OVS."

non bukatzen genuén justuki esánez:

Beraz, Moreno Cabrera-rentzat ere (1990) evidente zén Tomlin-en azalpen funtzional-komunikatiboa (1984), eta zientzian "evidente" ez da edozer.

Bai, ez da edozer. Dá zerbait evidentea. [2452] [>>>]

Baina lehio hori ez da probablea

Txopi-k galdetzen zuén atzo:

Beraz Euskarak du izan preposizioak? Ahal da hau demostratu? Ta baldin bada demostratzen, zertaz ez erabili kin naturalitate osoa? [Txopi] 

Denoi gustatuko litzaiguke izatea lehio bat nondik zuzenean ikusi nóla mintzo zirén euskararen erabiltzaile zaharrak, hala nola ere indoeuroparraren erabiltzaile zaharrak, adibidez noiz adar linguistiko horiek hasi ziren ezberdintzen ti enbor orokorragoak (ikus: "Bakker-ek buruz Blevins-en hipotesia ezen hizkuntza indoeuroparrak eta euskara izan ahal dirá ahaideak: 'The proposal has to be taken seriously, and a scholarly and open debate should take place'"), edo hurbilago, orain dela 5.000 urte, noiz, uste denez, hasi baitzén Neolitoa an Europako bazter hauek, baina, zoritxarrez, lehio hori ez da probablea. Horretaz mintzo ginen an gure ondoko sarrera, baita erántzunez ki Txopi:

• "... halan-ze material prepositiboak aurki daitezke an posizio postpositiboak eta alderantziz."
  

Seguruena, inoiz ez dugu jakinen nóla mintzo zen euskaraz orain dela 5000 edo 3000 urte, hizkuntzak ez baitu uzten arrasto zaharrik (esan nahi baita, ez-idatzia) salbu an bere morfologia, nondik hizkuntzalari diakronistak, nola den Lakarra, saiatzen dirén berreraikitzen ustezko estruktura zaharrak. Jakina, berreraiketa horiek izan ahal dirá diskutigarriak, halan-ze egon daitezke berreraiketa ezberdinak, nahiz oinarrituak an ber evidentzia morfologikoa. 

eta beherago:

Laburbilduz: gure ustez, kontu inportanteena ez da ea Lakarraren teoria guztiz zehatza den an bere detaile guztiak, baizik ideia eze sintaxiak alda daitezke aráuz baldintzak eta beharrak zeintan mugitu behar diren euren erabiltzaileak, halan-ze material prepositiboak aurki daitezke an posizio postpositiboak eta alderantziz. Eta gaur egun baldintzak dirá litezken exigenteenak, halatan-ze guztiz beharrezkoa da eskura izatea teknologia sintaktiko efizienteena eta efektiboena azpi baldintza orokorrak, zein dirén orohar baliabide prepositiboak. Bide horretan Lakarren lana iruditzen zaigu oso interesgarria, oso aportazio handia.

halaber hauxe genioen an "Hala estrukturak nola mekanismoak, euskararen ondare":

Euskaran ez daude soilik preposizio berreraikiak zein lotzen diren kin gaur egungo baliabide postpositiboak, baizik-ere preposizio historikoak (hots, preposizioak kin konstantzia idatzia) zein halaber lotzen dirén kin gaur egungo postposizioak ere, eta zeinen bilakaera gertatu dén jarrai-ki euskararen beraren mekanismoak (zein, esaten dugunez, dirén hain propialak nola universalak).

Eta gauza da ze hala baliabide guzti horiek nola euren sorrerako mekanismo sintaktikoak pertenitzen dirá ki euskararen ondarea, nondik joan beharko litzaké osatzen (bidéz erabilera) aukera prepositibo zabal eta potente bat, nola gaur egun behar den. Horrá aukera prepositibo bat, aterea ti euskararen mekanismo sortzaile bat:  

• "beldurrez(-eta) gal(du) beren dirua" = "beren dirua galdu beldurrez"

Bai, hala estrukturak nola mekanismoak, euskararen ondare, eta eskura. [1816] [>>>]

Baina, batzutan, evoluzio hori ez da batere erraza gaiti arazo intra eta extralinguistikoak ze oztopatzen dutén aldaketa guztiz natural, normal eta garatzaile hori

Atzokoan Txopi-k galdetzen zuen:

Azkeneko artikuloen arabera, hizkuntzak dira aldatzen, beti ari dira aldatzen, beraz:

- Zergatik dugu beldurra ki hizkuntz aldaketa? Zeren aldaketa hau da gauza nahiko naturala eta normala. 

...

Barkatu egiteagatik hauek galdera petral-filosofiko, baina norbaitek zuen erantzun beharko. 

[Txopi]

Eskerrik asko, Txopi gaiti zure galdera guztiz interesgarriak, zeini saiatuko garen erantzuten banan banan an ondorengo sarrerak. 

Bai, ikusten ari gara nóla euskara (antzera nola beste edozein hizkuntza) dén emaitza ti prozesu garatzaile luze eta aberats bat non orohar jarraitu diren ber pausuak zein segitu diren an munduko beste hizkuntza asko.

Adibidez morfologikoki, hasiera bateko erakusle moduko batzuk (hala nola "da", "a" edo "o") bihurtuko zirén izenorde eta baita aditz-konkordatzia, eta areago, ikusten dugu nóla partikularki sujetu-konkordantziak fosilduko zirén postverbalki, eginez oso probablea sujetuaren posizio postverbala an garai ondo zaharrak, barnén, adibidez, sintaxi ez-ergatibo bat. Horretaz mintzo ginén adibidez an sarrera hau: 

• [1055] Lakarra (2009) dú defendatzen ze protoeuskara zaharrena ez litzake ergatiboa

Aurreko sarreretan ikusi dugu nóla egun (sinkronikoki) ergatibo plurala ez den existitzen an euskal hizkera nagusiak (sartalde edo zentroan), eta nóla, adibidez ekialdean, egon ahal dirén ergatibo-erabilera partzialak, konkretuki optatiboak an egoera kontextual inanbiguoak. Hildo horretatik, atzo genioen nóla, ikuspuntu diakronikotik, ergatibitatea ez dén baizik beste funtzionalitate sintaktiko-komunikatibo bat, zein ager, desager edo moldatu ahal den an korrontea on evoluzio linguistikoa. 

Eta adibidez, gertatzen da ze hain diakronista influiente bat nola Joseba Lakarra ari da postulatzen ze protoeuskara zaharrena (el PV más antiguo)... ez litzake ergatiboa ("Forma canónica y cambios en la forma canónica de la lengua vasca: hacia los orígines del bisilabismo", Lakarra, 2009:565):

Ez litzake ergatibo, ez SOV, ez aglutinatzaile, ez luke izanen flexio verbal konplexurik...

