Zér egiten duté hizkuntzalari funtzionalistek noiz ikusten duten ze munduko sintaxi gehienek kokatzen duté sujetua (S) lehenago ze aditza (V) eta objetua (O)?

Genioén atzo:

... , gogora daigun zér egiten duten batzuk [chomskyarrek] eta besteek [funtzionalistek] noiz ikusten dutén datu bat nola-ze munduko sintaxi gehien-gehienetan sujetua kokatu ohi da kanonikoki an hasiera te esaldia. Gaur komentatu behar dugu zér egiten duten chomskyarrek:

Chomskyarrek sinpleki esanen duté: sujetuaren (hasierako) posizioa ez da aukera parametriko horietakoa (ez dago aukeran), baizik-ze posizio hori biologikoki datorkigu grabatua an gure burmuina. Bestelako ordenak (non sujetua ez den an hasiera, nola adibidez OSV) soilik agertu ahalko dirá nola derivazioak ti oinarrizko ordenak non (errepikatzen dugú: biologikoki) sujetua agertzen den an hasiera (hots SOV edo SVO).

Orain, aldiz, ikus daigun zér egiten dutén hizkuntzalari funtzionalistek noiz ikusten duten ze munduko sintaxi gehienek kokatzen duté sujetua (S) lehenago ze aditza (V) eta objetua (O): saiatzen dirá realitate hori azaltzen (an bere zentzu genuinoa) kin arrazoi komunikatiboak, funtzionalak.

Kasu honetan, gauza da ze sujetuak gehien-gehienetan izaten dirá thematikoak (esaldia zértaz mintzo den), eta justuki horrek bultzatzen ditu sujetu horiek ki hasiera te esaldia, non betetzen dutén euren funtzio thematikoa an modurik efektiboena azpi baldintza eta behar komunikatibo orokorrak. Hori saiatzen ginen esaten adibidez an ondorengo sarrera:

• [#2] Eta azalpen sendoa: sujetua dá izaten 'thema' diskursiboa (markoa, informazio referentziala, zeri buruz), bitarten predikatua dá izaten 'rhema' (mezuaren muina, zér esaten den buruz tema)

 Herenegun ikusten genuen nóla Lakak zioskun ze : 

...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan. [Laka]

Baina, bá al da azalpenik horretarako? Ikuspuntu komunikatibo-funtzionaletik bai, oso azalpen sendoa: izan ere, sujetua, baldintza orokorretan, gehientsuenetan izaten dá thematikoa (zehaztuz zértaz mintzo den), eta halako referentzia informatiboa, noiz behar den, komunikatiboki hobeki joango da hasieran zeinda ez beste edonon, nola an OSV. Honela genioen an "Buruz hizkuntzen garapen sintaktikoa" (2014:135):

Ikuspuntu biologiko-formaletik (adididez, Laka) ez dira saiatu ere egiten bilatzén azalpenik. Ikus honetaz zér genioen an sarrera titulatzén "XK2: Irresponsabilitate handia" (Balbula, 2007):

Sintaxiari buruz, existitzen dira bi hurbilketa linguistiko nagusi: bata da hurbilketa formala (zeinen referentzia nagusia den Chomsky), eta bestea da hurbilketa funtzionala (non akaso Givón aipatu beharko genuke).

Hurbilketa formalak ez ditu azaltzen logikoki bere printzipioak: printzipio horiek hor daude (biologikoak dira), eta parametroak funtsean arbitrarioki banatuta egonen lirateke:

Another issue involves explanation: there has been little interest in even asking the "why" question in formal grammar and principles of ordering have been stipulated in an explanatory vacuum . [John A. Hawkins (funtzionalista)]

Korronte funtzionalistak, berriz, jartzen du bere analisiaren zentroan honako galdera hau:

fundamental question: Why is language structure the way it is? [Martin Haspelmath (funtzionalista)]

Ez dugu egin behar oso buruketa sakona afin konturatu ezen hurbilketa funtzionala da zientifikoki osoagoa ezi hurbilketa formal hutsa (gauza da ze hurbilketa funtzionalak sistematikoki galdetzen du: "Zergatik?"). Haspelmath doa haruntzago noiz dioen:

Are functional explanations compatible with generative analyses?

In principle, yes, but often generative analyses are made redundant by functional explanations, so ignoring functional explanations is irresponsible. [Martin Haspelmath (funtzionalista)]

Guztiz ados: da irresponsabilitate handia. Datuak ari dira exijitzen azalpen (serio) bat.

