Aurreko mezu batean irakurri ahal izan dugu Altuberen
artikulu gogoangarriá titulatzen "
Erderakadarik txarrenak IV" (1951), non autoreak aztertu explizituki
lau tresna prepositibo: 1.
BALDIN, 2.
BAITA, 3.
ZERREN-ETA eta 4.
BAIZIK-ETA. Har dezagun orain horietariko lehenengoa (BALDIN) eta azter dezagun nóla ikusten zuen Altubek baliabide hori
22 urte lehenago, 1929an, noiz berak argitaratu bere liburu enblematikoa deitzen "Erderismos".
Hasteko esan ze, BALDIN (berdin nola BAITA) dá baliabide prepositibo
gehigarri bat, zeinek, beraz,
ez duen ezer ordezkatzen,
baizik osatzen (kontrara-ze ZERREN-ETA eta BAIZIK-ETA, zeinek bai ordezkatzen dituzten euren kide postpositiboak). Akaso horregatik, bi baliabide horiek (BALDIN eta BAITA) ez dira aurkitzen arten gaitzestuak an "Erderismos" (ZERREN-ETA eta BAIZIK-ETA bai izan ziren
gaitzestuak an 1929 nola ikusiko an beste posten bat).
Baina, zentratuz gure begirada gain BALDIN, ikus Altubek zér zioen buruz baliabide hori
an 1929 (Altube, 1929, 193. or.):
Resultan particularmente expresivas las flexiones hipotéticas precedidas del morfema baldin (o balin), véase:
- Hauta ez balin badukezue
Aún se acentúa más el caracter hipotético de las oraciones colocando al principio de ellas el morfema precitado:
- Baldin aguro ez bazatoze
- Baldin euskera bizitzen ezpada [Altube, Erderismos, 1929, 193. or.]
Beraz, Altubek aipatzen du
balio expresibo berezi bat an BALDIN BA, zein
areagotzen baita noiz erabiltzen BALDIN
isolatua an hasiera ti perpausa. Nolabait esan, erabilera horiek
indartuko luketé balio expresiboa ti perpaus kondizionala (BALDIN erabiliko litzake nola
indartzaile expresibo).
1951an, ordea, Altubek beste ikuspuntu batetik eginen du bere analisia, argudiatuz BALDINen
balio iragarlea, zeinek berekin ekarri
argitasun eta erraztasun komunikatiboa:
1o. BALDIN. - Erderaz «SI» (condicional) aurre-ezarkiñaz asitako esakun luzerik-luzeenak ere' euskeraztu génitzake, argi ta aitze-errez, aurre-argilari, BALDIN itza jarrita. Azkenengo nere idatz-atalean (E.G. 11-12, 48) lapurtar idazleen erderakada itxusi batzu aztertzen ari giñalarik' urrengo esakunau agértu nuan, zuzentze-ejenplutzat: «BALDIN gaurko gezurrak biar egi, eta gaurko egiak biar gezur biurtu litezkeala norbaitek esan Ba-leza»... [Altube, 1951]
Diferenteak dira
1951ko enfoke argitzaile-erraztailea eta
1929ko enfoke expresiboa, nahizta biak ondo loturik egon. Gauza da ze, perpausaren zentzu kondizionala iragartzeak aportatzen dú
koherentzia (sintaktiko-interpretazionala), nondik derivatzen diren bai
1951ko argitasun-erraztasuna (oro har) nola-ere
aukera expresibo perfektua ki enfatizatu, hasieratik bertatik, perpausaren izaera kondizionala.
Gainera, koherentzia sintaktiko-interpretazionalak ematen dú aukera ki egin, adibidez,
pausa (
koherente) bat atze BALDIN (zeinen
balio expresiboa izan daiteke oso interesgarria), hala nola ere aukera ki
intonatu askeago perpaus kondizionala bera. Azken efektu hori dá efektu berbera zein agértu noiz kokatu aditza (edo beste edozein sintagma-buru) aurre bere osagarria:
osagarria gelditzen dá informatiboki liberatua, ondo thematizatua (nolabait esan, sintagma-burua da sintagmaren thema, eta osagarria da rhema) eta prest afin jaso intonazio neutralago edo enfatikoa nahierara.
Oro har, koherentzia sintaktiko eta interpretatiboak berekin dakar bai
erraztasun komunikatiboa, bai
aukera expresibo moldagarriagoa (aukera neutralagoak eta enfatikoagoak). Baina horretarako behar dira baliabide
ondo egokituak eta
ondo normalizatuak. [238] [
⇶]
_______________________
Irakur ere:
Etiketak: Altube, baldin