Edonola den ere (hemen adibidez, mintzatuz burúz ergatiboa, defendatu dugú OVIS ordena zaharra, nondik derivatuko zén SOV gutxio zaharra), ezaugarri horiek guztiak izan dirá, noizbait, erantzun konkretuak ki arazo konkretuak zein joan diren sortzen barrén aro konkretuak on hizkuntzaren bizitza, eta akaso izan dirá, garai batean, erantzun funtzionalenak respektu garai horretako zirkunstantziak.

Baina, zirkunstantziak aldatzean, beharrak aldatzean, erantzun egoki horiek beroriek bihurtu ahal dira arazotsu baldin sintaxiak (hizkuntzak) ez badaki evoluzionatzen nola egin ohi zuen: OVS edo SOV postpositiboak dirá adibide paradigmatikoak respektu beharra on evoluzioa azpi baldintza exigenteak. Eta, jakina, ergatibitatea ere evoluzionatu ahal da.

Bai, sintaxiak, ahal badute, evoluzionatuko dirá naturalki bilátuz komunikazio potenteagoa noiz jóan aurkitzen baldintza eta behar komunikatibo exigenteagoak. Baina, batzutan, evoluzio hori ez da batere erraza zatio arazo intra eta extralinguistikoak zein dúten oztopatzen aldaketa guztiz natural, normal eta garatzaile hori. Hizkuntzalarien zeregina dá evoluzio guztiz aberasgarri horri alfonbra gorria jartzea. [1760] [>>>]

Zér egiten duté hizkuntzalari funtzionalistek noiz ikusten duten ze munduko sintaxi gehienek kokatzen duté sujetua (S) lehenago ze aditza (V) eta objetua (O)?

Genioén atzo:

... , gogora daigun zér egiten duten batzuk [chomskyarrek] eta besteek [funtzionalistek] noiz ikusten dutén datu bat nola-ze munduko sintaxi gehien-gehienetan sujetua kokatu ohi da kanonikoki an hasiera te esaldia. Gaur komentatu behar dugu zér egiten duten chomskyarrek:

Chomskyarrek sinpleki esanen duté: sujetuaren (hasierako) posizioa ez da aukera parametriko horietakoa (ez dago aukeran), baizik-ze posizio hori biologikoki datorkigu grabatua an gure burmuina. Bestelako ordenak (non sujetua ez den an hasiera, nola adibidez OSV) soilik agertu ahalko dirá nola derivazioak ti oinarrizko ordenak non (errepikatzen dugú: biologikoki) sujetua agertzen den an hasiera (hots SOV edo SVO).

Orain, aldiz, ikus daigun zér egiten dutén hizkuntzalari funtzionalistek noiz ikusten duten ze munduko sintaxi gehienek kokatzen duté sujetua (S) lehenago ze aditza (V) eta objetua (O): saiatzen dirá realitate hori azaltzen (an bere zentzu genuinoa) kin arrazoi komunikatiboak, funtzionalak.

Kasu honetan, gauza da ze sujetuak gehien-gehienetan izaten dirá thematikoak (esaldia zértaz mintzo den), eta justuki horrek bultzatzen ditu sujetu horiek ki hasiera te esaldia, non betetzen dutén euren funtzio thematikoa an modurik efektiboena azpi baldintza eta behar komunikatibo orokorrak. Hori saiatzen ginen esaten adibidez an ondorengo sarrera:

• [#2] Eta azalpen sendoa: sujetua dá izaten 'thema' diskursiboa (markoa, informazio referentziala, zeri buruz), bitarten predikatua dá izaten 'rhema' (mezuaren muina, zér esaten den buruz tema)

 Herenegun ikusten genuen nóla Lakak zioskun ze : 

...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan. [Laka]

Baina, bá al da azalpenik horretarako? Ikuspuntu komunikatibo-funtzionaletik bai, oso azalpen sendoa: izan ere, sujetua, baldintza orokorretan, gehientsuenetan izaten dá thematikoa (zehaztuz zértaz mintzo den), eta halako referentzia informatiboa, noiz behar den, komunikatiboki hobeki joango da hasieran zeinda ez beste edonon, nola an OSV. Honela genioen an "Buruz hizkuntzen garapen sintaktikoa" (2014:135):

Ikuspuntu biologiko-formaletik (adididez, Laka) ez dira saiatu ere egiten bilatzén azalpenik. Ikus honetaz zér genioen an sarrera titulatzén "XK2: Irresponsabilitate handia" (Balbula, 2007):

Sintaxiari buruz, existitzen dira bi hurbilketa linguistiko nagusi: bata dá hurbilketa formala (zeinen referentzia nagusia dén Chomsky), eta bestea hurbilketa funtzionala (non akaso Givón aipatu beharko genuken).

Hurbilketa formalak konsideratzen ditú hatsarren batzuk zein ez dituen azaltzen logikoki (ikus adibidez [61]): euren esanetan, printzipio horiek biologikoak dira (ikus [62]), eta horien gaineko parametroak (aukera linguistiko partikularrak) funtsean arbitrarioki banatuta egonen lirake:

Another issue involves explanation: there has been little interest in even asking the "why" question in formal grammar and principles of ordering have been stipulated in an explanatory vacuum . [John A. Hawkins (funtzionalista)]

Korronte funtzionalistak, berriz, jartzen du bere analisiaren zentroan honako galdera hau:

fundamental question: Why is language structure the way it is? [Martin Haspelmath (funtzionalista)]

Ez dugu egin behar oso buruketa sakona xedé konturatu ze hurbilketa funtzionala da zientifikoki osoagoa ezi hurbilketa formal hutsa (gauza da ze hurbilketa funtzionalak sistematikoki galdetzen dú: "Zergatik?"). Haspelmath doa haruntzago noiz dioén:

Are functional explanations compatible with generative analyses?

In principle, yes, but often generative analyses are made redundant by functional explanations, so ignoring functional explanations is irresponsible. [Martin Haspelmath (funtzionalista)]

Guztiz ados: da irresponsabilitate handia. Datuak ari dira exigitzen azalpen (serio) bat.

Orain eta hemen, irresponsabilitate bikoitza: zientifikoa eta soziala.