Orain eta hemen, irresponsabilitate bikoitza: zientifikoa eta soziala. [⇶]

[#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

Bai, hóri bai dela azalpen bat, komunikatiboa, funtzionala.

Sintaxiari buruz, existitzen dira bi hurbilketa linguistiko nagusi: bata da hurbilketa formala (zeinen referentzia nagusia den Chomsky), eta bestea da hurbilketa funtzionala (non akaso Givón aipatu beharko genuke)

Atzoko sarreraren harira, azpimarratu nahi genuke ze Talmy Givón da figura zentral bat an linguistika funtzionala. Antzera nola Chomsky den linguistika formalaren figura zentrala, akaso Givón-i eman behar genioke paper hori respektu hizkuntzalaritza funtzionala. Justuki puntu horretaz mintzo ginen an ondorengo sarrera, zeinen edukia rekuperatzen dugun jarraian:

• XK2: Irresponsabilitate handia

Sintaxiari buruz, existitzen dira bi hurbilketa linguistiko nagusi: bata da hurbilketa formala (zeinen referentzia nagusia den Chomsky), eta bestea da hurbilketa funtzionala (non akaso Givón aipatu beharko genuke).

Hurbilketa formalak ez ditu azaltzen logikoki bere printzipioak: printzipio horiek hor daude (biologikoak dira), eta parametroak funtsean arbitrarioki banatuta egonen lirateke:

Another issue involves explanation: there has been little interest in even asking the "why" question in formal grammar and principles of ordering have been stipulated in an explanatory vacuum . [John A. Hawkins (funtzionalista)]

Korronte funtzionalistak, berriz, jartzen du bere analisiaren zentroan honako galdera hau:

fundamental question: Why is language structure the way it is? [Martin Haspelmath (funtzionalista)]

Ez dugu egin behar oso buruketa sakona afin konturatu ezen hurbilketa funtzionala da zientifikoki osoagoa ezi hurbilketa formal hutsa (gauza da ze hurbilketa funtzionalak sistematikoki galdetzen du: "Zergatik?"). Haspelmath doa haruntzago noiz dioen:

Are functional explanations compatible with generative analyses?

In principle, yes, but often generative analyses are made redundant by functional explanations, so ignoring functional explanations is irresponsible. [Martin Haspelmath (funtzionalista)]

Guztiz ados: da irresponsabilitate handia. Datuak ari dira exijitzen azalpen (serio) bat.

Bistan dirá oinarrizko diferentziak arten bi hurbilketa horiek.

Banaketa sinkroniko berriagoa (Dryer & Haspelmath, 2013) orobat erákutsiz nóla VO bihurtu dén maizkoagoa zein OV

Atzokoan genioen ze VO ordena joan da bihúrtzen maizkoena artén munduko sintaxiak (jarraikiz Tomlin, 1986), eta abiatuz ti antzinako egoera bat non, oso probableki, OV zén erabat nagusi (ikus adibidez "Yamamoto (2005): '... it seems most likely that human languages originally started with SOV basic word order ...'"):

Gauza da ze banaketa horretan bertan ikusten dugu nóla VO sintaxiak dirén jada gehiago zein OV sintaxiak: 

• OV: 185  (%46)

• VO: 217  (%54)

Kontuan hartuz ze gatoz ti egoera bat non OV ordena zén guztiz nagusia, argi gelditzen da zéin izaten ari den norabidea on aldaketa: 

• OV ⇒ VO

Hor dugú joera diakroniko nagusi bat, zein, jakina, egoki azaldu behar den.

Berrikiago, hauexek dira zenbakiak zein Dryer eta Haspelmath-ek (2013) erabili dituzten an euren atlasa on estruktura sintaktikoak (ikus "Order of Subject, Object and Verb". Dryer, 2013):

Hots:

• OV: 579

• VO: 607

non orobat agertzen dén VO maizago zein OV, markatuz joera diakroniko orokor argi bat ti OV bauruzki VO, zein, jakina, azaldu behar den. [1434] [>>>]

Hawkins (2004): '... in an explanatory vacuum'

Herenegun aipatzen genuén Comrie, nor ...   

..., antzera nola Haspelmath, mintzo da burúz responsabilitatea on linguista (one's responsibility as a linguist), zein egongo litzaké, bere hitzetan, obligatua ki saiatú behintzat azaltzen zergátik gauzak dirén nola diren, zergátik estruktura sintaktikoak dirén nola diren.

