Horrá beste ondorio batzuk zein aisa atera ahal dirén ti egungo maiztasunak an hitz-ordenak

Genioén herenegun ze:

Dudagabe, hitz-ordenen egungo maiztasun-banaketa oso iturri ona da arrén lortu intuizio komunikatibo ondo interesagarriak (goragoko hori eta beste batzuk ere bai),...

Bai, bádaude beste maiztasun estatiko ondo esanguratsuak nola maiztasun oso esanguratsuki altua on hitz-ordenak zein hasten dirén kin sujetua (%84) respektu beste ordena posibleak (erakutsiz lehentasun orokor bat zein explikatzen dén argiki bidéz arrazoi informatiboak, thematiko-rhematikoak), edota OSV ordenaren maiztasun esanguratsuki oso baxua (%0 an Tomlin-en datuak, non agertzen dén alde batetik objetua lehen ze sujetua, eta bestetik, aditza amaieran), zeintaz mintzo ginén an sarrera hau:

• [#3] Zero OSV hizkuntza an Tomlin (1986), esan nahi baita, bat ere ez

Hasi garelarik konparatzen OSV eta SVO ti ikuspuntua on euren potentzia-efektibitate komunikatiboa:

Adibidez, nóndik sostengatzen dute ze OSV eta SVO dirá berdin potente-efektiboak an baldintza komunikatibo orokorrak? Nón daude evidentziak? Inon ez!

Eta hori gutxi balitz, Laka (akaso sintaxilari influienteena an ikerkuntza akademikoa, esan nahi baita, universitatekoa) saiatzen da baztertzén (deitúz "sasiteoria") beste teoria bat zeinen aldeko evidentziak pilatzen diren. Zér da hau? (ikus hemen)

ikusi dugu an [#1] nóla Laka-k laburbiltzen zigun ze:

...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan. [Laka]

eta an [#2] aurreko horren azalpen komunikatibo sendoa:

... izan ere, sujetua, baldintza orokorretan, gehientsuenetan izaten dá tematikoa (zehaztuz zértaz mintzo den), eta halako referentzia informatiboa, noiz behar den, komunikatiboki hobeki joango da hasieran zeinda ez beste edonon, nola an OSV. Honela genioen an "Buruz hizkuntzen garapen sintaktikoa" (2014:135):

Hurrengo galdera da: ordena sujetulehen horiek nagusitzen al dira gain besteak an munduko banaketa estatikoa (sinkronikoa) eta dinamikoa (diakronikoa)? Erantzuna dá argiki baiezkoa. Ikus ondorengo taula kin datuak ti Tomlin (1986), zein Laka-k erábilí an bere "Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean" (2008:7):

Datu estatiko horietan, sintaxi sujetulehenak dirá %87 bitartean-ze besteak %13, diferentzia handia, zeinen azalpen funtzionala aurkitzen dugún an [#1] eta [#2]. Ikuspuntu formaletik (chomskyarretik), ordea, ez dago azalpenik (harantzago ti ustezko estruktura sintaktiko biologiko eta azaldubako batzuk) baina hala ere baztertu nahi dituzté "sasiteoriák" zek bádute azalpen komunikatibo argia, batere argudiorik gabe. Hau guztia zinez absurdua da.

Báda, gainera, bigarren datu deigarri bat: Tomlin-en datu-basean (1986) justuki agertzen dirá zero OSV hizkuntza, esan nahi baita, bat ez. Dakigunez, maiztasun estatikoak soilik ematen dute informazio partziala, argazki moduko bat zein dén oso pobrea respektu informazio dinamikoa (zeintaz mintzatuko garen), non ikus daikegun (edo saiatu behintzat) pelikula askoz osoagoa (baldintza evolutiboak barne); baina, hala ere, bádira kasuak, nola maiztasun nulu hori (zero hori), non jada datu estatikoak dirén ondo adierazgarriak.

Bai, egungo maiztasun estatikoetatik atera ahal dirá ondorio interesgarriak, baina, genioenez, euren evoluzio dinamikoa dá are gako inportanteagoa, non islatzen den nóla VO ordenak doazén irabazten inportantzia erlatiboa abiátuz ti jatorrizko OV oso nagusi bat (ikus adibidez "...as the needs of language users become increasingly complex, other pressures (…) begin to favor a shift to SVO..."). [2467] [>>>]

Datuek erakusten duté realitate bat zein azaldu behar den

Gogoratzen genuén atzo ondoko sarrera:

• Greenbeeg (1963). "Universal 1. In declarative sentences with nominal subject and object, the dominant order is almost always one in which the subject precedes the object."

Dudagabe, hitz-ordenen egungo maiztasun-banaketa oso iturri ona da arrén lortu intuizio komunikatibo ondo interesagarriak (goragoko hori eta beste batzuk ere bai), baina are interesgarriago iruditzen zaigú maiztasun horien evoluzio historikoa.

Datuek erakusten duté realitate bat zein azaldu behar den. Ikus horretaz beste sarrera hau:

• [#4] Sujetua (tipikoki atal thematikoena: zértaz mintzo) logikoki joan beharko litzaké lehenago zein objetua (tipikoki atal rhematikoena: informazio berri xeheena)

Beatriz Fernández eta Jon Ortiz de Urbina (an euren "Hizkuntzari itzulia 80 hizkuntzatan", 2007:216) dioskue ze oso ekonomikoa da bat etórtzea estruktura gramatikalak eta "informazioaren isuria":

Hizkuntza gehienetan aurkitzen dugun subjektu-predikatu hurrenkera, beraz, oso ondo egokitzen da gizakiek gure informazioaren isuria eratzerakoan jarraitu ohi dugun mintzagai-iruzkin hurrenkera islatzeko. Informazio eraketa ez da berez eremu linguistikoa, eta badu zerikusirik gizakien bestelako sistema sinbolikoekin, baina ekonomikoa da oso gure egitura gramatikalak zuzenean parekatu ahal izatea kanpoko beste sistema horrekin. Ez dakigu bi sistemek "hizkuntza" bera erabiltzen duten, baina, behintzat, argi dago bat-bateko itzulpena errazagoa dela egitura gramatikalak eta egitura informatiboak bateragarriak badira. [2007:216]

Argi daigun ze "mintzagai-iruzkin" egitura informatibo hori dá gure "thema-rhema", eta hortaz, esaten ari dira ze "oso ekonomikoa" litzaké baldin, islátuz egitura informatiboa, egitura gramatikaletan ere sujetua (atal thematikoena) hasieran kokatuko balitz aurkéztuz geroko predikatua, zeinen zati rhematikoena izaten dén objetua. Bestela, eta euren metaforari jarraiki, gure burmuinak nekezago "itzuliko" lituzke estruktura gramatikal antiinformatibo horiek, eta horrek ekarriko luké itzulpen-kostu gehigarri bat, esan nahi baita  prozesamendu-kostu gehigarri bat (beti ere konsíderatuz baldintza orokorrak).