Bai, hóri bai dela azalpen bat, komunikatiboa, funtzionala. [1746] [>>>]

Azken adibide bat, non Itziar Laka katedratiko chomskyarrak erakusten dizkigún bere abilidade desitxuratzaileak an euren potentzia guztia

Atzo eta herenegun konprobatu ahal izan genituén bi kasu non Erdozia-k (Laka-ren supervisiopean) egiten zituén praktika estatistiko guztiz partzialak, hola erráztuz interpretazio are partzialagoak, eta nabarmenki antizientifikoak. Gaur, hirugarrenez, gogoratuko dugú beste praktika horietako bat, zein autore horientzat bihurtu dén arau, non Itziar Laka katedratiko chomskyarrak erakusten dizkigún bere abilidade desitxuratzaileak an euren potentzia guztia. Hortako, gogora daigun ondoko sarrera, osoki: 

• [226] Prozesamendu-kostua ez da soilik neurtzen an irakurketa-denborak

Ezin deskribatu nire harridura noiz irákurtzen Laka-ren azalpen guztiz desitxuratuak (ikus Laka-ren "SVO eta OVS hurrenkerak" an Sareko Euskal Gramatika) non, besteak beste, diosku ze “Gizonak ikusi du emakumea” (SVO) eta “Emakumea ikusi du gizonak” (OVS) esaldiek "prozesamendu-kostu berdinak" dituztela:

...goiko adibideetan bigarrena den perpausari begiratzen badiogu, berehala ohartzen gara hasieran datorren sintagma emakumea perpaus iragangaitz baten subjektua izan litekeela.... Beraz, hasierako hitza subjektua zela pentsatu badu, orduan hasierako postura hori berregin behar du perpausa osatzen doalarik, eta horrek prozesamendu-kostu bat dauka. Baina hasierako hitza objektua zela pentsatu izan badu hasieratik [an “Emakumea ikusi du gizonak"], orduan deigarria da horrek dakarren prozesamendu-kostua eta SVO hurrenkera duen lehenengo adibidearen [hots: “Gizonak ikusi du emakumea” adibidearen] prozesamendu-kostua berdinak izatea, euskarak “hasierako subjektua” deritzon prozesamendu-estrategiaren zantzurik erakusten ez duela iradokitzen digulako. (Laka, SVO eta OVS hurrenkerak, 3. paragrafoa)

[OHARRA: Laka-k aipatzen dú a anbiguitate gramatikala on "Emakumea..." an "Emakumea ikusi du gizonak" (non "Emakumea..." izan bailiteké sujetu intransitiboa edo objetua) baina ez du aipatzen a anbiguitate gramatikala on "Gizonak..." an "Gizonak ikusi du emakumea" (non "Gizonak..." izan litekén objetua edo sujetu transitiboa).]

Baina gauza da ze aipatutako bi prozesamendu-kostu horiek ez dira inondik inora berdinak. Izan ere, prozesamendu-kostua ez da soilik neurtu behar an irakurketa-denborak (ikus sarrera hau), zein kasu honetan ez diren esanguratsuki ezberdinak, baizik ere an reakzio-denborak (erantzuteko denborak) eta, aurren-aurrena, an erantzun-erroreak.

Horrela, noiz konpáratu "Gizonak ikusi du emakumea" (SVO singularra) eta "Emakumea ikusi du gizonak" (OVS singularra), nabari dugu ze:

1. hain argiki gehiago kostatu da prozesatzea OVS ("Emakumea ikusi du gizonak") respektu SVO ("Gizonak ikusi du emakumea"), non, ulermen-ariketan, OVS-n egin baitira esanguratsuki errore gehiago zein an SVO (kontuan hártu ze prozesamendu-kostu maximoa gertatzen da noiz komunikazioak huts egiten duen).
2. hain argiki gehiago kostatu da prozesatzea OVS ("Emakumea ikusi du gizonak") respektu SVO ("Gizonak ikusi du emakumea"), non, berriro ere ulermen-ariketan, errore-portzentaje handiagoa egiteaz gain, OVS-n behar izan baitá esanguratsuki reakzio-denbora handiagoa zein an SVO (errore gehiago eginda ere, behar izan duté denbora gehiago noiz prozésatzen informazioa afinda erántzun ki kontrol-galdera) [ikus beste sarrera hauek ere: Laka: norbaitek explikatuko al dit? eta  Erdozia (2006) edo zelan desitxuratu ondorio enpiriko batzuk, bai eta post horietan dauden referentziak].

Beraz, SVOk prozesatu dú informazioa efektiboago (esanguratsuki errore gutxiago) eta arinago (esanguratsuki reakzio-denbora gutxiago), bitárten Laka-k esaten digun ez dela egon diferentziarik an “prozesamendu-kostua” artén “Gizonak ikusi du emakumea” (SVO) eta “Emakumea ikusi du gizonak” (OVS).

Ez da sinestekoa.

Zinez. [1742] [>>>]

Beste adibide bat: kontrastatu dirá reakzio-denborak artén SOV+SVO eta OSV+OVS, eta artén SOV+OSV eta SVO+OVS, baina ez dira agertzen kontraste horiek an errore-portzentajeak, zein dirén erabakiorragoak

Amaitzen genuén atzo esánez: 

Bai, kuriosoa da erábilera hori à la carte. Oso kuriosoa. Eta oso antizientifikoa.

Eta sakonduz an praktika antizientifiko hori à la carte (an analisiak, valorazioak eta konklusioak), gogora daigun orain ondorengo sarrera osoa, non berriro agerian gelditzen dén lehengo jarrera partziala, arbitrarioa, neurri bikoitzekoa,...  

• [231] Soilik horrela

Gogora dezagun orain hurrengo grafikoa aterea ti "Euskarazko hitz hurrenkera desberdinak prozesatzen" (2006), zein Erdozia-k eta Laka-k oso ondo ezagutzen duten (bertan, Erdozia-k Laka-ri eskertzen dio harek eskainitako laguntza noiz ateratzen bere emaitzak):

Ezkerreko partean, ulermen-ariketaren reakzio-denboretan, Erdozia-k planteatzen du kontraste bat artén SOV+SVO eta OSV+OVS (ordena sujetu-lehenak vs. ordena objetu-lehenak), eta beste bat artén SOV+OSV eta SVO+OVS (ordena aditz-azkenak vs. ordena aditz-erdikoak). Ikus Erdozia-ren emaitzak eta valorazioak:

Esperimentuko partaideek, ulermen ariketa gauzatzeko denbora gehien, objektuaz hasten diren hurrenkerekin behar izan dute. Subjektuaz hasten diren bi baldintzen ulermen ariketa gauzatzeko denborak batu, eta objektuaz hasten diren baldintzen ulermen ariketarekin alderatuz gero emaitza esanguratsua da (SOV+SVO vs. OSV+OVS; p<.02). Aldiz, aditzaren kokaguneak ez dirudi eraginik duenik ulermen ariketa gauzatzeko garaian, ez baita emaitza esanguratsurik lortu aditza amaieran duten baldintzen eta aditza tartean duten baldintzen artean; segur aski, OSV baldintzei buruzko ulermen ariketa gauzatzeko denborak eraginda. (Erdozia, 2006)

Beraz, reakzio-denboretan (ezkerreko grafikoan), alde batetik ordena sujetu-lehenak (SOV+SVO) ateratzen dirá hobeki zein ordena objetu-lehenak (OSV+OVS), bitartean-ze ordena aditz-erdikoak (SVO+OVS) ez diren ateratzen ez hobeto ez txartoago zein ordena aditz-azkenak (SOV+OSV).

Aurreko kontraste horiek interesgarriak dira, baina halako kontrasteekin hasiz gero, antzeko kontrasteak egin beharko lituzkete gain errore-portzentajeak (zein diren are interesgarriagoak) hala nola an irakurketa-denborak ere. Koherentzia hutsez.

