Teknologia sintaktiko progresibo-koherentea dá orohar abantailatsuagoa gana mezu-emaileak eta mezu-hartzaileak azpi baldintza komunikatibo orokorrak

Atzo mintzo ginen gain reflexibitatea zein den derivatzen ti estruktura sintaktiko progresibo-koherenteak, non buru diskursiboak (gaiak: sujetua ere) doazkigu agertzen lehenda euren osagarriak (zér buruz gaia: predikatua dá osagarri diskursiboa e sujetua). Horrek bideratzen du estruktura diskursiboki jarraitu bat, non, halere, pausa koherenteak egin ahal dirén nonahi. Reflexibitate edo pausatasun koherente hori abantaila handia izaten dá gana mezu-emailea (azpi baldintza orokorrak) baina baita gana mezu-hartzailea, nok ahalko du deskodifikatu mezua orobat jarraituki, analitikoki, praktikoki bage erabili bere lan-memoria. 

Estruktura progresibo-koherentea gauzatzen da an komenientzia ki kokatu kanonikoki sujetua lehenda bere predikatua, baina gauza da ze ber komenientzia dikursiboa orohar zabaltzen da ki erlazioak arten predikatuko buru sintaktikoak eta euren osagarriak (gogora gaitezen ze predikatuan, buru eta osagarri diskursiboak orohar bát-datoz kin euren buru eta osagarri sintaktikoak). Gauza da ze koherentzia sintaktiko-interpretatiboa ez da agortzen an erlazioa arten sujetua eta predikatua (ikus "[#10] Koherentzia sintaktiko-interpretatiboa ez da agortzen an erlazioa arten sujetua eta predikatua"):

Atzokoan genioenez, Fernández eta Ortiz de Urbina (2007), noiz azaltzen zergátik hurrenkera sintaktiko batzuk diren agertzen maizago zein beste batzuk (ikus [#7] [#8] eta [#9]), zúten amaitzen euren argumentazio komunikatibo-funtzionalista esánez:

Beraz, gramatikaren parametro batek predikatuaren barruko AO eta OA lerratzeak zilegiztatzen baditu, informazio sistemarekiko elkargune betebeharrengatik, subjektuak predikatua baino lehenago, hots, ezkerretarago, agertu beharko du, balizko bestelako hurrenkerak baztertuz. [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:217]

Gaurkoan, alde batetik azpimarratu nahi genuke ze, konklusio horretara heltzeko, soilik behar dugu logika komunikatiboa: ez badakigu zértaz ari den predikatua, ezin izanen dugu ondo interpretatu predikatu hori; edo bestela esanda: askoz efektibokiago interpretatuko dugu predikatu bat baldin ondo badakigu zéri referitzen den. Horretan datzá koherentzia interpretatiboa. Eta bide beretik doá koherentzia sintaktikoa, zeinek sortzen du seguritate sintaktikoa, seguritate estrukturala, seguritateá an interpretazioa e estruktura sintaktikoa zeintan ari garen.

Eta, azken buruan gure goragoko bi autoreak horixe ari dira islatzen an euren eredu sintaktiko generatiboa noiz finkatzen dutén sujetua (edo bere ustezko gunea: espezifikatzailea) ezkerretara. Gogora daigun (ikus [#6]): 

Herenegungoa laburbilduz:

Subjektua, hortaz, ezkerretara, hauxe da esandakoa laburbiltzeko leloa. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

izan ere ...

... ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik, buruak osagarriarekin egiten duen moduan. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56] 

Beraz, espezifikatzailearen posizioa ez litzake parametrikoa, nola hóri arten "burua" eta bere "osagarria", baizik-ze espezifikatzailea kokatuko zén beti aurré bere aditza. 