To the extent that the actual distribution departs from this random distribution, the linguist is obliged to state and, if possible, account for the discrepancy.

Eta "azaldu" horrek esan nahi du "azáldu ahalik eta hobetoen", emanez, ahalko balitz, azalpen logiko bat, zein ulertu ahal daigun. Laka-k eta bere kolega formalistek ez dute ematen azalpen logikorik, soilik trasladatzen duté arazoa ki beste esparru bat, esparru biologikoa, non estrukturak ez diren azaltzen, baizik sinpleki deskribatzen.

Izan daigun beste referentzia bat burúz puntu hau, Hawkins, nor dén linguista funtzionalista ondo famatua, honela mintzo zen burúz hurbilketa formala (Laka,...) an bere "Efficiency and complexity in grammars" (2004:265):

We still need a theory for why the basic hierarchies and functional principles reflected in grammars are the way they are, and this is the major issue I have been dealing with here. All kinds of questions remain to be answered, but it is surprising to me that there has been such a lack of curiosity in formal grammar concerning the ultimate explanation for basic principles. Why is there a subjacency constraint? Why are some categories adjacent and others not?Why are gaps and zero forms found in some environments and not others? Why are some categories asymmetrically ordered and others not? What we have seen is a succession of formal models and principles, each of which has been proposed in an explanatory vacuum. [Hawkins, 2004:265]

Bai, hor mugitzen dira Laka eta bere kide formalistak:

... in an explanatory vacuum.

Justuki hortxe, an vakuitate explikatiboa. [1173] [>>>] [A20] [A21] [ALTUBE] [EZ DA EUSTEN] [EZ [A22])

Haspelmath, Dryer, Gil eta Comrie (editoreak e WALS)

Atzo aipatzen genuén Haspelmath hizkuntzalaria, nok bukatzen zuen esanez honako hitz ondo azpimarragarriak:

..., so ignoring functional explanations is irresponsible.

Hemen soilik gogóratu ze Haspelmath dá editoreetako bát on WALS ("The World Atlas of Language Structures"), kin Dryer, Gil eta Comrie (2005):

eta halaber dá editorea on "WALS Online", kin Dryer:

Beraz, 2005eko liburuan, editoreak zirén Haspelmath, Dryer, Gil eta Comrie, bitartean ze, orain, "WALS Online" publikazioan, editoreak dirá Dryer eta Haspelmath. WALS dá gaur egungo referentzia nagusia noiz behar den informazioa burúz estruktura sintaktikoa on munduko hizkuntzak. [1169] [>>>]

[#2] Eta azalpen sendoa: sujetua dá izaten 'thema' diskursiboa (markoa, informazio referentziala, zeri buruz), bitarten predikatua izaten dén 'rhema' (mezuaren muina, zér esaten den buruz tema)

Herenegun ikusten genuen nóla Laka-k zioskun ze : 

...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan. [Laka]

Baina, bá al da azalpenik horretarako? Ikuspuntu komunikatibo-funtzionaletik bai, oso azalpen sendoa: izan ere, sujetua, baldintza orokorretan, gehientsuenetan izaten dá thematikoa (zehaztuz zértaz mintzo den), eta halako referentzia informatiboa, noiz behar den, komunikatiboki hobeki joango da hasieran zeinda ez beste edonon, nola an OSV. Honela genioen an "Buruz hizkuntzen garapen sintaktikoa" (2014:135):

Ikuspuntu biologiko-formaletik (adididez, Laka) ez dira saiatu ere egiten bilátzen azalpenik. Ikus honetaz zér genioen an sarrera titúlatzen "XK2: Irresponsabilitate handia" (Balbula, 2007):

Sintaxiari buruz, existitzen dira bi hurbilketa linguistiko nagusi: bata da hurbilketa formala (zeinen referentzia nagusia den Chomsky), eta bestea da hurbilketa funtzionala (non akaso Givón aipatu beharko genuke).