Sorpresa da ze Erdozia-k ez du esaten ezer ere burúz nola geldituko liraken halako kontrasteak an errore-portzentajeak, nahizta, noiz fijatzen garen an grafikoa non agértu ordena ezberdinen errore-portzentajeak (goiko eskuinekoa), ikúsi ze, binakako kontrasteen emaitzak ikusita, ez litzake batere zaila SVO+OVS ordenek erakustea euren aldeko diferentzia esanguratsua respektu SOV+OSV (ez digute ematen datua, baina grafikoak hori sugeritu ahal du). Edozein kasutan ere, binakako kontrasteetan SVOk bádu abantaila esanguratsua respektu SOV, eta OVSk respektu OSV (gainera, SOV eta OSV dira errore gehien dituztenak). Beraz, hor, ordena aditz-erdikoak ateratzen dira hobeki, eta bereziki SVO . 

Areago, perpausen irakurketa-denboran ere, SOV eta OSV ordena aditzazkenak dirá denbora gehien behar izan dutenak, nahiz kasu honetan grafikoak ez duen argiki sugeritzen ordena aditzerdikoen abantaila esanguratsua (kasu honetan, SOV, SVO eta OVS ez dira elkarren artean esanguratsuki desberdinak, soilik OSV da esanguratsuki ezberdina respektu beste hirurak). Ikus:

Laburbilduz, erroreetan ordena aditzerdikoak dira abantailatsuenak (eta bereziki SVO, bigarren OVS, eta soilik hirugarren SOV), reakzio-denboran ordena sujetu-lehenak, eta irakurketa-denboran, ez dago abantaila argirik. Hortaz, zéin da ordena bakarra zein den aditz-erdikoa eta sujetu-lehena?

• Erantzuna: SVO

Gainera, emaitza horiek, oro har, bat-datoz kin antzeko experimentuak ganik Laka eta Erdozia, halan ze evidentzia enpiriko guztiek apuntatzen dute an norabide berbera: ordena bat hobeki ateratzen bada an experimentu horiek, hori litzaké, argiki, SVO.

Eta evidentzia horietatik abiatuta, nóla sostenga liteke euskal hizkuntzalaritzaren aldarrikapen nagusia? (ikus aldarrikapen hori an "SVO eta OVS hurrenkerak"); alegia, nóla ailegatu liteke ki konklusioa ezen SOV ordenak eskatzen dú prozesatze-lan txikiagoa ezi beste ordena guztiek? Nóla lortu liteke estaltzea ze, experimentu horietan SVO ordena ateratzen dá abantailatsuena?

Ba, hori soilik lortu liteke praktikátuz etengabeko partzialitatea, etengabeko arbitrarietatea, etengabeko neurri bikoitza an analisiak, valorazioak eta konklusioak, soilik lortu liteke desitxurátuz emaitzak, soilik horrela.

Esan nahi baita ze kontrastatu dirá reakzio-denborak artén SOV+SVO eta OSV+OVS (ordena subjektu-lehenak vs. ordena objektu-lehenak), eta artén SOV+OSV eta SVO+OVS (ordena aditz-azkenak vs. ordena aditz-erdikoak), baina ez dira agertzen kontraste horiek an errore-portzentajeak, zein dirén erabakiorragoak.

Bai, soilik horrela. [1741] [>>>]

Erdozia (2006): "4. irudia. OSV baldintza prozesatzeko kostutsuena da."

Atzokoan genioén ze:

... , Erdoziaren experimentuan (Laka-ren supervisiopean) ateratzen dá argiki nóla OSV dén ordena kostutsuena respektu SOV ...

Hori, ez dugu soilik guk esaten baizik-ere Erdoziak berak, nola konprobatzen dugun an bere 2006ko artikulua ("Euskarazko hitz hurrenkera desberdinak prozesatzen" an liburuá "Andolin gogoan", 2006:291-306): 

4. irudia. OSV baldintza prozesatzeko kostutsuena da. [Erdozia, 2006]

Eta gogora daigun ze Erdozia-k erabili dú bere azterbidea ("Norberak Gidatutako Irakurketa") nahizik konparatu zéin ordena den "konputazionalki errazagoa" (edo zailagoa) respektu besteak; esan nahi baita ze Laka-ren ustez aipatutako teknika horrek ordenatuko ditú hurrenkera horiek aráuz euren erraztasun (zailtasun) konputazional chomskyarra. Hala zioén Laka-k an bere "SVO eta OSV hurrenkerak" (publikatua an EHUko Sareko Euskal Gramatika):

Helburuen arteko bat subjektua hasieran duen hurrenkerak (SVO) objektua hasieran duen hurrenkera (OVS) baino konputazionalki errazagoa ote den jakitea da. [Laka, datarik gabekoa, gutxienez 2015ekoa]

non Laka justuki referitzen ari da ki kostu konputazional chomskyarrak.

Beraz, Erdozia heltzen da ki konklusioa (bide batez gaizki zeren soilik oinarritzen da an irakurketa-denborak) ezen euskaran (ustez SOV oinarrikoa) OSV dá ordena konputazionalki kostutsuena (gain SOV, SVO eta OVS), nahiz SVO eta OVS ordenek behar dituztén ustezko desplazamendu chomskyar gehiago.

Esan nahi baita ze teoria horrek nabarmenki huts egiten du noiz explikatzen datuak, zein dén gauzarik txarrena zein esan ahal den gain teoria bat. [1738] [>>>]

Ez dago hitzik

Herenengungo sarreraren harira, honela genioén an 2015eko komentario bat (an Sustatu): 

Lakak du mantentzen:

“Hainbat esaldi, ordena desberdineko elementuekin eman zitzaizkien zenbait euskaldun elebiduni, eta SOV ordenakoak azkarrago eta zalantza gutixagorekin detektatzen zituzten hiztunek. Beste ordena posibleek (OSV, SVO, OVS) antzekoak ziren hiztunentzat, ez dago bereizketarik ordena bat bestearen aurretik.” (Luistxo Fernandezek ekartzen dizkigu Lakaren esanak)

Hori da tesi berbera zein Lakak dun mantentzen (oraindik ere) an bere artikulua titulatzen “SVO eta OSV hurrenkerak”, edo berbera zein Erdoziak nahi duen defenditu (nahiz ez dun lortzen) an bere artikulua titulatzen “Euskarazko hitz hurrenkera ezberdinak prozesatzen”. Baina, euren experimentuak eta euren emaitzak erabilita ere, konklusio horiek ez dira egiazkoak. Eta edozeinek konproba dezake ez direla egiazkoak (ikus adibidez nire bloga: "balbula").

Euren experimentu eta emaitzetan ikusten da nola SVO ordenakoak diren hain justu "azkarrago [irakurtze eta errakzio-denborak kontuan hartuta] eta zalantza gutixagorekin [errore-tasak kontuan hartuta] detektatzen" dituztenak. SVO da nagusitzen gain SOV, OVS eta OSV.