Beraz, oso ekonomikoa litzaké baldin orohar aurkituko balitz sujetua hasieran ordezta adibidez objetua hasieran, zeren oso ekonomikoa litzaké egitura gramatikalak bat etorriko balira kin molde informatiboak ordezta izán antiinformatiboak eta antiekonomikoak.

Aipu horretan, bi hizkuntzalari chomskyar horiek mintzo dirá buruz "hizkuntza", zein den hizkuntza biologikoa, organikoa, eta zein ez den zértan izan logikoa, funtzionala, informatiboa (noiz dioten ze "informazio-eraketa ez da berez eremu linguistikoa", ari dira mintzatzen burúz "hizkuntza" hori). Ikuspuntu funtzionaletik, ordea, hizkuntzak dira kode konventzionalak zeintan sartzen dén informazio-eraketa, zein den erabat eremu linguistikoa. Bestalde, estruktura gramatikalak ez badira informatiboak, saiatu gaitezke proaktiboki aldatzen, nola beste edozein kode konventzional zein ez den bereziki logiko, funtzional edo sozialki interesgarria. 

Orain kontrastatu behar dugu gure azalpen logiko hori (baldintza orokorretan, sujetua aurré objetua) kin datu enpirikoak. Eta datuetara joaz, fija gaitezen an munduko hiru ordena gramatikal gutxien erabilienak: hirurak daukate ezaugarri antiinformatibo nabari hori, hirurak daukate objetu tipikoki rhematikoena (O) aurrén sujetu tipikoki thematikoena (S):

Bai, hirurak daukate objetua aurré sujetua (VOS, OVS eta OSV): orotara, %4.

Bai, ekonomikoa da oso. [2466] [>>>]

Horn (2022) dú aipatzen Greenberg-en lehenengo universala burúz kokapena on objetua (O) respektu sujetua (S) an esaldi deklaratiboak

Horn (2022, ikus sarrera hau) baita fijatzen dá an egungo munduko maiztasunak on hitz-ordena diferenteak artén sujetua (S), aditza (V) eta objetua (O), hortik atereaz ondorio interesgarriak respektu lehentasun orokorrak artén sei hitz-orden posibleak. Bereziki erreparatzen dio ki lehentasuna zein Greengberg-ek deskribatzen duén an bere lehenengo universala:

'In declarative sentences with nominal subject and object, the dominant order is almost always one in which the subject precedes the object' (Greenberg 1963 :77).

Horretaz jada mintzatuak gara adibidez an:

• Greenbeeg (1963). "Universal 1. In declarative sentences with nominal subject and object, the dominant order is almost always one in which the subject precedes the object."

Dudagabe, hitz-ordenen egungo maiztasun-banaketa oso iturri ona da arrén lortu intuizio komunikatibo ondo interesagarriak (goragoko hori eta beste batzuk ere bai), baina are interesgarriago iruditzen zaigú maiztasun horien evoluzio historikoa. [2465] [>>>]

Horn (2022) burúz Dionisio on Halikarnaso: "PTS ..., as Dionysius observes, ... is regularly violated for rhetorical effect, even by Homer himself."

Genioén atzo burúz "Caesar's principle" (PTS ere deitua):

Ordena tenporal hori tipikoki adierazten da bidéz juxtaposizioa edo koordinazioa, eta diogunez, zenbat eta gehiago erabili halako ordena eta halako tresna sintaktikoak, diskursoa izanem dá hainbat kronologikoagoa, mekanikoagoa, monotonoagoa... finean sórtuz emaitza aski pobrea respektu posibilitateak on subordinazioa an bere eskaintza zabala, zeinekin lortu ahal dén joku expresibo aberatsagoa. Azkenik esan ze subordinazio potentea (efizienteki eta efektiboki rekursiboa) soilik lortu ahal da bidéz baliabide sintaktiko burulehenak.

Eta gauza da ze jada Dionisio on Halikarnaso (mende bat lehenago zein gure aroa) konturatu zen ze ordena hori...

... is regularly violated for rhetorical effect, even by Homner himself. [Horn, 2022:814]

Bai, for rhetorical effect, efektu retoriko ondo aberatsagoak, zein, esaldien barruan, gauzatu ohi dirén bidéz subordinazio erraza eta potentea, hau dá subordinazio burulehena, [2464] [>>>]

Principle of Temporal Sequence (PTS) edo Caesar's Principle

Atzokoan aipatzen genuén printzipioá on sekuentzia tenporala (principle of temporal sequence, PTS), zeini halaber deitu izan zaion "Caesar's principle" zatio Zesar-en esaldi famatu hura:

vini, vidi, vinci

non hiru aditz horiek juxtaposatzen dirén justuki an ordena tenporala on eventoak. Hala deitzen genion guk ere an gure "Buruz hizkuntzen garapen sintaktiko-diskursivoa", nola genioén an ondorengo sarrera, zeinen pasarte bat gogoratzen dugún jarraian:

• Genioen an 2014: "... zenbat eta juxtaposizio eta koordinazio gehiago agertu, ... diskursoa dan bilakatzen gero eta mekanikoagoa, lauagoa, monotonoagoa, zurrunagoa eta pragmatikoki mugatuagoa respektu ... subordinatua, zein dan askoz ere askeagoa eta flexibleagoa, horrela ahalbidetuz joku expresivo aberatsagoa."