Hurbilketa formalak ez ditu azaltzen logikoki bere printzipioak: printzipio horiek hor daude (biologikoak dira), eta parametroak funtsean arbitrarioki banatuta egonen lirateke:

Another issue involves explanation: there has been little interest in even asking the "why" question in formal grammar and principles of ordering have been stipulated in an explanatory vacuum . [John A. Hawkins (funtzionalista)]

Korronte funtzionalistak, berriz, jartzen du bere analisiaren zentroan honako galdera hau:

fundamental question: Why is language structure the way it is? [Martin Haspelmath (funtzionalista)]

Ez dugu egin behar oso buruketa sakona afin konturatu ezen hurbilketa funtzionala da zientifikoki osoagoa ezi hurbilketa formal hutsa (gauza da ze hurbilketa funtzionalak sistematikoki galdetzen du: "Zergatik?"). Haspelmath doa haruntzago noiz dioen:

Are functional explanations compatible with generative analyses?

In principle, yes, but often generative analyses are made redundant by functional explanations, so ignoring functional explanations is irresponsible. [Martin Haspelmath (funtzionalista)]

Guztiz ados: da irresponsabilitate handia. Datuak ari dira exijitzen azalpen (serio) bat.

Orain eta hemen, irresponsabilitate bikoitza: zientifikoa eta soziala. [1168] [>>>] [#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

Haspelmath (2002): "...ignoring functional explanations is irresponsible."

Aurreko mezuan guré egiten genuen Borges-en kritiká zeinen arabera kritikari eta ikertzaile literario superfizialak...

...no se fijan en la eficacia del mecanismo, sino en la disposición de sus partes. [Borges]

Eta gauza da ze esaldi horrek ederki erakusten du zéin den diferentzia nagusia artén hizkuntzalaritza formala (chomskyarra) eta hizkuntzalaritza funtzionala, zeintaz mintzatu ginen an ondoko sarrera hau:

• XK2: Irresponsabilitate handia 

Han aipatzen genuén dokumentu bat ganik hizkuntzalari funtzionalistá Martin Haspelmath (2002), titulatuá "Functionalist linguistics: usage-based explanations of language structure", non autoreak planteatzen dituén linguistika funtzionalistaren oinarrizko galdera-erantzunak:

• Why is language structure the way it is?

not: How can language be acquired despite the poverty of the stimulus? 

• Language structure is the way it is because it reflects constraints on language use.

typically this means: because it is adapted to the needs of language users.

• How can language structure "reflectt" language use?

There must be an evolutionary/adaptative process, perhaps involving variation and selection.

Hizkuntzalari alemaniarrak dio burúz azalpen funtizonalak (benetako azalpenak baitira):

• they are more general,...

• they allow exceptions,...

• they are cognitively more plausible than a highly specified innate UG [Universal Grammar]...

eta, ikusten dugunez, amaitzen du esánez:

• ..., so ignoring functional explanations is irresponsible. [Haspelmath, 2002]

Bai, eta ignoratzea dá, adibidez, ez erantzutea, ez erantzutea noiz bádagoen erantzukizuna, ez izatea erantzulea, ez izatea responsablea. [491] [>>>] [A16] [A17] (EZ [A17B]) (EZ [A17C]) [A18]

XK2: Irresponsabilitate handia

Erantzunez a Xabier Kintana (ikus XK1).

Sintaxiari buruz, existitzen dira bi hurbilketa linguistiko nagusi: bata da hurbilketa formala (zeinen referentzia nagusia den Chomsky), eta bestea da hurbilketa funtzionala (non akaso Givón aipatu beharko genuke).

Hurbilketa formalak ez ditu azaltzen logikoki bere printzipioak: printzipio horiek hor daude (biologikoak dira), eta parametroak funtsean arbitrarioki banatuta egonen lirateke:

Another issue involves explanation: there has been little interest in even asking the "why" question in formal grammar and principles of ordering have been stipulated in an explanatory vacuum . [John A. Hawkins (funtzionalista)]

Korronte funtzionalistak, berriz, jartzen du bere analisiaren zentroan honako galdera hau:

fundamental question: Why is language structure the way it is? [Martin Haspelmath (funtzionalista)]

Ez dugu egin behar oso buruketa sakona afin konturatu ezen hurbilketa funtzionala da zientifikoki osoagoa ezi hurbilketa formal hutsa (gauza da ze hurbilketa funtzionalak sistematikoki galdetzen du: "Zergatik?"). Haspelmath doa haruntzago noiz dioen:

Are functional explanations compatible with generative analyses?

In principle, yes, but often generative analyses are made redundant by functional explanations, so ignoring functional explanations is irresponsible. [Martin Haspelmath (funtzionalista)]

Guztiz ados: da irresponsabilitate handia. Datuak ari dira exijitzen azalpen (serio) bat. [102] [⇶]