Bestalde, kontuan hartuz ze, jarraituz kin gure teoria generatiboa, sujetua (sujetuaren "zerak" hartzeko) kokatu behar dá an espezifikatzaile-gunea e esaldia (esaldiari deitzeko beste modu teknikoago bat dá "inflexio-sintagma", eta, bestalde, "inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea" izanen litzaké esaldiaren sujetu-gune sintaktikoa):

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Hortaz, ezin liteke izán oinarrizkoa edozein hitz-ordena non subjetua (esaldiaren espezifikatzailea) dá agertzen ondorenda aditz-objetua (esaldiaren buru-osagarria), nola gertatú an VSO, VOS, OVS edota gure interesaeko OSV. [#6]

Baina gauza da ze argumentu logikoá e koherentzia sintaktiko-interpretatiboa ez da agortzen an erlazioa arten sujetua eta predikatua (hor aplikatzen da, osoki, baina ez soilik hor). Nola genioen an sarrera titulatzén: 

•  "Kayne, abstraktuki, dú modelatzen koherentzia sintaktikoa, zein den azken buruko arrazoia zergátik bere ereduan dén finean aukeratzen ordena burulehena"

Kayne (1994) ere, finean, ari da modelatzen koherentzia sintaktikoa noiz dún finkatzen ordena burulehena an bere interpretazioa e Gramatika Universala, zeintan ez den soilik finkatzen "espezifikatzea ezkerretara" , baizik areago, "espezifikatzaile-buru-osagarri" ordena burulehen universala (finean  SVO), nondik derivatuko lirake beste ordena guztiak. Gogora daigun (ikus hemen):

Nolabait esanda, sintaxi burulehena dá generatzen an norabidea e denbora (aurrerantza), halan-ze doa zehazki eta ziurtasunez finkatzen a erlazio sintaktikoa arten elementuak zein doazen agertzen linealki ("some fixed relation to every terminal in every substring": "a, ab, abc, abcd, abcdz"), bitarten sintaxi buruazkenean horixe gerta zedin, hasi behako ginake ti azken elementuak e sekuentzia ("z, zd, zdc, zdcb, zdcba"), joanez kontra linealizazio tenporala. Zeren denbora ez da simetrikoa, eta ondorioz, hurrenkera buruazkenean izanen dugú inseguritate sintaktikoa, besteak beste (ikus "Arazo guztiak joan ohi dirá batera"). Finean Kayne ari dá modelatzen koherentzia sintaktikoa.

Ikus zér dioen Kayne gain (5) sekuentzia hori ("The antisymmetry of Syntax", 1994:37-38):

Jakina ze, orohar, hobeto interpretatuko da zérbait zein den diskursiboki koherentea, baina ez da inondik inora beharrezkoa grabatuak izatea estruktura sintaktiko koherenteak an giza-burmuina: halako estrukturak sinpleki dirá teknologia garatuagoa, halan-ze erantzuten ahal dute ki exigentzia handiagoa. Koherentzia dá printzipio logiko bat, ez bereziki linguistikoa. Dá, noiz aplikatua ki teknologia, printzipio tekniko bat. [ikus hemen]

Bai, koherentziaren itzala dá proiektatzen askoz luzeago zeinda jartzea sujetua lehenda predikatua, eta finean horretan datza diferentziá arten Kayne eta gure goragoko generatibistak: noráino modelatzen duten printzipio logikoá e koherentzia sintaktiko-interpretatiboa an euren eredu biologikoak. Baina, horretarako ez da behar biologiarik: koherentzia sintaktiko-interpretatiboa dá kontu sinpleki logiko bat, teknikoa, teknologikoa.

Bai, teknologia sintaktiko progresibo-koherentea dá orohar abantailatsuagoa gana mezu-emaileak eta mezu-hartzaileak azpi baldintza komunikatibo orokorrak.

Kayne, abstraktuki, dú modelatzen koherentzia sintaktikoa, zein den azken buruko arrazoia zergátik bere ereduan dén finean aukeratzen ordena burulehena

Genioén atzo gain aparatu teorikoa e Kayne ("The antisymmetry of Syntax", 1994):

Hor, Kayne, noiz finean behar dún justifikatu a asimetria arten ordena buruazkena eta ordena burulehena, dú erabiliko elementu sorpresibo bat, guztiz berria an argumentazio formalistak: "a asimetria e denbora". Horrela, Kayne ari da justifikatzen Gramatika Universalaren ordena finko hori ("S-H-C") an asimetria arten sekuentzia tenporal diferenteak, halan-ze burmuinean grabatua genuke nóla elementu sintaktiko batzuk hobe doáz lehenago zein-ez geroago. Finean Kayne ari da justifikatzen Gramatika Universalaren ordena hori an koherentzia e ordena, an gure betiko argumentu funtzionala. 