Hau guztia da eskandalu zientifiko bat, errepikatzen dut: eskandalu zientifiko bat. [Rubio, 2015 an Sustatu]

Ez dago hitzik. [1733] [>>>]

... nola zientziak exigitzen duen.

Atzokoan mintzo ginen gain Itziar Lakaren jarrera prepotentea eta guztiz kontrarioa ki eztabaida zientifiko irekia eta zintzoa, nola zientziak exigitzen duen (jarrera antizientifikoa). Ez da zinez nire gustukoa, baina gaur behartua sentitzen naiz ki gogoratu nire kondizioa te:

• Doktorea an "Analisi Ekonomikoa eta Ekonomia Publikoa", gogoratuz ze analisi ekonomikoa guztiz lotua dago kin edozein aukera arten baliabide linguistiko ezberdinak, eta ondorioz, orobat lotua kin evoluzio linguistikoa (adibidez).

• Masterra an "Euskal Hizkuntzalaritza eta Filologia".
  

• Irakaslea on Estatistika an UPV/EHUko departamentua on Metodo Kuantitatiboak.

• Gainera, izan nuén ohorea on deféndatu lehen euskal tesia an Sarrikoko Fakultatea (nik dakidala, bederen).

Uste dut ze, puntu honetara ailegatuta, guztiz beharrezko dela gogoratzea nire kondizioa on ikertzailea an ber instituzio publikoa non Itziar Laka ari den, hala nola ere Itziar Laka-ren erantzukizun handia (nahiz ez duen erantzuten). Esan nahi baita ze Laka-k pilatzen ditú erantzukizunezko postuak barné euskararen instituzioak. Horretaz mintzo ginen an ondorengo sarrera, zein gogoratu nahi dugún jarraian:

• Laka: ez al da erantzukizun gehiegi isilik jarraitzeko?
  

Beherago duzu, irakurle, aurreko sarreran aipatutako artikuluá ti Laka ("SVO eta OVS hurrenkerak", publikatua an EHUko "Sareko Euskal Gramatika"), zein lasai pasa liteke ki annalak on antizientzia eta antidivulgazioa.

Artikulu hori, Borja izeneko batek aipatu zuen an "31 eskutik" (ikus artikuluá ti Gorka Lekaroz titulatzen "Uste dugunetik dakigunera, bitxikeriatik normaltasunera" an "31 eskutik" [2015-6-2]), eta Borjaren aipamen horren harian, aukera izan genuen egitekó zenbait kritika eta zenbait galderá ze behar duten explikazio bat. "31 eskutik" blogean bertan (gorago aipatutako artikuluan, gure azken komentarioan), hauxe galdetzen genuen, eta jarraitzen dugu galdetzen:

Bide batez, gogorarazi nahi dut ze Laka da hizkuntzalari ikertzailea an universitate publiko bat (bai-eta ikertzaile-burua an taldea non ari da Erdozia, zeini zuzendu baitzion tesia non agertzen gure hizpideko experimentuak) eta gainera euskaltzain osoa [[eta EHUko Euskara-Institutuko kontseilukoa]]:

Ez al da erantzukizun gehiegi isilik gelditzeko? [2015-6-22]

Ez da azalpenik heldu (deskalifikazio gratuitorik bai, ordea: ikus "Eztabaida zientifikotik at? Hori da bide antizientifikoa"), eta (urte eta erdi geroago) artikuluak hortxe dirau, eskegita an EHUko orri bat, agerian utziz jarrera bát aurre zientzia, jarrera bát aurre kritika fundamentatua, jarrera bát aurre komunitate zientifikoa. Artikulu hori antizientzia da, antidivulgazioa, eta erakusle ezin hobea on prepotentzia antizientifikoá zeinekin jokatzen ahal duten gure guru sintaxilari ortodoxoek.

Bai, erantzukizun gehiegi isilik jarraitzeko, eta gaia oso serioa da. [1730] [>>>]

Euskal Herrian behintzat soilik mintzo daiteke gain jarrera antizientifiko guztiz prepotentea on hizkuntzalari chomskyarrak nola Itziar Laka: antizientzia hutsa

Erramun Gerrikagoitia-k ondorengoa galdetzen zuén an atzoko sarrera, non aipatzen genituén zenbait kritika zein Givón-ek egiten zituén ki gramatika transformazional-generatiboa on Chomsky:

¿Hori othe da corapilo gordianoa edo socatira gordianoa? [Erramun Gerrikagoitia]

Eta gauza da ze, Euskal Herrian behintzat, ez dago sokatirarik ere, ez dago debate zientifiko zintzorik, ez dago ezer ere ezbada jarrera antizientifiko guztiz prepotentea on hizkuntzalari chomskyarrak nola Itziar Laka, nortzuk, Givón-ek dioenez, perversoki erabili dituzté zenbait hitz nola adibidez "azalpena":

In the course of this sorry history, the foundations of linguistics as an aspiring empirical science have been undermined. An increasingly perverse use of key terminology such as "data," "empirical proof," "theory," and "explanation" has deprived these fundamental concepts of science of both meaning and utility in linguistics. [Givón, 1979:1]

Antizientzia hutsa. [1729] [>>>]

..., hola saihestuz edozein eztabaida artén bere "ustezko superteoria" eta "sasiteoria bat"

Herenegungo sarreran, Givón (1979:1) mintzo zén gain the rhythmic rise an fall of pseudotheories an referentzia ki gramatika transformazional generatiboa on Chomsky. Horrek gogoratu digu ze EHUko akaso hizkuntzalari chomskyar nabariena, Itziar Laka, justuki mintzo zén gain sasiteoria noiz referitzen zen ki gure lana, hola saihestuz edozein eztabaida zientifiko. Horretaz, gogora daigun ondorengo sarrera: 

• [1117] ..., nola eginen litzakén an ereduzko republika bananero bat

Oso argigarria da konprobatzea nóla hizkuntzalari hori bera zein ari den sistematikoki erabiltzén argumentazio ustelak, sasiargumentazioak gabén ibilbiderik, eginak soilik gana konsumo propioa, justuki hizkuntzalari horrexek berak eztú izanen arazo minimoena ere saiátzeko botatzen ti eszenario zientifikoa edozein planteamendu zein dún dudatan jartzen bere teoria, eta berarekin, bere posizio zientifiko eta soziala an esparru linguistikoa, zein den ia maximoa eskér teoria galgarri hori. 