Eta gauza da ze juxtaposizioa ez da bide orokorra, ez da bide potentea, baizik mugatua, esan nahi baita ze mugatzen ditú aukera expresiboak, nola genioen an gure artikulua titulatzen "Buruz hizkuntzen garapen sintaktiko-diskursivoa" zein irakurri ahal den an liburua on Mikel Mendizabal deitzen "Hizkuntzen berdintasun komunikatibo: mitoa ala errealitatea?" (2014):

Aurrekoarekin lotuta, bada beste puntu azpimarragarri bat an euskal versioak: nabari da ze zenbat eta juxtaposizio eta koordinazio gehiago agertu, orduan eta kronologikoagoa bilakatzen dala ordenamendua (akorde kin "Caesar's principle": vini, vidi, vinci), halako moldez non diskursoa dan bilakatzen gero eta mekanikoagoa, lauagoa, monotonoagoa, zurrunagoa eta pragmatikoki mugatuagoa respektu original subordinatua, zein dan askoz ere askeagoa eta flexibleagoa, horrela ahalbidetuz joku expresivo aberatsagoa. [Rubio an Mendizabal 2014:127]

Ordena tenporal hori tipikoki adierazten da bidéz juxtaposizioa edo koordinazioa, eta diogunez, zenbat eta gehiago erabili halako ordena eta halako tresna sintaktikoak, diskursoa izanem dá hainbat kronologikoagoa, mekanikoagoa, monotonoagoa... finean sórtuz emaitza aski pobrea respektu posibilitateak on subordinazioa an bere eskaintza zabala, zeinekin lortu ahal dén joku expresibo aberatsagoa. Azkenik esan ze subordinazio potentea (efizienteki eta efektiboki rekursiboa) soilik lortu ahal da bidéz baliabide sintaktiko burulehenak. [2463] [>>>]

Horn (2022): "... the requirements of clear communication and desired communicative effects."

Horn (2022, ikus sarrera hau), mintzatuz burúz printzipioá on sekuentzia tenporala (principle of temporal sequence, beheragoko PTS), dítu aipatzen bi helburu komunikatibo zein iruditzen zaizkigun oso ondo ekarriak:

... the requirements of clear communication and desired communicative effects. [Horn, 2022:814]

Gogóratuz gure "Arazo guztiak joan ohi dirá batera", non banatzen genituén:

• kontu sintaktikoak

• kontu interpretatibo-informatiboak

• kontu interpretatibo-expresiboak

• kontu digestiboa

esango genuke ze gure kontu interpretatibo-informatiboek (zeinen barruan kokatuko genituzkén kontu semantikoak) bilatuko luketé clear communication (alegia, informazioa ondo uler eta interpreta dadin), bitárten gure kontu interpretatibo-expresiboek bilatuko luketé lortzea desired communicative effects (alegia, efektu pragmatiko-expresibo aberasgarria ondo eman eta jaso daitezén, efizienteki erabiliz adibidez intonazioa). Bestalde gure kontu digestiboa soilik litzaké subsidiarioa respektu beste kontu guztiak, eta dudagabe, hesi edo kontu sintaktikoek mugatu leikeé guztia, mugatu leikeé (eta mugatzen duté) expresio potentea, argia eta aberatsa.

Aukera sintaktiko guztiak (adibidez burulehenak versus buruazkenak) ez dira inondik inora berdinak respektu euren potentzia ki lórtu aberastasun komunikatibo potentea eta argia. Eta garatzeko aukerak bádaude... [2462]

Ruszkowski (2003): "Behaghel observed further that this basic order can only be reversed for semantic reasons"

Amaitzen atzo esánez:

Bai, printzipio edo faktore interpretatibo-semantikoa gailentzen dá gain printzipio digestiboa (Behaghel-en legea), eta baita gailentzen dá printzipio edo faktore pragmatiko-expresiboa ere, hala sórtuz emaitzak (ordenak) zein uler litezkén nola salbuespenak. Baina, Behaghel-en legea bere leku subsidiario egokian jarriz gero, ez dira izaten salbuespenak, baizik kasu normalak non beste faktore inportanteago batzuk lehenesten diren, guztiz logikoki.

Eta bai, printzipio semantiko horretaz mintzo da halaber M. Ruszkowski (gogoratu sarrera hau ere) an bere 2003ko "Behaghel's law":

In early 1920's, based on an investigation into a large number of languages, Otto Behaghel formulated a law accounting for the ordering of elements in juxtapositions. When the elements that are linked are of the same level, a shorter one tends to precede a longer one (where length is usually measured in syllables). Behaghel observed further that this basic order can only be reversed for semantic reasons. In this paper, the validity of Behaghel's law is tested against data from Polish. [M. Ruszkowski burúz Behaghel-en legea an bere "Behaghel's law", 2003]

Akaso ulertu beharko genituzké semantic reasons horiek an zentzu zabala, baina, atzo genioenez guk nahiago genuké hortik bereiztu arrazoi pragmatiko-expresiboak (printzipio edo faktore pragmatiko-expresiboa), zeintan gakoa ez den hobeki ulertzea hitzen informazio semantikoa, baizik ze hitzak ordenatzen dirén arauz hiztunaren intentzioa (gakoa dá intentzioa eta expresioa). [2461] [>>>]

Behaghel-en legea bere leku subsidiario egokian jarriz gero, ez dira izaten salbuespenak, baizik kasu normalak non beste faktore inportateago batzuk lehenesten diren, guztiz logikoki

Duela hiru egun Bittor Hidalgo-k zioén (ikus herenegungo eta atzoko sarrerak:

Nolanahi, eta dakikezun bezala, Behaghelen 'joera/legea' (kasuan Paninirena ere) ez da mugatzen hitz labur/luze segidetara, anekdotikoa ere badatekeena (eta salbuespen ugarikoa),...

aipátuz salbuespen ugari an Behaghel-en joera/legea, zein ez diren oso harritzekoak zeren:

1.: Mintzo gara gain lege/joera linguistiko bat (Behaghel-en legea), eta esparru linguistikoan nekez aurkituko da legerik zeintan ez den salbuespenik. 

2.: Behaghel-en legea izanen litzaké faktore bat (zein sartuko litzakén an gure "faktore digestiboa": ikus "Arazo guztiak joan ohi dirá batera") zek jokatuko luke bere papera noiz beste faktore erabakiorrago batzuk ez duten eraginik. Adibidez, kasu honetan (non, esan bezala, segidako osagaiak sintaktikoki berdinak diren, normalean koordinatuak) faktore sintaktikoak ez du eraginik noiz ordenatzen halako elementuak an ordena bat edo beste (sintaktikoki berdin egin liteké batera edo bestera). Baina bádauden beste faktore batzuk, nagusiki faktore semantiko-interpretatiboa eta faktore pragmatiko-expresiboa, zein gailendu ahal dirén gain faktore digestiboa, zeinda finean izanen litzakén soilik defektuzko faktore bat (soilik arituko litzaké noiz faktore eraginkorragoek ez dutén efekturik). 

