Sarrera honetan genioenez, foku preverbalak dirá informatiboki
ezjarraituagoak,
bapatekoagoak eta nolabait esan,
irregularragoak zein euren kide postverbalak, zein
berez dirén informatiboki
jarraituagoak,
prestatuagoak eta
regularragoak. Eta hain zuzen prestaketa informatibo edo esaldi-barneko
kontextualizazio handiago horrek ematen die postverbalei
moldagarritasun expresibo edo adierazkor handiagoa, zein arazogabe adaptatu ahal den ki helburu expresibo
oso neutroak edo
oso enfatikoak edo
beste edozein modutakoak, eta
edozein gradutan ere.
Foku pre eta postverbalen
berezko izaera ezberdin horiek ezin hobeto islatzen dirá noiz preverbala doan justuki
esaldi-hasieran (hor bapatekotasuna
erabatekoa baita), eta postverbala justuki
esaldi-bukaeran (hor aurrelan komunikatiboki prestatzailea
maximoa baita). Izan ere, muturreko posizio horietan
maximizatzen baita bi foku-mota horien
berezko tendentzia, zein dén
kontrastiboagoa an aditz-aurreko galdegaiak, eta
printzipioz neutroagoa an aditz-ostekoak (aditz-ostean, finean, galdegaiak dirá
intonatiboki moldagarriagoak).
Ikus hurrengo komentarioa ganik Beatriz Fernández eta Jon Ortiz de Urbina ("Hizkuntzari itzulia 80 hizkuntzatan", 2007:230)
b1. Juan llegó a las tres. b2. A las tres llegó Juan.
Informazio egituraketaren ikerketa lanek irakasten digutenez, badago iruzkinean garrantzi gehien hartzen duen osagai bat, gaztelaniaz edo ingelesez (AO hizkuntzetan) normalean eskuineko muturrean dagoena: (b1) perpausean Juan heldu zeneko ordua da garrantzia daukana, eta (b2) kasuan ordu horretan heldu zena.
Ohartu hemen aipatzen dugun "nabarmentasun" hau euskal gadegaiarena ez bezalakoa dela: ez a las tres eta ez Juan osagaiek ez dute galdegaiek duten enfasi dramatikoa, ez eta euskalki batzuetan behintzat Hualdek eta Elordietar anai-arrebek aurkitu zuten azentu berezia. Entonazio neutral eta galdegaiarenaren arteko lehenengo mailako nabarmentasun ahula daukate osagai hauek, bai ahoskeraz bai eta informazioaren aldetik. Izan ere, gaztelaniaz ere era ditzakegu enfasi sendoko egiturak, euskararen antzekoak:
a. A LAS TRES llegó Juan
b. HIRURETAN heldu zen Jon
Beraz, aditz-aurreko galdegaia ez da soilik
gutxiago pausatua (
buru bila baitabil), baizik-ere intonatiboki
nabarmenagoa oro har (edo nahiago bada
dramatikoagoa) respektu aditz-osteko galdegaia, zein den
aditzarekiko askeagoa: foku estu postverbalak agertuko baitira
normalean eskuineko muturrean,
ez derrigor justuki ondóren aditza, bitárten ezkerraldekoak agertu ohi dira
ez soilik aditzaren alboan,
baizik aditzarekin batera. Eta hori guztia dá efektua on
koherentzia (edo inkoherentzia)
sintaktiko-interpretatiboa.
Gainera, eta betiko koherentzia handiagoa tartean, bukaerako foku hori ahalko da enfatizatu (edo
nahierara moldatu expresiboki) soilik eginez
pausatxo bat (edo pausarik gabe)
eta emanez
intonazio egokia an bukaera ondo prestatu (eta akaso isolatu) hori. Behin foku ondo aurreprestatu hori emanda, ez dago zértan jarraitu:
horretara (fokura) gindoazen eta bukatu da festa komunikatiboa (esaldia).
Esaldiaren hasierako posizioan, berriz, aditz-aurreko foku hori
kolpez ailegatuko da, bapatean, avisurik batere gabe, eta hala, prestaketarik gabe,
nola edo hala adierazi beharko du hiztunak
fokutasun hori, nondik segitzen dén bere
ohiko nabarmentasun berezia.
Azken buruan, gauza da ze tendentzia komunikatibo orokorren azpian egoten dirá
arrazoi ez-gutxio orokorrak, arrazoi
logikoak,
azalgarriak...
ia mekanikoak. Goiko aipuan esaten denez,
AO (alegia, SO deitu ohi ditugunak) hizkuntzek eraman ohi duté euren foku neutralena ki
esaldi-bukaera, eta aditz-aurreko posizioak
gorde dituzte tza(t) foku
ez-hain-neutroak, emanak an zirkunstantzia oso kontextualak (esan nahi baita, esaldiz kanpoko kontextuak kontextualizatuak).
Eta horren harira, eta amaitzeko, azpimarragarria iruditzen zaigu adibidez
hungarieraren kasua, non bi foku-mota horien diferentzia heldu dá ki izán
semantikoa ere. Izan ere, hungarieraz, aditz-aurreko fokua
ez da soilik eta oro har kontrastiboagoa, baizik
beti-ere exhaustiboa (hots, dú eragiten
identifikazio exhaustiboa):
...identificational focus, which expresses exhaustive identification... [Kiss, "Identificational focus versus information focus", 1996]
Aldiz, hugarieraz, aditz-osteko fokua dá
informatibo hutsa, ez-exhaustiboa, soilik emánez informazio gehigarria:
...information focus, which conveys new information...[Kiss, "Identificational focus versus information focus",1996]
Hor ere, aditz-osteko neutrotasun pausatu informatibo hori derivatzen dá tik euren
koherentzia. [258] [
>>>]
_____________________________
Ikus beste sarrera hauek ere:
1.:
F1 eta F2 berez dira foku-mota ezberdinak: F1 enfatikoagoa eta F2 landuagoa eta neutroagoa
2.:
...there isn't a simple mechanism which favors that change (VO->OV) ... [Jon Aske]
3.:
Buruz pausa koherenteak eta beste
4.:
Hobe burua aurretik, pausatukiago eta luzeago ibili ahal izateko
5.:
Esaldi bakoitzak bere intentzioa
6.:
Beste zantzu bat tik koherentzia: aukerako pausa artén aditza eta foku estua
7.:
Nexu postpositiboen joera sintetikoa vs nexu prepositiboen joera analitikoa Etiketak: Beatriz Fernandez, hizkuntzak, hungariera, intonazioa, koherentzia sintaktiko-interpretatiboa, moldagarritasun expresiboa, pausak