Ikus dezagun zehazki nóla Kayne (1994) dún ematen argudio hori:

Goragoko (5) sekuentzia hori, zein doan aurrerantza (eta ez atzerantza), finean litzaké azken gakoa zein lúke justifikatuko "espezifikatzaile-buru-osagarri" ordena burulehen universala (eta ez "osagarri-buru-espezifikatzaile" ordena buruazkena). Zeren, gako horretaraino, dena zen simetrikoa an bere teoria, dena jar zitekén berdin an modu burulehena nola buruazkena, ez zen ezér zein zúen eramanen eredu hori buruzki norabide burulehena. Argudio tenporal horrekin, ordea, dena bihurtu dá burulehen. 

Nolabait esanda, sintaxi burulehena dá generatzen an norabidea e denbora (aurrerantza), halan-ze doa zehazki eta ziurtasunez finkatzen a erlazio sintaktikoa arten elementuak zein doazen agertzen linealki ("some fixed relation to every terminal in every substring": "a, ab, abc, abcd, abcdz"), bitarten sintaxi buruazkenean horixe gerta zedin, hasi behako ginake ti azken elementuak e sekuentzia ("z, zd, zdc, zdcb, zdcba"), joanez kontra linealizazio tenporala. Zeren denbora ez da simetrikoa, eta ondorioz, hurrenkera buruazkenean izanen dugú inseguritate sintaktikoa, besteak beste (ikus "Arazo guztiak joan ohi dirá batera"). Finean Kayne ari dá modelatzen koherentzia sintaktikoa.

Ikus zér dioen Kayne gain (5) sekuentzia hori ("The antisymmetry of Syntax", 1994:37-38):

Jakina ze, orohar, hobeto interpretatuko da zérbait zein den diskursiboki koherentea, baina ez da inondik inora beharrezkoa estruktura sintaktiko horiek grabatuak an giza-burmuina: halako estrukturak sinpleki dirá teknologia garatuagoa, halan-ze erantzuten ahal dute ki exigentzia handiagoa. Koherentzia dá printzipio logiko bat, ez bereziki linguistikoa. Dá, noiz aplikatua ki teknologia, printzipio tekniko bat. [⇶]

Kayne (1994): 'This S-H-C (espezifikatzaile-buru-osagarri) property of UG (Gramatika Universala), ... is thus seen to be ultimately related to the asymmetry of time'

Gramatika Universala, dakigunez, litzake zérbait zein izango genuke biologikoki grabatua an giza-burmuina, eta, hortxe barruan joango litzaké segun Kayne honako estruktura sintaktiko universala: "espezifikatzaile-buru-osagarri" ("S-H-C"). Esan nahi baita ze ordena finko hori izanen litzaké propietate bat ti Gramatika Universala, propietate bat zeinen arabera burmuinaren ustezko "oinarrian" soilik genera liteke halako ordena hori, nondik akaso derivatu litezke beste ordena batzuk.

Kayne-k diosku ("The antisymmetry of Syntax", 1994:38):

Hor, Kayne, noiz finean behar dún justifikatu asimetriá arten ordena buruazkena eta ordena burulehena, dú erabiliko elementu sorpresibo bat, guztiz berria an argumentazio formalistak: "asimetriá on denbora". Horrela, Kayne ari da justifikatzen Gramatika Universalaren ordena finko hori ("S-H-C") an asimetria arten sekuentzia tenporal diferenteak, halan-ze burmuinean grabatua genuke nóla elementu sintaktiko batzuk hobe doazén lehenago zein-ez geroago. Finean Kayne ari da justifikatzen Gramatika Universalaren ordena hori an suerte bat on koherentzia tenporala noiz jasotzen esaldiko elementuak, zein den finean koherentziá an ordena, esan nahi baitá gure betiko argumentu funtzionala.