Eta hala eginen du gabén batere debaterik, gratuitoki, soilik erábiliz bere posizio prepotentea an establishment zientifiko eta soziala, nola eginen litzakén an ereduzko republika bananero bat (eta oztopatuz garapena). Ikus an "Eztabaida zientifikotik at? Hori da bide antizientifikoa":

Luistxo Fernandez-ek aipatzen du hurrengo esaldia ganik Itziar Laka (ikus: "Burmuina aztertuz ikasi ditugun euskararen 4 sekretu", publikatua an "Sustatu", 2015-07-20):

"Eztabaida zientifikotik at utzi behar ditugu sasi-teoria horiek", esan zuen Lakak. Jomugan, Jesus Rubiok sutsuki defenditu du euskararen erreforma dago, dudarik gabe; ez dakit horrenbeste Joxe Aranzabalek eta beste batzuek defenditu duten euskara ez-esklerotikoa egiteko bideak (Irakur Sustatuko hau). (Itziar Laka)

Baina, gauza (arazoa) da ze Laka-k dioen sasiteoria hori fundamentatua da an logika komunikatibo garden eta potentea, eta sostengatua da kin evidentziak ti esparru, esango genuké, guztiak (zein dirén bereziki argiak an literatura buruz euskara). Justuki alderantziz-ze bere teoria ahula, zein ezkutatzen da atzén kortinak on autoritatea. Bai, oso argigarria da.

Bai, hola saihestuz edozein eztabaida artén bere "ustezko superteoria" eta "sasiteoria bat". [1727] [>>>]

... halan-ze material prepositiboak aurki daitezke an posizio postpositiboak eta alderantziz.

Zioén Txopi-k herenegun:

Lakarrak esaten duena egia bada, aukera euki behar genuke preposizioak erabiltzeko, ...

Seguruena, inoiz ez dugu jakinen nóla mintzo zen euskaraz orain dela 5000 edo 3000 urte, hizkuntzak ez baitu uzten arrasto zaharrik (esan nahi baita, ez-idatzia) salbu an bere morfologia, nondik hizkuntzalari diakronistak, nola den Lakarra, saiatzen dirén berreraikitzen ustezko estruktura zaharrak. Jakina, berreraiketa horiek izan ahal dirá diskutigarriak, halan-ze egon daitezke berreraiketa ezberdinak, nahiz oinarrituak an ber evidentzia morfologikoa. 

Guk, adibidez, askoz probableagoa ikusten dugú OVS zahar bat (zentratua an objetu oso kontextualak) nondik, gero, aisa derivatuko litzaké egungo SOV/SVO, ordezta ikúsi SVO zahar bat, edo are VSO zahar bat, nola proposatzen dutén Lakarra-k edo Gómez-Sainzek (1995). Zeren, adibidez, gure ustez aditz aurreko material hori guztia "e-", "i-", "da-" edo "la-" ez lirake (hasieran behintzat) baizik adverbio edo aditz-modifikatzaile modukoak, zein, akaso gerora, baita instalatuko liraké an aditz-morfologia postpositiboa (batzutan epentizatuak) an funtzio modifikatzaile ezberdinak nola genitibo antzekoa, datibo antzekoa, pronominal antzekoa edo modal antzekoa. Eta gerora ere, morfologia postpositibo hori bihur liteké material prepositibo argia, nola an kasua on "(k)i", gure ustez epentizatua, zeinen erabilera postpositiboak bide emanen zuén ki preposizio potentzial argi bat (nola an "da kar ki gu").

Laburbilduz: gure ustez, kontu inportanteena ez da ea Lakarra-ren teoria guztiz zehatza den an bere detaile guztiak, baizik ideia ezen sintaxiak alda daitezke aráuz baldintzak eta beharrak zeintan mugitu behar diren euren erabiltzaileak, halan-ze material prepositiboak aurki daitezke an posizio postpositiboak eta alderantziz. Eta gaur egun baldintzak dirá litezken exigenteenak, halatan-ze guztiz beharrezkoa da eskura izatea teknologia sintaktiko efizienteena eta efektiboena azpi baldintza orokorrak, zein dirén orohar baliabide prepositiboak. Bide horretan Lakarra-ren lana iruditzen zaigu oso interesgarria, oso aportazio handia. [1720] [>>>]

Juan Garzia deseroso samar datorrela? Baina, arrazoiak azaltzea beti izan beharko litzake ospakizun bat dako ... ikertzaile bat. Ez al da horrela?

Jarraiki gaitezen kin atzoko artikulua on Juan Garzia titúlatzen "Galdegaia aditzaren atzean" (2013), orain irákurriz bere bigarren paragrafoa:

Ea ulertzen dugun. Gilen Mejuto interesatu da zatio Juan Garzia-ren arrazoiak ki jarraitu bultzatzén eredu murriztu eta murriztaile bat, hala sintaktikoki nola komunikatiboki:

Argitu daigun ze gorago genioén "jarraitu bultzátzen" zeren, hitz-ordenari dagokionean, Garzia-ren eredua dá, oinarrian, Altube-ren eredua bera respektu foku enfatikoak (ikus "Hitz-ordenari dagokionean, basikoki berdinak dira Altuberen legea eta oraingo hau (2010ekoa), zeini akaso hobeki dei geneioke Garzia-ren legea"), eta Altube-rena baino estuagoa respektu ordena eta foku neutroa.

Bitxia da, baina han eta hemen irakurriko ditugu afirmazio biribilak aurká Altube-ren eredua, zein, aski aho batez esaten denez, suposatu zuén etendura guztiz kaltegarri bat an euskal prosa, eta hara non Juan Garzia dabilkigu bultzátzen (eta ia aráutzen) basikoki ber hitz-ordena edo are estuagoa (barrén EHU eta hezkuntza osoa, Administrazioa, EIZIE, ...).

Azpimarratu behar dugu ze Gilen Mejuto-ren sugerentzia dá hain zentzuzkoa nola:

zeini Juan Gartzia-k, bere erantzunean, diotson ze ...

... deseroso samar natorrela (...) batez ere (...) neure gain hartzen dudalako eredu alternatibo horren aldezleek egiten ez duten lana. [Juan Garzia, 2013]

Horretaz, bi kontu:

1.: Ustezko eredu alternatibo horretan Juan Garzia-k berdin-berdin jarrai leike egiten bere prosa, bitárten Garzia-renenan, ...

... ahozkoan, intonazioari eta pausa prosodikoei esker, onargarriak diren hurrenkera asko debeku lirateke -eta, praktikan, dira- maila idatzian. [Gilen Mejuto]

Beraz, bi ereduak ez dira maila berekoak, ustezko eredu alternatiboak barneratzen baitú Garzia-ren eredua, bitárten Garzia-ren ereduak ez du onartzen ustezko eredu alternatiboa. Bata da murriztailea, eta bestea inklusiboa.

2.: Juan Garzia deseroso agertzen da zeren, dioenez, bere gain hartzen dú...

... eredu alternatibo horren aldezleek egiten ez duten lana. [Juan Garzia, 2013]

Baina, noizdanik ez da Juan Garzia-ren lana azáltzea bere posizio murriztailea? Zértaz mintzo da hor Juan Garzia? Gilen Mejuto-k soilik sugeritu dio ze eman dagien bere arrazoiak, eta bera deseroso samar dator? Atzoko hasiera ez zen prometagarria, baina jarraierak areago jaitsi ditu gure espektatibak.  Arrazoiak ematea beti izan beharko litzake ospakizun bat (t)zat... ikertzaile bat. Ez al da horrela? [1541] [>>>]

Juan Garzia (2013): "... noiznahi galdegaia -ahozkoan aukerako izaten den bezala- idatzian ere esaldiaren amaieran kokatzeko kontuaz."