Esan nahi baita ze egon daitezke arrazoi semantikoak zeinengatik behartzen dén ordena bat ordéz beste bat, antzera nola egon ahal dirén kontu pragmatikoak eráginez ber efektu kontrarioa ki Behaghel-en legea. Eta, argi iruditzen zaigu ze halako faktore semantikoak edo pragmatikoak lehenesten dirén gain faktore digestibo soilik subsidiarioa.  

Horren adibide bat izan liteké zenbakien ordena, zeintaz mintzo ginén an ondorengo sarrera, zein gogoratzen dugún osorik:

• Greenberg-en printzipio semantikoa (1978) versus Behaghel-en printzipio digestiboa (1909): printzipio semantikoa gailentzen da

Zioen atzo Bittor Hidalgo-k, nori eskertu nahi diogún bere komentario ondo interesgarria:

Bada beste 'joera/lege' garrantzitsu bat nahiko unibertsala dirudikeena, nahiz hizkuntza indo-europarrentzakoa aipatua izan: «osagai handiagoen jarraitze legea»-edo («Das Gesetz der wachsenden Glieder») izenez ezagutzen dena, 'law of increasing members’ ingelesez, eta Behaghelek lehenengoz 1909an postulatua (‘Beziehungen zwischen Umfang und Reihenfolge von Satzgliedern’: Indogermanische Forschungen 25, 1909, S. 110–142). Itxuraz kontrakoa lirudike, baina ez da hala, bi 'legeek' bi fenomeno desberdin islatu nahi dituzketen neurrian...

Bai, alde batetik daukagú Greenberg-en printzipioa zeinen arabera zenbakietan favoretuko litzaké ordena bat non kantitate handiagoak kokatuko lirakén lehenago zein txikiagoak ("the order larger + smaller"):

There is evidently a cognitive principle involved in the favoring of the order larger + smaller. If I express a large number, say 10,253 in the order 10,000; 200; 50; 3; the very first element gives me a reasonably close approximation to the final result, and every successive item gives a further approximation. The opposite order leaves the hearer in the dark till the last item is reached. [Greenberg 1978]

eta bestetik dugú Behaghel-en legea on osagai gerota handiagoak ("law of increasing members", baita ezaguna nola Panini-ren legea), zeinen arabera egonen litzakén joera bat ki kokatu osagai laburragoak lehenago zein handiagoak an sekuentziak on osagai sintaktikoki-berdinak (normalki lotuak bidéz "eta", "edo" edo juxtaposizioa):

In 1909, in reliance of linguistic material coming from a few dozens of world's languages, Otto Behaghel formulated a law which he called the law of increasing terms. It says that an order of constituents in fixed phrases containing equal elements is subject to a certain regularity, the shorter constituent precedes the longer one in general (their length is determined by the number of syllables). [M. Ruszkowski burúz Behaghel-en legea an "An attempt at statistical verification of Behaghel's linguistic law", 2015]

Bi printzipio hauek lirudiketé kontrajarriak, baina, nola dioen Bittor-ek, ez da hala, zeren referitzen dirén ki aspektu ezberdinak on aipatutako sekuentziak:

• Greenberg-en legea fijatzen da an aspektu semantikoa on osagai partzialak zerrendatuak an zenbaki bat, adieraziz ze aurrena kokatzen dirén osagaiak zein daudén semantikoki hurbilagoak ki kantitate finala (hots, aurrena handiena), bitárten osagai numerikoki gutxio-esanguratsuak kokatuko dirén gero.

• Aldiz, Behaghel fokalizatzen da an osagaien luzera fisikoa, neurtua an silabak, zein dén beste kontu bat, kontu ez-semantiko bat, zeini guk deituko geniokén kontu digestiboa (gogoratu "Arazo guztiak joan ohi dirá batera" eta "Lanean beti dabiltza printzipio komunikatibo-prozesatibo berberak, hala nola ere arazo berberak (hartuz forma ezberdinak), zein akaso laburbildu ahal dirén an hitz bakar bat: "atzerakarga"").

Eta gauza da ze printzipio semantikoa gailentzen da gain printzipio digestiboa.

Bai, printzipio edo faktore interpretatibo-semantikoa gailentzen dá gain printzipio digestiboa (Behaghel-en legea), eta baita gailentzen dá printzipio edo faktore pragmatiko-expresiboa ere, hala sórtuz emaitzak (ordenak) zein uler litezkén nola salbuespenak. Baina, Behaghel-en legea bere leku subsidiario egokian jarriz gero, ez dira izaten salbuespenak, baizik kasu normalak non beste faktore inportanteago batzuk lehenesten diren, guztiz logikoki. [2460] [>>>]

Maila teorikoan oso adierazgarria iruditzen zaigu ze halako osagai laburren segida batean existi dadila joera aski sendo eta konprobagarri bat aldé kokatu osagai laburragoak lehen-ze luzeagoak

Bittor Hidalgo-k herenegun zioén (ikus atzoko sarrera ere):

Nolanahi, eta dakikezun bezala, Behaghelen 'joera/legea' (kasuan Paninirena ere) ez da mugatzen hitz labur/luze segidetara, anekdotikoa ere badatekeena (eta salbuespen ugarikoa),...

Eta bai, maila praktikoan ez dirudi bereziki garrantsitsua zéin ordenatan kokatzen ditugún munta sintaktiko bereko hitz labur/luze koordinatu edo juxtaposatu batzuk, baina era berean esan behar dugu ze maila teorikoan oso adierazgarria iruditzen zaigu ze halako osagai laburren segida batean existi dadila joera aski sendo eta konprobagarri bat aldé kokatu osagai laburragoak lehen-ze luzeagoak. 

Zeren, tipikoki, zénbat eta luzeagoak izán osagaiak, orduan eta indar handiagoa hartu ohi du halako lege batek, bitárten soilik osagai txiki-txikiak erabiltzen direnean asko jaisten dén probabilitateá ki nabáritu halako efekturik, nahizta efektua hor egon.

Gure intereseko segida hauen kontextuan, ordea, argiki konprobatu ahal da Behaghel-en joera horren efektua baita gain zerrendak on elementu arras laburrak, normalki ordénatuz bat edo bi silabako izenak an ordena silabiko gorakorra. Eta joera horren potentzia konprobagarri hori bai iruditzen zaigula bereziki azpimarragarria. [2459] [>>>]

Horn (2022): "... PANINI's PRINCIPLE [zein dén Behaghel-en goragoko legea] is a subcase of a more general rightward tendency for heavier or more complex material to appear later in a phrase or clause."