Eta berriro diogu, ez dugu behar halako asimetria tenporala grabatua an gure burmuin sintaktikoa, nahikoa da ikustea ze denbora (edo ordena) komunikatiboki asimetrikoa da: alegia, ez da berdin arian-arian joán ematen eta jasotzen informazioa zein ahal den ia instantaneoki interpretatu an baldintza abantailatsuak barné estruktura ireki bat, edo ematea informazioa an ordena (edo denbora) sintaktikoki eta interpretazionalki inkoherentea. Ez, ez da batere berdin. Diskursiboki. Funtzionalki. [⇶]

Kayne (1994): 'Heads must always precede their associate complement position.'

Atzokoan komentatzen genuen nóla Fernández-Ortiz de Urbina autoreek (2007) esaten ziguten ze...

...gure eremu teorikoan nagusiki, ... ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik,... [Fernández-Ortiz de Urbina 2007:56]

... halan-ze sujetua oinarri-oinarritik (giza-burmuinean) etorriko zen kokaturik aurrén bere aditza (espezifikatzailea ezkerretara). Oso bestela gertatuko zen an erlazioa arten buruak eta euren osagarriak, zein ez zen izanen hasieratik finkoa edo finkatuta, baizik-ze geldituko baitzen menpé parametro orokor bat (orobat organikoa) zein, segun textuinguru linguistikoa, zén finkatuko an hurrenkera burulehena ala buruazkena.

Baina orain azpimarratu nahiko genuke ze Kayne hizkuntzalari famatua ondo harago joan zen noiz proposatú bere hipotesi antisimetrikoa (1994), zeintaz jada mintzatu ginen an sarrera titulatzén justuki "Hipotesi antisimetrikoa (Kayne, 1994)":

Hipotesi antisimetrikoa izan zen proposatua ganik Richard S. Kayne an bere liburu "The antisymmetry of Syntax", publikatua an 1994. Hantxe, marko formal batean, Kayne, zein baita figura zentral bat an hizkuntzalaritza formal horretan, zuén postulatu ze munduko hizkuntza guztiak daukaté oinarrian estruktura berbera: espezifikatzaile-buru-osagarri, esan nahi baita: SVO burulehena.

Halako asimetriak esango liguke ze, finean, ez da berdin (ez da simetrikoa, baizik antisimetrikoa) kokatzea osagarriak aitzín edo atzén euren buruak (aditzak, izenak, ...), esango liguke ze existitzen dira asimetriak arten hitz-ordenak, eta justuki horregatik deitzen zaio hipotesi antisimetrikoa.

Antisimetria formal horren azpian aurkitzen dugú antisimetria funtzionala, an zentzua ze, oro har, ordena burulehena dá hurrenkera eraginkorrena. Izan ere, ordena progresiboa dá teknologia komunikatibo potente bat zein behar dén garatu, eta garapen hori ez da oro har hain zuzenekoa, zoritxarrez. [Balbula, 2008]

Zehazki, hipotesi horren arabera (ikus an "The antisymmetry of Syntax", Kayne, 1994):

Heads must always precede their associated compement position. (...) ...specifier positions [non aurkitzen baitá sujetua] must invariably appear to the left of their associated head, never to the right. [Kayne, 1994]

Ohartu ze SVO ordena burulehena litzaké oinarrizkoena zeren hala agertuko bailitzaké (alegia, fisikoki grabatua) an giza fakultatea deitzén "hizkuntza". 

Horrela, SVO ordena burulehena ez zen izanen irekiena, arinena, progresiboena, ez zen izanen sintaktikoki eta interpretazionalki koherenteena eta horregatik potenteena eta expresiboena, ez zen izanen, finean, komunikatiboki efektiboena, nola dén. Ez, sinpleki izanen litzake ordena bat zein, medióz mutazio bat, agertu zen noizbait an giza burmuina kin estruktura sintaktiko zehatz hori jada prest.