Has gaitezen, beraz, kin artikulua on Juan Garzia titúlatzen "Galdegaia aditzaren atzean", zein ez den baizik aurrerapen bat ti bere liburuá "Esaldiaren antolaera. Funtzio informatiboak gako" (Juan Garzia, 2015), publikatua ga Euskal Herriko Unibertsitatea. Artikulua honela hasten da:

nondik azpimarratuko genukén hau:

... noiznahi galdegaia -ahozkoan aukerako izaten den bezala- idatzian ere esaldiaren amaieran kokatzeko kontuaz.

Bai, argi gera bedi ze mintzo gara gain estruktura sintaktiko bat zein ahozkoan dén aukerakoa.

Esan nahi baita ze Juan Garzia ez dabil saiatzen zabáltzen euskararen espektro komunikatibo estandarra ki estruktura potente guztiz erabilgarriak, eta areago guztiz erabiliak an ahozko euskara (kolokiala eta formala), baizik-ze, kontrara, bere ahaleginak gehiago bilatzen du ez dalila onetsi estruktura sintaktiko progresibo hori an euskara idatzia, zein, azken finean, amaitzen den izáten registro formala. Zinez, saioak itxura txarra du, hasieratik bertatik: espero dugu ze bere arrazoiak izan daitezén oso-oso fuerteak. [1540] [>>>]

Hawkins (1994): "... this results in a real performance constraint on subjects in these [SVO] languages ..., so the performance aggregate for objects [an SVO] ends up being longer than for subjects."

Gauza bat dira emaitza estatistikoak, eta beste bat euren interpretazio teorikoa barnén ezagutza-esparru espezifiko bat, adibidez linguistikoa (zein dén, finean, euren azalpena). Eta gauza da ze azalpena bihurtu ahal dá bereziki kontroversiala (ikus atzoko sarrera). 

Gure ustez, Hawkins-ek eskaintzen digu adibide ezin hobeagoa on zailtasun interpretatibo hori noiz interpretatzen duen ze SVO sintaxietan sujetuak liráke laburragoak zein euren objetuak zatio arrazoiak on prozesamendua, ordezta argúdiatu sinpleki ze sujetu thematikoak naturalki eta orokorki izan beharko liraké ondo laburragoak zein euren predikatuko osagarri rhematikoak zeren informazio ezaguna mugatu beharko litzake ki bere tamaina minimo posiblea ki eskáini marko thematiko egokia finéz jaso benetako informazioa, informazio berria, informazio rhematikoa, zein izanen dén hain luzea nola hiztunak nahi edo behar duen arrén kunplituki bete bere helburu komunikatiboak.

Oso argi iruditzen zaigu ze azken interpretazio (sinpleago) hori dá askoz ajustatuagoa ki azalpen reala zeinda Hawkins-en azalpen konplikatuago eta gutxio oinarritua an evidentzia enpiriko gurutzatu zabalagoa, zeintan ez den agertzen motibo berezirik ki pensatu ze SVOko sujetuen tamaina ez da basikoki nola erabiltzaileak nahi edo behar duen. Akaso askoz errazago aurki daikegu motiboak ki pensatu ze sujetu luze samarrak bihurtzen dirá arazo an SOV hurrenkerak non objetua ere báden luze samarra, hainbateraino ze sujetu thematiko horiek trasladatu ahal dirén ki posizio postverbala non bere informazioa ez den jada hain efizientea (ezta efektikoa ere) nola an hasierako posizioa.

Izan ere, hauxe da azalpena on Hawkins (1994):

... this results in a real performance constraint on subjects in these [SVO] languages which explains the observed length differential between subjects and objects: object length is unconstrained, so the performance aggregate for objects ends up being longer than for subjects. [Hawkins, 1994:333]

Ez, evidentzia (zabalago) horrek (zein doan harago ti justuki Hawkins-en datuak) erakusten digu ze sujetu thematikoak ez dira batere arazotsuak an SVO sintaxiak. Areago, esango genuke ze sujetuak ere izan daitezke orohar problematikoagoak justuki an SOV estrukturak, nahizta euren informazioa izán ezaguna eta aisa interpretagarria. SVO estrukturetan ez zaie ezagutzen estuasun berezirik. [1474] [>>>]

Aldridge (2010): "This paper proposes a diachronic scenario to account for the synchronic variation between SVO and verb-initial word order types in Austronesian languages."

Jarráituz kin hitz-ordenak on hizkuntzak non ezin geinken ezberdindu oinarrizko ordena nagusi bat artén VSO eta SVO (zeren bi ordena horiek izanen liraké nagusi: 13 mintzaira), heltzen gara ki hizkuntza austronesikoak zein Dryer-ek aipatzen ditú hemen:

A number of the Type 2 languages [gure 13 sintaxi mixto horiek] occur in genealogical groups that also contain VSO languages, such as Berber, Semitic, and various subgroups of Austronesian.

Hor saiatzen ari gara kontéxtualizatzen hitz-ordena horiek an euren marko diakronikoa. Eta justuki hóri da plantemaneduá on Edith Aldridge (2010) noiz referitzen den ki mintzaira austronesikoak an ondorengo artikulua, zeinen titulua nekez izanen litzakén sugestiboagoa:

This paper proposes a diachronic scenario to account for the synchronic variation between SVO and verb-initial word order types in Austronesian languages. [Aldridge, 2010]

Bai, azterketa sinkronikoa (adibidez, maiztasun sinkronikoak) ezin da banandu ti azterketa diakronikoa (adibidez, maiztasun diakronikoak azpi baldintza potentzialki diferenteak an garai ezberdinak), zeren diakroniak ematen digú perspektiba, fondoa, direkzionalitatea, esan nahi baita ze ematen digu informazio kruziala ki interpretatu datuak azpi lente askoz sakonago bezain finago bat, askoz aberatsagoa, zeinik gabe azterketa gelditzen dén kamuts, eta are nahasgarri. [1416] [>>>]

SVO (estruktura diskursiboki koherenteena) dá estrukturalki oso-oso establea eta aurrikusgarria: mezu-jasotzaileak orohar ongi aurrikus daike ze esaldiko lehenengo elementua izanen dén S sintaktiko orohar-thematiko bat (oinárrituz esaldi koherentea)

Gogora daigun ze eredu teoriko aplikatuak ki linguistika ez dira baizik representazio sinplifikatuak on realitate linguistikoa, halan ze euren helburua ez da jasótzea realitate horretako zehaztasun guztiak kin euren kasuistika partikular guztiak (linguistikan kasuistika amaitezina izaten da), baizik soilik realitate horren ardatz nagusiak zeinekin, asmátuz gero, akaso azáldu realitate horren joera nagusiak, tendentzia nagusiak, orohar.