Duela egun batzuk Bittor Hidalgo-k harira ekartzen zigún 1909ko artikulu bat ganik Otto Behaghel, non autorea hasten zen lantzen bere legea:

Bada beste 'joera/lege' garrantzitsu bat nahiko unibertsala dirudikeena, nahiz hizkuntza indo-europarrentzakoa aipatua izan: «osagai handiagoen jarraitze legea»-edo («Das Gesetz der wachsenden Glieder») izenez ezagutzen dena, law of increasing members’ ingelesez, eta Behaghelek lehenengoz 1909an postulatua (‘Beziehungen zwischen Umfang und Reihenfolge von Satzgliedern’: Indogermanische Forschungen 25, 1909, S. 110–142).

Artikulu horretaz mintzatu gará an aurreko sarrerak, erabiliz Ruszkowski-ren artikulua titúlatzen "An attempt at statistical verification of Behaghel's linguistic law" (2015), zeinen hasieran irakurtzen genuén honako laburpen interesgarria:

In 1909, in reliance of linguistic material coming from a few dozens of world's languages, Otto Behaghel formulated a law which he called the law of increasing terms. It says that an order of constituents in fixed phrases containing equal elements is subject to a certain regularity, the shorter constituent precedes the longer one in general (their length is determined by the number of syllables). [M. Ruszkowski burúz Behaghel-en legea an "An attempt at statistical verification of Behaghel's linguistic law", 2015]

Gerora, Behaghel-ek garatu zuén bere hasierako lan hori, besteak beste orókortuz bere goragoko postulatua (legea/joera), nola irakurri ahal dugún an ondorengo 2022ko artikulua ganik R. Horn, titúlatua "Contrast and clausal order: on beyond Behaghel" (2022), non aipatzen dén Behaghel-en 1932ko lan inportante bat, zehaztuz ze:

... PANINI's PRINCIPLE [zein dén Behaghel-en goragoko legea] is a subcase of a more general rightward tendency for heavier or more complex material to appear later in a phrase or clause. [Horn, 2022:817-818]

Hor, 1932ko proposamen orokorrago horretan sartuko genuké Bittor-en atzoko komentarioa (zein eskertu nahi dugun):

Nolanahi, eta dakikezun bezala, Behaghelen 'joera/legea' (kasuan Paninirena ere) ez da mugatzen hitz labur/luze segidetara, anekdotikoa ere badatekeena (eta salbuespen ugarikoa), baizik eta, eta guretzako garrantzi gehiagokoa, osagai luze eta konplexuagoetara, Behaghelek berak hainbat unetan azaldu gisan (mendeko esaldiak dituzten osagaiak...).

Horretaz guztiaz saiatuko gara mintzatzen an ondorengo sarrerak. [2458] [>>>]

Ruszkowski (2015): "... structures with a shorter element going first are easier to pronounce and can be remembered easier, as felt by the Polish language users."

M. Ruszkowski-k (2015) amaitzen dú bere laburpena on "An attempt at statistical verification of Behaghel's linguistic law", 2015 (ikus azken egunotako sarrerak: 2454, 2455 eta 2456), saiatuz ematen arrazoiren bat zeinekin azáldu Behaghel-en joera, eta zehazki ematen dizkigú zéin izanen lirakén lege horren ustezko arrazoiak aráuz hizkuntz erabiltzaileek:

The effect of Behaghel's law on linear arrangements of constituents is in all likelihood a result of euphonic reasons - structures with a shorter element going first are easier to pronounce and can be remembered easier, as felt by the Polish language users. [M. Ruszkowski burúz Behaghel-en legea an "An attempt at statistical verification of Behaghel's linguistic law", 2015]

Hortaz, polonieraren erabiltzaileek, apárte aipatu ze sekuentzia horiek ordena horretan (with a shorter element going first) izanen liraké easier to pronounce, lotzen duté hitz-ordena hori kin memoria-klase bat noiz dioten ze horrela sekuentzia horiek can be remembered easier. Dudagabe izan ahal dirá aztertzeko kontu interesgarriak. [2457] [>>>]

Ruszkowski (2015): "All the sixteen pairs of combinations show the prevailing word order: a shorter noun - a longer noun."

Duela hiru egun Bittor Hidalgo-k mahaigainera ekartzen zigún Behaghel-en legea/joera:

It [Behaghel-en legea] says that an order of constituents in fixed phrases containing equal elements is subject to a certain regularity, the shorter constituent precedes the longer one in general (their length is determined by the number of syllables). [M. Ruszkowski burúz Behaghel-en legea an "An attempt at statistical verification of Behaghel's linguistic law", 2015]

zeintaz mintzatu ginén herenegun eta atzo jarráiki artikulu bat ganik M. Ruszkowski, eta zeinen laburpenean autoreak jarraitzen duén esanez:

Calculations were made based on the material excerpted from the National Corpus of Polish. All the sixteen pairs of combinations show the prevailing word order: a shorter noun - a longer noun.  [M. Ruszkowski burúz Behaghel-en legea an "An attempt at statistical verification of Behaghel's linguistic law", 2015]

Hortaz bilatu dirá gure intereseko sekuentziak an National Corpus of Polish datu-basea, non aurkitu dirén 16 konbinazio zek betetzen dute Behaghel-en eskakizuna. Ez dirudite asko, baina hala ere, denek ere, %100ek betetzen duté Behaghel-en legea. Gainera, kontuan hartúz adibidez atzoko adibide erakusgarria...

[treść i forma ('form and content')] ... zeintan polonieraz ematen dén "treść" monosilabikoa lehenago zein "forma" bisilabikoa, bitárten inglesez ematen dén alderantziz, justuki járriz "form" monosilabikoa lehenago zein "content" bisilabikoa,...

bádirudi ze Behaghel-en joera hori ez dela soilik intuizio bat, baizik ze sostenga liteké enpirikoki. [2456] [>>>]

Polonieraz "treść i forma" (1 eta 2 silaba) versus inglesez "form and content" (alderantziz, non 1 eta 2 silaba)

Atzokoan aipatzen genuén artikulu bat ganik M. Ruszkowski, non autoreak zehazten zuén Behaghel-en legea burúz ordena on osagaiak an sekuentziak on osagai sintaktikoki-berdinak (printzipioz referitzen da ki sekuentzia jada  finkatuak an hizkuntza, zein egonen dirén normalki lotuak bidéz "eta", "edo" edo juxtaposizioa), zeinen arabera osagai horiek orokorrean kokatuko zirén an ordena gorakorra respektu euren tamaina silabikoa. Honela zioén Ruszkowski-k an laburpena on bere artikulua titúlatzen "An attempt at statistical verification of Behaghel's linguistic law", zeinen hasiera aipatzen genuén atzo:

In 1909, in reliance of linguistic material coming from a few dozens of world's languages, Otto Behaghel formulated a law which he called the law of increasing terms. It says that an order of constituents in fixed phrases containing equal elements is subject to a certain regularity, the shorter constituent precedes the longer one in general (their length is determined by the number of syllables). [M. Ruszkowski burúz Behaghel-en legea an "An attempt at statistical verification of Behaghel's linguistic law", 2015]

Ruszkowski-k jarraitzen dú bere artikuluko laburpen hori emánez zenbait adibide non erakusten den zértaz ari zén Behaghel. Hortxe doaz:

Quantitative verification of the law involves comparison of the frequency ratio between equal variant structures in which the two constituents of a different length (measured in syllables) are inverted, e.g. ból i cierpienie ('pain and suffering') - cierpienie i ból, lad i porzadek ('law and order') - porzadek i lad, sacrum i profanum ('the sacred and the profane') - profanum i sacrum, treść i forma ('form and content')-forma i treść. [M. Ruszkowski burúz Behaghel-en legea an "An attempt at statistical verification of Behaghel's linguistic law", 2015]

Bereziki interesgarria iruditzen zaigú azken adibide hori:

treść i forma ('form and content')

zeintan polonieraz ematen dén "treść" monosilabikoa lehenago zein "forma" bisilabikoa, bitárten inglesez ematen dén alderantziz, justuki járriz "form" monosilabikoa lehenago zein "content" bisilabikoa, non:

Iruditzen zaigú oso adibide erakusgarria. [2455] [>>>]

Greenberg-en printzipio semantikoa (1978) versus Behaghel-en printzipio digestiboa (1909): printzipio semantikoa gailentzen da

Zioen atzo Bittor Hidalgo-k, nori eskertu nahi diogún bere komentario ondo interesgarria:

Bada beste 'joera/lege' garrantzitsu bat nahiko unibertsala dirudikeena, nahiz hizkuntza indo-europarrentzakoa aipatua izan: «osagai handiagoen jarraitze legea»-edo («Das Gesetz der wachsenden Glieder») izenez ezagutzen dena, 'law of increasing members’ ingelesez, eta Behaghelek lehenengoz 1909an postulatua (‘Beziehungen zwischen Umfang und Reihenfolge von Satzgliedern’: Indogermanische Forschungen 25, 1909, S. 110–142). Itxuraz kontrakoa lirudike, baina ez da hala, bi 'legeek' bi fenomeno desberdin islatu nahi dituzketen neurrian...

Bai, alde batetik daukagú Greenberg-en printzipioa zeinen arabera zenbakietan favoretuko litzaké ordena bat non kantitate handiagoak kokatuko lirakén lehenago zein txikiagoak ("the order larger + smaller"):

There is evidently a cognitive principle involved in the favoring of the order larger + smaller. If I express a large number, say 10,253 in the order 10,000; 200; 50; 3; the very first element gives me a reasonably close approximation to the final result, and every successive item gives a further approximation. The opposite order leaves the hearer in the dark till the last item is reached. [Greenberg 1978]

eta bestetik dugú Behaghel-en legea on osagai gerota handiagoak ("law of increasing members", baita ezaguna nola Panini-ren legea), zeinen arabera egonen litzakén joera bat ki kokatu osagai laburragoak lehenago zein handiagoak an sekuentziak on osagai sintaktikoki-berdinak (normalki lotuak bidéz "eta", "edo" edo juxtaposizioa):

In 1909, in reliance of linguistic material coming from a few dozens of world's languages, Otto Behaghel formulated a law which he called the law of increasing terms. It says that an order of constituents in fixed phrases containing equal elements is subject to a certain regularity, the shorter constituent precedes the longer one in general (their length is determined by the number of syllables). [M. Ruszkowski burúz Behaghel-en legea an "An attempt at statistical verification of Behaghel's linguistic law", 2015]

Bi printzipio hauek lirudiketé kontrajarriak, baina, nola dioen Bittor-ek, ez da hala, zeren referitzen dirén ki aspektu ezberdinak on aipatutako sekuentziak:

• Greenberg-en legea fijatzen da an aspektu semantikoa on osagai partzialak zerrendatuak an zenbaki bat, adieraziz ze aurrena kokatzen dirén osagaiak zein daudén semantikoki hurbilagoak ki kantitate finala (hots, aurrena handiena), bitárten osagai numerikoki gutxio-esanguratsuak kokatuko dirén gero.

• Aldiz, Behaghel fokalizatzen da an osagaien luzera fisikoa, neurtua an silabak, zein dén beste kontu bat, kontu ez-semantiko bat, zeini guk deituko geniokén kontu digestiboa (gogoratu "Arazo guztiak joan ohi dirá batera" eta "Lanean beti dabiltza printzipio komunikatibo-prozesatibo berberak, hala nola ere arazo berberak (hartuz forma ezberdinak), zein akaso laburbildu ahal dirén an hitz bakar bat: "atzerakarga"").

Eta gauza da ze printzipio semantikoa gailentzen da gain printzipio digestiboa. [2454] [>>>]

Greenberg (1978): "... a cognitive principle..."

Atzokoan azpimarratzen genuén herenegungo aipuko hitz bat:

There is evidently a cognitive principle involved in the favoring of the order larger + smaller. [Greenberg 1978]

Gaurkoan azpimarratuko ditugú beste bi hitz:

There is evidently a cognitive principle involved in the favoring of the order larger + smaller. If I express a large number, say 10,253 in the order 10,000; 200; 50; 3; the very first element gives me a reasonably close approximation to the final result, and every successive item gives a further approximation. The opposite order leaves the hearer in the dark till the last item is reached. [Greenberg 1978]

Bai, evidenteki báda hor tartean printzipio kognitibo bat, printzipio funtzional bat, printzipio komunikatibo bat. Hor gertatzen ari dena ez da aleatorioa, ez da ordena aleatorio bat, ez da joera arbitrarioa, baizik ze azaldu ahal dá bidéz printzipio kognitibo bat, evidently. [2453] [>>>]

Greenberg (1978): "There is evidently a cognitive principle involved in the favoring of the order larger + smaller."

