astelehena, apirila 20, 2020

Trask:(1997): "The participìal formation in "-i" is no longer productive."

Atzoko sarreran mintzo ginen burúz forma perifrastiko berriak zeinen arabera berrantolatu zén euskal aditz-sistema. Zehazki, Mitxelena-k aipatzen zituén euskararen "perfectum" eta "futuro" formen paralelismoa respektu forma latino-romantzeak, adibidez (an "Lengua común y dialectos vascos", 1981)

[Mitxelena, "Lengua común y dialectos vascos", 1981]
Mitxelena-k, beraz, azpimarratzen du ha analogia artén "he de coger" eta "hartuko dut" edo "harturen dut" an futuroa, hala nola ere artén "es venido" (forma zaharra hen "ha venido") edo "est venu" eta "etorri da" an iragan perfektua.

Modu horretan, lortzen ari zirén forma verbal analitikoagoak, non aditz printzipala eta aspektu verbala ateratzen zirén ti multzo sintetikoa (jada aski zamatua), bitárten flexio personal guztiak (nor-nori, nor-nork, nor-nori-nork) eramaten ziren ki bigarren parte perifrastikoa, zein gauzatzen zén an laguntzaile ezberdinak (gutxi) non jada konplexitatea gutxiagotzen baitzen, nahiz oraindik izan potentzialki altua, nola dakigun.

Bide berriek izanen dute euren isla an morfologia, non "-tu" morfemak ordezkatuko dú "-i" morfema noiz sortzen partizipioak:
The participìal formation in "-i" is no longer productive. For many centuries, the function of "-i" has been assumed by a new suffix "-tu". This is of Latin origin: Basque borrowed verbs from Latin in the form of their perfective participles, such as aditu 'hear, understand' < AUDITU and jostatu 'play' < IUXTATU. [Trask, The history of Basque, 1997:213-214]
Gaur egun soilik "-tu" morfema da produktiboa. [871] [>>>]

Etiketak: , , ,

asteartea, martxoa 31, 2020

Ez da hitzik

Josu Lavin-ek atzo ematen zigún beste bide bat nondik, analogiaz, ailegatu ahal den ki "pertenitu":
pertenitu eta pertenecitu
moducoac
obeditu eta obedecitu
dirade.
Gilen-ek ematen zizkigun beste pare batzuk ere:
Bai eta

establitu eta establezitu
ofritu eta ofrezitu
konparitu eta konparezitu
aborritu eta aborrezitu

Denak ere euskal hitz, nahiz gehienak egon proskribituta gaurko hiztegietan.
Har dezagun adibidez ha adibidea on "establitu", zein den aditz bat ederki establitua an euskal Corpus Historikoa (harik 2000) kin 109 agerraldi:

zeintatik gertatu dirén 99 agerraldi artén 1851 eta 2000:

Gauza da ze, erabilera bihurtu dá zero tika 2008:

Datu bat: Euskaltzaindiaren Hiztegia-k ez du jasotzen "establitu" aditza.

Ez da hitzik. [851] [>>>]

Etiketak: ,