Baina, gauza da ze ordena hori garatu behar da, zeren hizkuntza partikularrak sorreran ez dira existitzen baldintza evolutibo egokiak afinda azaldu dadin diskursibitate potente-moldagarri bat. [⇶]

Antisimetria konparatiboa

Irakurri berri dut mezu bat ti Bittor Hidalgo, non, modu batera edo bestera, autoreak amaitzen du parekatzen estruktura konparatibo progresiboak (non, besteak beste, erabiltzen da, adibidez, "ezi") eta estruktura konparatibo regresiboak (non, besteak beste, erabiltzen da, adibidez, "baino"). Horrá mezuak:

Bittor Hidalgo-ren puntua da ze estruktura-klase bat litzateke hobea an kasu batzuk, eta bestea an beste kasu batzuk; eta hor bukatzen da debatea on efektibitate konparatiboa arten bi tresna-klase alternatibo horiek.

Nire ustez, analisi hori oso da inkonpletoa, superfiziala, sinplista, eta azkenean ... txarra.

Egia da ze estruktura bakoitzak izan dezake bere lekua eta erabilera, baina leku eta erabilera guztiak ez dira berdinak, ezta parekagarriak ere. Bizikleta eta kotxea ere bádira neurri batean ordezkagarri, eta bakoitzak izan dezake bere lekua baina, inor gutxik eginen du duda ezen orohar kotxea dela potenteagoa eta erosoagoa ezen bizikleta (nahiz, aisialdirako akaso nahiago bizikleta).

Orokorrean konparazioak egiten dirá askoz erosoago eta ahaltsuago kin tresna linguistiko progresiboak ezen ez kin tresna liguistiko regresiboak. Konparazio sinpleetan ez da nabarituko diferentzia handirik, baina konparazioa konplexutu ahala, gero eta nabariagoa izanen da botere komunikatibo diferentziala on baliabide progresiboak respektu regresiboak.

Horrexegatik konproba daiteke nola sintaxi progresiboetan dira egiten konparazio finagoak, oparoagoak, konplexuaguak, askeagoak ... eta baita gehiago ere ezen hizkuntza regresiboetan (antisimetria an erabilera). Horregatik, besteak beste, hizkuntza progresiboetan gara askeagoak eta geuago: konparazioak libreago egiten ditugulako.

Jakina, honek guztiak bádu ondoriorik gain evoluzioa on hizkuntzak: konproba daiteke ze sintaxiak evoluzionatzen dirá askoz maizago burúz estruktura progresiboak ezen ez burúz estruktura regresiboak (antisimetria an evoluzioa). Izan ere, behar komunikatiboak exigenteago bihurtzen direnean, normala izaten da ze sintaxiak, ahal badute, evoluziona daitezela burúz estruktura konparatibo progresiboak ordezta alderantziz.

Hóri antisimetria arten estruktura progresiboak eta estruktura regresiboak dá hain nabarmena ezen edozein analisi konparatibo (arten bi estruktura-klase horiek) non ez den argi azaltzen antisimetria hori ez da izanen zuzena. [139] [⇶]

Hipotesi antisimetrikoa (Kayne, 1994)

Anton u-k aipatzen digu liburu bat non den mintzo burúz hipotesi antisimetrikoa. Mintza gaitezen apur bat burúz hipotesi hori.

Hipotesi antisimetrikoa izan zen proposatua ganik Richard S. Kayne an bere liburu "The antisymmetry of Syntax", publikatua an 1994. Hantxe, marko formal batean, Kayne, zein baita figura zentral bat an hizkuntzalaritza formal horretan, zuén postulatu ze munduko hizkuntza guztiak daukaté oinarrian estruktura berbera: espezifikatzaile-buru-osagarri, esan nahi baita: SVO burulehena.

Halako asimetriak esango liguke ze, finean, ez da berdin (ez da simetrikoa, baizik antisimetrikoa) kokatzea osagarriak aitzín edo atzén euren buruak (aditzak, izenak, ...), esango liguke ze existitzen dira asimetriak arten hitz-ordenak, eta justuki horregatik deitzen zaio hipotesi antisimetrikoa.

Antisimetria formal horren azpian aurkitzen dugú antisimetria funtzionala, an zentzua ze, oro har, ordena burulehena dá hurrenkera eraginkorrena. Izan ere, ordena progresiboa dá teknologia komunikatibo potente bat zein behar dén garatu, eta garapen hori ez da oro har hain zuzenekoa, zoritxarrez. [137] [⇶]