Atzokoan aipatzen genuen nóla Greenberg-ek deskribatzen duén atzerakargaren ideia (gogoratuz ere pasarte bat ti gure artikulua titúlatzen "Buruz hizkuntzen garapen sintaktiko-diskursiboa" an "Hizkuntzen berdintasun komunikatiboa: mitoa ala errealitatea?", Mendizabal, 2014:118-119, non mintzo ginen burúz puntu hori):

There is evidently a cognitive principle involved in the favoring of the order larger + smaller. If I express a large number, say 10,253 in the order 10,000; 200; 50; 3; the very first element gives me a reasonably close approximation to the final result, and every successive item gives a further approximation. The opposite order leaves the hearer in the dark till the last item is reached. [Greenberg 1978]

Eta gaur soilki azpimarratu nahi genuké hitz bat an atzoko aipuko lehen esaldia:

There is evidently a cognitive principle involved in the favoring of the order larger + smaller. [Greenberg 1978]

Bai, Greenberg-ek dio evidently, zeren hala da: evidentea. Eta gogora daigun ze zientzian "evidente" hitza erabiltzea ez dela gutxi, nola genioén an ondoko sarrera hau:

• [2438] Moreno Cabrera-k ere "evidente" ikusten zuén azalpen funtzionalista an 1990: "... ello explica [Tomlin-en 1. printzipio funtzional thematikoak] por qué los dos órdenes más frecuentes son SOV y SVO; también explica la menor frecuencia de VSO y la rareza de VOS y OVS."

non bukatzen genuén justuki esánez:

Beraz, Moreno Cabrera-rentzat ere (1990) evidente zén Tomlin-en azalpen funtzional-komunikatiboa (1984), eta zientzian "evidente" ez da edozer.

Bai, ez da edozer. Dá zerbait evidentea. [2452] [>>>]

Greenberg (1978): "The opposite order leaves the hearer in the dark till the last item is reached."

Atzkokoan amaitzen genuen esánez:

Eta gauza da ze Greenberg-ek berak (1978) deskribatu zuén atzerakargaren ideia an zenbakiak. Saiatuko gara gehiago zehazten puntu hori biharkoan. 

Horrá Greenberg-en hitzak deskríbatuz atzerakargaren ideia:

There is evidently a cognitive principle involved in the favoring of the order larger + smaller. If I express a large number, say 10,253 in the order 10,000; 200; 50; 3; the very first element gives me a reasonably close approximation to the final result, and every successive item gives a further approximation. The opposite order leaves the hearer in the dark till the last item is reached. (Greenberg 1978:274)

Hain zuzen aipu hori egiten genuén an gure artikulua titúlatzen "Buruz hizkuntzen garapen sintaktiko-diskursiboa" (an "Hizkuntzen berdintasun komunikatiboa: mitoa ala errealitatea?", Mendizabal, 2014:118-119) nola konprobatzen dugún jarraian:

Bai, hortxe da atzerakargaren ideia. [2451] [>>>]

Lanean beti dabiltza printzipio komunikatibo-prozesatibo berberak, hala nola ere arazo berberak (hartuz forma ezberdinak), zein akaso laburbildu ahal dirén an hitz bakar bat: "atzerakarga"

Atzokoan bukatzen genuén gure sarrera esánez:

Gaur, aipu horretatik atera nahi genuke pasarte luzetxoagoa:

Sentence linearity is an indisputable fact. It makes the speaker/writer arrange the linguistic elements in a linear sequence, in a line , and develop the discourse step bay step. [Firbas, 1971:138]

Progresiboki, jarraituki, koherenteki.

zeini komentarista ezezagun batek erantzuten zión esánez:

Alegia, nola zenbakiak sistema dezimalean; gutxi gora-bera.  

Baiki, azken buruan, lanean beti dabiltza betiko printzipio komunikatibo-prozesatibo berberak, hala nola ere arazo berberak (hartuz forma ezberdinak), zein akaso laburbildu ahal dirén an hitz bakar bat: "atzerakarga", era guztietako atzerakarga, atzerakarga sintaktikoa, semantikoa, expresiboa edo digestiboa (gogoratu "Arazo guztiak joan ohi dirá batera").

Eta gauza da ze Greenberg-ek berak (1978) deskribatu zuén atzerakargaren ideia an zenbakiak. Saiatuko gara gehiago zehazten puntu hori biharkoan. [2450] [>>>]

S (thematikoa) - V (rhematikoagoa zein S baina gutxio rhematikoa zein O, transizionala) - O (rhematikoena eta potentzialki luzeena)

Atzokoan azpimarratzen genuen ze:

Gaurkoan soilik azpímarratu ze, aipuan ikusten dugunez, Goenaga-k zehazten dú ordena-askatasun hori emánez ondoko bi adibide hauek (lehenik emánez parte thematikoa, eta gero bi alde rhematikoak: aditza eta osagarria, euren posizioa trukatuz an S-OV eta S-VO):

• SOV [batek (thematikoa) bi seme zituen (rhematikoa)]

eta  

• SVO [batek (thematikoa) zituen bi seme (rhematikoa)]

zein dirén, finean, gaur egungo euskararen bi ordena neutro tipikoak.

eta gaurkoan soilik azpimarratu nahi genuke ze aditza (V) izaten dá gutxio rhematikoa eta gutxio luzea zein osagarria (O), halan ze argiki ikusten da zein izaten den orokorki hitz-ordena rhematikoki (informatiboki) progresiboena:

• S (thematikoa) - V (rhematikoagoa zein S baina gutxio rhematikoa zein osagarria, transizionala) - O (rhematikoena eta potentzialki luzeena)

alegia: SVO.

Honetaz, gogoratu genei honako sarrera burúz Firbas hizkuntzalaria (Pragako Eskola), non jasotzen genuén haren aipu interesgarri bat, jada idatzia an 1971:

• Firbas (1971): "I also believe to be right in assuming that this conclusion is quite in harmony with the character of human apprehension."

Atzo ikusten genuen nóla Firbas (1971) zúen planteatzen bere konklusioa gain esaldiko informazioaren antolamendu orokor efizienteena (azpi baldintza orokorrak), zeintan karga komunikatiboa joango litzaken agertzen progresiboki, ondo prestatuz bukaera bat non emanen zén informazio rhematikoena, ezustekoena, xeheena. Gaur azpimarratu nahi genuke ze Firbas ari da mintzatzen gain prozesamendua noiz dioén:

I also believe to be right in assuming that this conclusion is quite in harmony with the character of human apprehension. [Firbas, 1971:138]

Bai, in harmony with the character of human apprehension azpi baldintza orokorrak.