Eredu teorikoak dirá ikerbide deduktiboak non aztertu nahi den zéin dirén konsekuentzia logikoak zein diren segitzen ti supuesto batzuk, printzipioz ondo fundamentatuak. Gure ereduan, kasurako, abiatuz ti hierarkia diskursibo asimetriko bat, heldu gara ki ordenazio bat artén hitz-ordenak (aráuz euren memori kostuak) zein, esango genuke, ederki ajustatzen den ki behatutako maiztasun-tendentzia sinkroniko eta diakronikoak (abiatuz ti antzinako SOV ordena bat zeinen sorrera-baldintzak guztiz bereziak baitziren, oso partikularrak, ez orokorrak). 

Eredu horretan, ikusten dugu nóla koherentzia dikursiboak dakár, adibidez, rekursibitate funtzionala, non informazio rhematikoa joan ahalko den progresiboki zehazten erosoki bidéz konbinazioak artén perpausak eta sintagmak zein ondo arinki eta pausatuki joan litezké gehitzen barné estruktura koherente bat, non informazioa doan integratzen online an aurreko dikursoa.

Abantaila komunikatibo horiek ekarri beharko lioketé estabilitatea ki estruktura koherenteena, zein den SVO, halan ze, behin hortara helduta (baldin ahal bada, zeren ez da zuzeneko kontua), SVO estruktura bihurtuko zén ondo establea, ondo aurrikusgarria, aurrikusgarriena. Eta justuki horixe gertatzen da. Ikus an ondorengo taula (kin datuak ganik Steele, 1978) nóla SVO ordenean mezu-jasotzaileak orohar ongi aurrikus daike ze esaldiko lehenengo elementua izanen dén S sintaktiko orohar-thematiko bat (oinarrituz esaldi koherentea), bigarrena V transizionala, eta azkena O rhematikoena, luzeena, non espero dugun informazio expresiboena, akaso sorpresiboena, non erabili nahi genukén intonazio bereziena eta adierazgarriena (salbu an egoera pragmatiko-kontextual bereziak zein markatuko liraken bidéz intonazio berezia ere): 

SVO ordena dá aurrikusgarriena estrukturalki (halan ze ez du behar morfologia berezirik, nola dén kasu ergatiboa edo akusatiboa afin ezberdindu S eta O) barné bere estruktura koherentea, irekia ... [1404] [>>>]

Guri, emaitza hori, atera zaigu, béra atera zaigu, distiratsu

Gure ereduko supuestoak ez daude jarriak ad hoc, bilatuz, nola edo hala, atera dadin ez dakigu zéin emaitza. Ez, gure ereduaren supuestoak dirá sinpleki supuesto realistak (ondo oinarrizkoak eta ondo oinarrituak, oso modu sinplean emanak) nondik zuzen-zuzenean atera zaigún emaitza bat zein, esango genuke, guztiz bat datorren kin evidentzia enpirikoa, kontuan hartúz ez soilik evidentzia enpiriko sinkronikoa (estatikoa, gaur egungo banaketa artén munduko sintaxiak), baizik ere kontuan hartúz ha tendentzia diakronikoa aldé SVO (beti ere, abiatuz ti antzinako egoera bat zeinen sorrerak obedituko luke ki baldintza bereziak: sorrerako baldintza eta behar komunikatiboak). Izan ere, berriro azpimarratu behar dugu ze maiztasun sinkronikoak soilik ulertu ahal dirá noiz uztártuak an evoluzio orokor bat zeinen parte diren, eta zeinen azalpena dén zentrala.

Horrela, gure eredua, bere sinplean, dú produzitzen emaitza bat zek oso ondo azaltzen ditú egungo maiztasunak eta aspaldiko tendentziak. Nolabait esanda, gure ereduak erabiltzen ditú supuesto realistak zek ematen dituzté ondorio azaltzaileak, zuzen-zuzenean, sinple-sinple, naturalki, egoki. 

Meritua, beraz, ez da gurea, baizik supuestoena (hierarkia diskursiboa, asimetria diskursiboa), zein diren oso-oso egokiak, oso-oso azaltzaileak. Guri, emaitza hori, atera zaigu, béra atera zaigu, distiratsu. [1400] [>>>]

Maurits & Griffiths (2014): "... perhaps we should consider a nonuniform prior for ancestral word orders that favors SOV, which would make an SOV common ancestor for all seven families a safer bet"

Atzo ikusten genuen nóla ...

... , evidentzien arabera, probableena da ze giza-hizkuntzak hasi ziren euren bidea izatén (S)OV buruazkenak ... non-eta ez dauden oinarri sendoak ki pensatu bestela.

Gero eredu teoriko batean egin liteké edozein supuesto edo ariketa zein irúditu interesgarri, baina nahi badugu esanguratsuki islatu realitatea, saiatu beharko ginake egiten ahalik eta supuesto realistenak afin lortú ahalik eta emaitza aplikagarrienak ki realitate hori zein ulertu nahi dugun.

Konkretuki, Maurits & Griffiths (2014) euren ereduan saiatzen dirá ondorioztatzen (a posteriori) zéin izan ziteken hizkuntz familia bakoitzeko aintzinako ordena (ancestral word orders), hasiera batean (a priori) supósatuz ze aintzinako denbora horietan familia bakoitzeko erro-ordenean aukera guztiek (6 ordena posibleek) zeukatén gertatzeko probabilitate bera (hots: an uniform prior for ancestral word orders), zein dén, dudagabe, supuesto eta ariketa ondo interesgarria. Baina gauza da ze, genioenez evidentzien arabera, aintzinako realitatea ahalik eta hobekien islatzekotan, egokiagoa dirudi supósatzea...

... a nonuniform prior for ancestral word orders that favors SOV [Maurits & Griffiths, 2014] 

Hala eginez gero, izanen genuke ze:

... perhaps we should consider a nonuniform prior for ancestral word orders that favors SOV, which would make an SOV common ancestor for all seven families a safer bet ... [Maurits & Griffiths, 2014]

Hortaz, egínez hori supuesto realistagoa ezen garai batean familia linguistiko guztietako erro-hizkuntzak izanen zirén probablekiago SOV ezez beste ordena batekoak, nola dirudien, emaitza izanen bide da ze familia guztietako arbaso komuna izanen litzakén SOV.

Gauza da ze, eredu teoriko batean emaitzak dependitzen dirá estuki ti supuestoak zein egiten diren (ikus adibidez sarrera hau gain ustezko ziklizitatea an bilakaera on hitz-ordenak), halan ze, realitateren bat islatu nahi badugu, saiatu beharko ginake erabiltzen horiek supuestoak zein gehien hurbiltzen diren ki gure interesko realitatea. Kasu honetan ikusten dugu nóla egokiagoa dirudien egítea goragoko supuesto alternatiboa: a nonuniform prior for ancestral word orders that favors SOV, zeinek ...

... would make an SOV common ancestor for all seven families a safer bet... [Maurits & Griffiths, 2014] 

Horrela eginez, bai supuestoa eta baita emaitza ere izanen liraké hurbilago ti evidentzia enpirikoa. [1353] [>>>]