Aurreko mezu batean irakurri ahal izan dugú Altube-ren
artikulu gogoangarriá titulatzen "
Erderakadarik txarrenak IV" (1951), non autoreak aztertu dituén explizituki
lau tresna prepositibo: 1.
BALDIN, 2.
BAITA, 3.
ZERREN-ETA eta 4.
BAIZIK-ETA. Har daigun orain horietariko lehenengoa (BALDIN) eta azter daigun nóla ikusten zuen Altube-k baliabide hori
22 urte lehenago, 1929an, noiz berak argitaratu bere liburu enblematikoa déitzen "Erderismos".
Hasteko esan ze, BALDIN (berdin nola BAITA) dá baliabide prepositibo
gehigarri bat, zeinek, beraz,
ez duen ezer ordezkatzen,
baizik osatzen (kontrara-ze ZERREN-ETA eta BAIZIK-ETA, zeinek bai ordezkatzen dituzten euren kide postpositiboak). Akaso horregatik, bi baliabide horiek (BALDIN eta BAITA) ez dira aurkitzen artén estruktura gaitzestuak an "Erderismos" (ZERREN-ETA eta BAIZIK-ETA bai izan ziren
gaitzestuak an 1929 nola ikusikó an beste sarrera bat).
Baina, zentratuz gure begirada gain BALDIN, ikus Altube-k zér zioen burúz baliabide hori
an 1929 (Altube, 1929:193):
Resultan particularmente expresivas las flexiones hipotéticas precedidas del morfema baldin (o balin), véase:
- Hauta ez balin badukezue
Aún se acentúa más el caracter hipotético de las oraciones colocando al principio de ellas el morfema precitado:
- Baldin aguro ez bazatoze
- Baldin euskera bizitzen ezpada [Altube, Erderismos, 1929, 193. or.]
Beraz, Altube-k aipatzen du
balio expresibo berezi bat an BALDIN BA, zein
areagotzen baita noiz BALDIN erabiltzen da
isolatua an perpaus-hasiera. Nolabait esan, erabilera horiek
indartuko luketé balio expresiboa on perpaus kondizionala (BALDIN erabiliko litzaké nola
indartzaile expresibo).
1951an, ordea, Altube-k beste ikuspuntu batetik eginen du bere analisia, argudiatuz BALDINen
balio iragarlea, zeinek berekin ekarrikó
argitasun eta erraztasun komunikatiboa:
1o. BALDIN. - Erderaz «SI» (condicional) aurre-ezarkiñaz asitako esakun luzerik-luzeenak ere' euskeraztu génitzake, argi ta aitze-errez, aurre-argilari, BALDIN itza jarrita. Azkenengo nere idatz-atalean (E.G. 11-12, 48) lapurtar idazleen erderakada itxusi batzu aztertzen ari giñalarik' urrengo esakunau agértu nuan, zuzentze-ejenplutzat: «BALDIN gaurko gezurrak biar egi, eta gaurko egiak biar gezur biurtu litezkeala norbaitek esan Ba-leza»... [Altube, 1951]
Diferenteak dira
1951ko enfoke argitzaile-erraztailea eta
1929ko enfoke expresiboa, nahizta biak loturik egon. Gauza da ze, perpausaren zentzu kondizionala iragartzeak dú aportatzen
koherentzia (sintaktiko-interpretazionala), nondik derivatzen diren bai
1951ko argitasun-erraztasuna (orohar) nola-ere
aukera expresibo perfektua ki enfatizatu, hasieratik bertatik, perpausaren izaera kondizionala.
Gainera, koherentzia sintaktiko-interpretazionalak ematen dú aukera ki egin, adibidez,
pausa (
koherente) bat atzén BALDIN (zeinen
balio expresiboa izan ahal dén oso interesgarria), hala nola ere aukera ki
intonatu askeago perpaus kondizionala bera. Azken efektu hori dá efektu berbera zein agértu noiz kokátu aditza (edo beste edozein sintagma-buru) aurrén bere osagarria:
osagarria gelditzen dá informatiboki liberatua, ondo thematizatua (nolabait esan, sintagma-burua litzaké sintagmaren thema, eta osagarria da rhema) eta prest afinda jáso intonazio neutralago edo enfatikoa nahierara.
Orohar, koherentzia sintaktiko eta interpretatiboak berekin dakár bai
erraztasun komunikatiboa, bai
aukera expresibo moldagarriagoa (aukera neutralagoak eta enfatikoagoak). Baina horretarako behar dira baliabide
ondo egokituak eta
ondo normalizatuak. [238] [
>>>]
_______________________
Irakur ere:
Etiketak: Altube, baldin