Gaur, aipu horretatik atera nahi genuke pasarte luzetxoagoa:

Sentence linearity is an indisputable fact. It makes the speaker/writer arrange the linguistic elements in a linear sequence, in a line , and develop the discourse step bay step. [Firbas, 1971:138]

Progresiboki, jarraituki, koherenteki. [2449] [>>>]

Goenaga (1980): SOV [batek (thematikoa) bi seme zituen (rhematikoa)] eta SVO [batek (thematikoa) zituen bi seme (rhematikoa)]

Amaitzen genuén atzo, koméntatuz honako hitzak ganik Patxi Goenaga (1980):

Edo bi seme zituen bakarrik da rema. ... Adibidez, honela has nezake nere kontaketa: Baziren behin batean bi aita. Batek, ...

Kasu honetan ere, iruditzen zait, bestean amititzen genituen ordena guztiak amiti ditzakegula: batek bi seme zituen nahiz batek zituen bi seme. [Goenaga, 1980:207]

Bai, gure ikuspegitik egoera hori (soilik predikatu rhematikoa) gertatzen dá askoz gehiago zein herenengungo egoera kontextuala non informazio guztia zén berria (rhematikoa). Esan nahi baita ze egoera aski tipikoa da sujetua izátea thematikoa, bitárten predikatua dén rhematikoa. Maiztasun handiko kasu horretan ere izanen genuké ber ordena-askatasuna zein gozatzen dugún noiz informazio guztia dén rhematikoa. Guztiz ados.

Gaurkoan soilik azpímarratu ze, aipuan ikusten dugunez, Goenaga-k zehazten dú ordena-askatasun hori emánez ondoko bi adibide hauek (lehenik emánez parte thematikoa, eta gero bi alde rhematikoak: aditza eta osagarria, euren posizioa trukatuz an S-OV eta S-VO) :

• SOV [batek (thematikoa) bi seme zituen (rhematikoa)]

eta  

• SVO [batek (thematikoa) zituen bi seme (rhematikoa)]

zein dirén, finean, gaur egungo euskararen bi ordena neutro tipikoak. [2448]

Goenaga (1980): "Kasu honetan ere [Rhema dá soilik predikatua], iruditzen zait, bestean [Esaldi osoko rhema] amititzen genituen ordena guztiak amiti ditzakegula: batek bi seme zituen nahiz batek zituen bi seme."

Herenegun ikusten genuén nóla Patxi Goenaga-k (1980) ikusten zuén ze euskararen hitz-ordena aski librea zela noiz esaldiko informazio guztia berria baitzen:

• Patxi Goenaga (1980): "... dena 'informazio berri' dela, ikusten dugu ordena aski librea dela."

eta gaur honatu nahi genuke ze ber askatasuna egonen litzake noiz esaldiko informazio berria dén soilik predikatuko partea (hots, sujetua mintzagaia izanik):

Edo bi seme zituen bakarrik da rema. ... Adibidez, honela has nezake nere kontaketa: Baziren behin batean bi aita. Batek, ...

Kasu honetan ere, iruditzen zait, bestean amititzen genituen ordena guztiak amiti ditzakegula: batek bi seme zituen nahiz batek zituen bi seme. [Goenaga, 1980:207]

Bai, eta egoera informatibo hori (soilik predikatu rhematikoa) gertatzen dá askoz gehiago zein herenengungo egoera kontextuala non informazio guztia zén berria (rhematikoa). Esan nahi baita ze aski tipikoa da sujetua thematikoa izatea, bitárten predikatua dén rhematikoa. Hortaz, maiztasun handiko kasu horretan ere izanen genuké ber ordena-askatasuna zein gozatzen dugún noiz informazio guztia dén rhematikoa. Guztiz ados. [2447] [>>>]

Euskarazko esaldi neutro tipikoak (kin informazio rhematikoena an objetua, O) dirá SVÓ eta SÓV

Gaur soilik azpímarratu atzoko amaiera:

Gure partetik, esango genuke ze euskarazko esaldi neutro tipikoak (kin informazio rhematikoena an objetua, O) dirá SVÓ eta SÓV, eta akaso salbuespenez VSÓ. 

non SVÓ dén bereziki beharrezkoa zatio bere funtzionalitatea. [2446]

Altube (1919,1929) eta Goenaga (1980) bide beretik respektu hitz-ordena an esaldi neutroak non ez den bereziki nagusitzen batere osagairik

Gaurkoan soilik erlazionatu nahi genituzke ondorengo hitzak ganik Altube (1929) eta beheragoko hitzak ganik Goenaga (1980). Hauek dirá Altube-renak:

• Altube (1929): "Las frases de ese género (las absolutivas ...) debieran permitir cierta mayor libertad que las opositivas en la ordenación de sus términos; ..."

Komentatu dugu an azken sarrerak nóla Altubek ezberdintzen duén arten esaldi absolutiboak (azentu ez-bereziki-markatua, neutroa) eta esaldi opositiboak (azentu bereziki markatua), eta ondorengo sarreretan komentatu nahi genuke xehetasun gehiago gain Altube-ren desberdintasun hori eta bere maiztasuna. Sarrera honetan, ordea, soilik nahi genuke argitu nóla Altube-k erizten duen ze esaldi absolutiboek onartu beharko luketé askatasun sintaktiko gehiago zein esaldi opositiboak:

Las frases de ese género (las absolutivas, o sea las compuestas de miernbros de carácter absolulivo) debieran permitir cierta mayor libertad que las opositivas en la ordenación de sus términos; ... [Altube, 1929:83]

Beste terminu batzuetan, Altube-k dio ze (bere) esaldi neutroak izan beharko liraké sintaktikoki askeagoak zein (bere) markatuak.

eta hauek Goenaga-renak:

• Patxi Goenaga (1980): "... dena 'informazio berri' dela, ikusten dugu ordena aski librea dela."

Gaur ikusi nahi genuke zéin zen Patxi Goenaga-ren ikuspegia an bere 1980ko "Gramatika bideetan" (2. argitalpena, zuzendua eta osatua), nondik ekarri dugún beheragoko irudia. Hantxe, besteak beste, irakur daikegu:

... dena 'informazio berri' dela, ikusten dugu ordena aski librea dela. [Goenaga, 1980]

Biak ere bide beretik respektu hitz-ordena an esaldi neutroak non ez den bereziki nagusitzen batere osagairik.

Gure partetik, esango genuke ze euskarazko esaldi neutro tipikoak (kin informazio rhematikoena an objetua, O) dirá SVÓ eta SÓV, eta akaso salbuespenez VSÓ. [2445]